İZMİR AMERİKAN KONSOLOS YARDIMCISI JOHN WILLIAM HAIGH’İN ANADOLU GEZİSİ

Year 2021, , 509 - 530, 01.07.2021

Aymelek Şenel

https://doi.org/10.33431/belgi.927562

Abstract

Bu çalışmada 1951 yılında İzmir Amerikan Konsolosluğu’nda Konsolos Yardımcısı olarak görev yapan John William Haigh’in 20 Haziran 1951 tarihli bir raporu incelenmiştir. Konsolos yardımcısı, 5 Nisan 1951-25 Nisan 1951 tarihleri arasında İzmir’den başlayarak Gaziantep’e uzanan bir geziye çıkmış ve bu gezi ile ilgili gözlemlerini söz konusu rapor ile ABD Dışişleri Bakanlığı’na göndermiştir. Haigh, gezisinde özellikle Türkiye’de bulunan Amerikalılarla iletişim kurmaya çalışmıştır. Konsolos yardımcısı çıktığı gezide Türkiye’nin büyük bir kısmını ziyaret etme fırsatı bulmuştur. Haigh, karayoluyla Kayseri-Talas, Çiftehan, Adana, Tarsus, Mersin, İskenderun, Antakya ve Gaziantep’i ziyaret etmiş, İskenderun’dan İzmir’e deniz yolu ile geri dönmüştür. Konsolos yardımcısı söz konusu raporunda ziyaret ettiği bölgelerde karşılaştığı Amerikalılarla ilgili izlenimlerini aktarmış; ayrıca gezi rotasında yer alan şehirlerdeki hastane ve okul gibi Amerikalıların kurduğu veya görev aldığı kurumların durumları hakkında bilgi vermiştir. Haigh’in raporu, Türkiye’de bulunan Amerikalılara odaklanması açısından ciddi bir önem arz etmekte ve söz konusu dönemde kaleme alınan diğer raporlardan ayrılmaktadır.

Keywords

John William Haigh, İzmir Amerikan Konsolosluğu, Mccarthyizm, Talas Amerikan Okulu, Kayseri Sümerbank, Adana Amerikan Kliniği

THE IZMIR AMERICAN DEPUTY CONSUL JOHN WILLIAM HAIGH’S ANATOLIAN TRIP

Abstract

This study aims at examining the report dated 20 June 1951 of John William Haigh, who served as the Deputy Consul at Izmir American Consulate in 1951. The vice-consul made a trip from Izmir to Gaziantep between April 5, 1951 and April 25, 1951 and sent his observations about this trip to the US Department of State with the report in question. In the voyage, Haigh tried particularly to communicate with the Americans living in Turkey. The vice-consul had the opportunity to visit a large part of the country. During the journey Haigh visited Kayseri-Talas, Çiftehan, Adana, Tarsus, Mersin, İskenderun, Antakya, Gaziantep and returned Izmir through Iskenderun by sea. In his report Haigh, conveyed his impressions regarding the Americans he met and gave information about the status of the institutions such as school and hospitals where Americans worked. The report is of serious importance in terms of its focus on Americans lived in Turkey and separated from other reports penned in the said period.

Keywords

John William Haigh, Izmir American Consulate, McCarthyism, Talas American School, Kayseri Sumerbank, American Clinic of Adana

References

• Democracy in Turkey, 1950-1959: Records of the U.S. State Department Classified Files, From Izmir to Department of State, Telegram No:60, 20 June 1951.
• Biographic Register of the Department of State, April 1, 1949, U.S. Government Printing Office, Washington D.C., 1949. Department of State Newsletter, July 1975, No. 170.
• DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012. Foreign Service List, January 1, 1950, U.S. Government Printing Office, Washington D.C.,1950.
• GÖKPINAR, Kâni Mutlugün, Geçmiş Zaman Olur Ki..., Tibyan Yayıncılık, Antalya 2017.
• GÖNLÜBOL, Mehmet, Cem Sar vd., Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara 2014.
• KARAKAŞ, Nuri, Türk-Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
• LAFEBER, Walter, The American Age: United States Foreign Policy at Home and Abroad since 1750, W. W. Norton & Company, Newyork 1989.
• ORAN, Baskın (Ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Cilt: I, 1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• ÖYMEN, Altan, Öfkeli Yıllar, Doğan Kitap, 11. Baskı, İstanbul 2014.
• SANDER, Oral, Türk-Amerikan İlişkileri 1947-1964, İmge Kitabevi, Ankara 2016.
• TAMER, Ülkü (Der.), Amerika’ya Karşı Eylemleri Araştırma Komitesi’nin Tutanakları-İhanet Yılları, +1 Kitap, İstanbul 2007.
• YILDIZ, Özgür, Anadolu’da Amerikan Okulları, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2011.
• YÜCEL, İdris, Anadolu’da Amerikan Misyonerliği ve Misyon Hastaneleri (1880-1934), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2017.
• BÖLME, Selin M., “Soğuk Savaş’ta NATO-ABD-Türkiye Üçgeninde Askeri Üsler: Süreklilik Ve Değişim”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 9, Sayı 34 (Yaz 2012), ss. 51-71.
• ELMACI, M. Emin, Burcu İYİGÖR, “Kuruluş Gelişim ve Değişim Süreçleriyle Talas Amerikan Koleji”, Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, Sayı 23, Yıl 2018, ss. 155-171.
• ERHAN, Çağrı, “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 51, Sayı 1 (1996), ss. 275-287.
• SEMİZ, Yaşar, Güngör TOPLU, “Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 45 (Nisan 2019), ss. 29-59.
• ŞENEL, Aymelek, “Amerikalı Bir Diplomatın Gözünden 1951 Yılında Batı Anadolu: E. F. Rivinis’un İzmir Konsolosluk Bölgesi Gezisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 20, Sayı 41 (Güz 2020), ss. 729-761.
• http://www.nigde.gov.tr/gorev-yapmis-valilerimiz (Erişim Tarihi: 18.01.2021)
• http://www.kayseri.gov.tr/gorev-yapmis-valiler (Erişim Tarihi: 11.10.2019)
• https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/congregationalist (Erişim Tarihi: 11.10.2019)