1930 AĞRI İSYANI’NIN BASTIRILMASINDA HAVACILARIN ROLÜ

Year 2021, Volume: 2021 Issue: 2, 46 - 74, 25.12.2021

Davud Kapucu

Abstract

Türk Millî Mücadelesi bir taraftan işgalci güçlere, diğer taraftan ayrılıkçı unsurlara karşı yapılmıştır. Millî Mücadele sırasında yaşanan harp koşulları farklı etnik unsur ve grupların kendi devletlerini kurmak için harekete geçmesine etki etmiştir. Bu kapsamda bakıldığında işgalci güçler ile ayrılıkçı unsurlara karşı verilen mücadele sonucu Türk İstiklal Harbi gerçekleştirilmiştir. İstiklal Harbi ile işgalci güçler yurttan atılmış, diğer taraftan ülke içindeki isyanlar da sona erdirilmiştir. Türk Milletinin var olma mücadelesinden sonra Cumhuriyet ilan edilerek yeni devletin yapısı ve şekli belirlenmiştir. Ancak ilgili dönem içerisinde ülkenin içinde bulunduğu ortamdan yararlanmak isteyen kişi ve gruplar tarafından devletin birlik ve bütünlüğüne yönelik çeşitli isyanlar çıkarılmıştır. Bu isyanlardan biri de Ağrı İsyanıdır. 1926’da eşkıyalık olayları ile başlamış ve daha sonra etnik hedefler çerçevesinde şekillenerek 1930 yılına kadar devam eden Ağrı İsyanı, farklı zamanlarda yapılan harekâtlarla bastırılmıştır. Ağrı İsyanının bastırılmasında Türk Hava Kuvvetlerinin en önemli katkısı, 1930 yılındaki harekât sırasında görülmüştür. Önceki harekâtlara bir-iki tayyare ile destek veren Türk Hava Kuvvetleri, 1930 yılındaki harekâta 3’üncü Tayyare Taburu on yedi uçak ve 1’inci Tayyare Taburu yirmi beş uçak ile katılmıştır. Harekât sırasında havacılar, kara birliklerine yakın hava desteği vererek, keşif, taarruz ve bombardıman görevleri icra ederek ön plana çıkmıştır. İsyanın bastırılması sırasında Hava Kuvvetleri personelinden çeşitli zayiatlar da verilmiştir. Erciş olayları ve Zeylan isyanı sırasında Hava Kuvvetleri üç tayyare kaybetmiş, üç subay ve bir astsubay şehit vermiştir. 2 Temmuz 1930’da Pilot Yüzbaşı Selahattin ve Rasıt Üsteğmen Abdurrahman Bey yerden açılan ateş sonucu Erciş’e zorunlu iniş yapmıştır. Bu olay sırasında isyancılar tarafından yakalanan havacılar şehit edilmiştir. Bu çalışmada, 1930 Ağrı Harekâtının icrası ile isyanın bastırılmasında Havacıların rolü; arşiv belgeleri, dönemin gazeteleri ve dergileri ekseninde ortaya konacaktır.

Keywords

Ağrı İsyanı, Havacılık, Keşif, Tayyare

References

• KAYNAKÇA: Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.10, Yer No: 114. 793. 20. BCA, Fon Kodu: 030.10, Yer No: 114.792.7. BCA, Fon Kodu: 030.10, Yer No:113.771.1. BCA, Fon Kodu: 030.10, Yer No: 115.803.5. BCA, Fon Kodu: 030.10, Yer No: 113.771.4. BCA, Fon Kodu: 030.10, Yer No: 115.803.5. BCA, Fon Kodu: 30.18.01.02., Yer No: 9.16.7.