İSLÂM’IN İLK SANCAKTÂRI BÜREYDE BİN HUSAYB EL-ESLEMÎ’NİN HAYATI

Year 2017, Volume: 4 Issue: 2, 209 - 243, 30.06.2017

Abdylla Orazsahedov

Abstract

Büreyde b. Husayb el-Eslemî Horasan bölgesinde en son vefat eden sahabi olup
İslâm Tarihinde önemli bir yere sahiptir. İslâmın ilk sancaktârı olan Büreyde, gerek Hz.
Peygamber (sav), gerekse Hulefâ-i Raşidin ve Emeviler döneminde İslâmın yayılmasına
büyük katkılarda bulunan sahabidir. Onun Medine’den Basra’ya, oradan Orta Asya
topraklarındaki Merv şehrine uzanan hayat hikâyesi Tevhid inancının yayılması için
verilen mücadelelerle doludur. Bu makale Hz. Büreyde’nin İslam dinine yaptığı hizmetleri,
İslam sancağının dünyaya yayılması için yaptığı fedakârlıkları ve onun örnek şahsiyetini
inceleme konusu edinmiştir. 

Keywords

Büreyde, Merv, Gazve, Sancaktâr, Eslem Kabilesi, Sahabe

References

• Ahmed, B. Hanbel, Ebû Abdullah (v. 281/855), Müsned, I-V, Beyrut, ts.
• Aka, İsmail, Timur ve Devleti, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
• Algül, Hüseyin, İslâm Tarihi, I-IV, Gonca Yayınevi, İstanbul, 1986.
• Alpkıray, Abdulcelil, Sahabenin Yerleşim ve Vefat Yerleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, 2005.
• Apak, Âdem, İslâm Siyaset Geleneğinde Amr b. el-Âs, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2001.
• -----------------, Anahatlarıyla İslâm Tarihi, I-IV, Ensar Yayınları, İstanbul, 2010-2011.
• Atan, Abdullah Hikmet, “Fazilet ve Mücadele Örneği; Orta Asya’da Bir Sahâbî Büreyde el-Eslemî (r.a.) ve Hadis Rivayetindeki Yeri”, Otırar Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, y. 1, sy. 1, Çimkent, 2007, ss. 89-122.
• Atmaca, Esra, Hudeybiye Seferi (6/628), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya, 2007.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddin Mahmûd b. Ahmed (v. 855/1451), Umdetü’l-Kârî Şerhü Sahîhî’l-Buhârî, I-XXV, Dâru’l-Kitâbu’l-İlmiyye, Beyrut, 1421/2001.
• A’zâmî, Muhammed Mustafa, Küttâbü’n-Nebi Sallallahu Aleyhi Vesellem, Şeriketü’t-Tıbaati’l- Arabiyye, Riyad, 1401/1981.
• Bayramow, Kakajan, Türkmenistanın Meşhur Zıyaratlık Yerleri, Ylym, Aşgabat, 2012. 238 Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2017 Bekrî, Ebû Ubeyd Abdullah b. Abdülaziz b. Muhammed (v. 487/1094), Mu’cemu Mesta’cem min Esmâi’l-Bilâd ve’l-Mevâdî, I-V, Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1418/1998.
• Belâzürî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir (v. 279/892), Fütûhu’l-Buldân, (thk: Abdullah Enis et-Tabbâ-Ömer Enis et-Tabbâ), Müessesetü’l-Me’ârif, Beyrut, 1407/1987.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (v. 256/870), Târîhu’l-Kebîr, I-VIII, Beyrut, ts.
• ------------, el-Câmiu’s-Sahîh, I-IV, Matba’atu’s-Selefiyye, Kahire, 1400/1980.
• Çetin, Osman, “Horasan”, md., DİA, I-XLIV, XVIII, ss. 234-241, İstanbul, 1998.
• Demircan, Adnan, Nebevî Direniş Hicret, Beyan Yayınları, İstanbul, 2000.
• Dımaşkî, Muhammed b. Salih (v. 972/1536), Peygamber Külliyâtı, (çev: Adem Yerinde), I-XII, Ocak Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• el-Beblâvî, Mahmûd Ali, Târîhu Hicretü’n-Nebeviyye ve Bed’u’l-İslâm, Beyrut, 1406/1985. el-Hasan, Mina, “Büreyde b. Husayb”, md., El-Mevsûati’l-Arabiyye, c. V, s. 71, Dımaşk, 2002. Emîn, Muhsin el-Hüseynî el-Âmilî, A’yânu’ş-Şi’a, I-X, Dâru’t-Tevârif, Beyrut, 1406/1986.
• Ensârî, Ebi Abdillah Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Hudeyde (v. 783/1381), el-Misbâhu’l- Muddî fî Küttâbi’n-Nebîyyi’l-Ümmî ve Rusulihi ila Mülûki’l-Ardi min Arabi ve Acemi, I-II, Âlemu’l-Kütüb, Beyrut, 1405/1985.
• Erkocaaslan, Recep, Hz. Peygamber Savaşlarından Benî Mustalik Gazvesi ve İfk Olayı, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Şanlıurfa, 2008.
• Erol, Abdullah, Büreyde Bin Husayb’ın Hayatı ve Rivayetleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 2015.
• Esîn E.,“Merv”, md., Türk Ansiklopedisi, c. XXIV, ss. 18-21, Ankara, 1976.
• Fârûk, Ahmed, Eshâb-ı Kirâm, Hakikat Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Fayda, Mustafa, “Bey’atürrıdvân”, md., DİA, I-XLIV, c. VI, ss. 39-40 İstanbul, 1992. ------------, “Fey’”, md., DİA, I-XLIV, c. XII, ss. 511-513, İstanbul, 1995.
• Güler, Zekeriya, “Hicret Sırasında Hz. Peygamber’in Üslûbundan Etkilenerek Müslüman Olan Büreyde b. Husayb ve Günümüze Yansımaları”, İSTEM, y. 2, sy. 4, Konya, 2004, ss. 63-72.
• Hâirî, Seyid Mehdi, “Büreyde b. Husayb”, md., Dâiretü’l-Meârif-i Taşayyu’, c. III, ss. 218-219, Tahran, 1371/1952.
• Halife B. Hayyât, Ebû Ömer el-Leysî (v. 240/854), Târîh, (thk: Ekrem Ziya el-Umerî), Dâru’t- Tayyiba, Riyad, 1405/1985.
• Hamidullah, Muhammed, Hz. Peygamber’in Savaşları ve Savaş Meydanları, (çev: Salih Tuğ), Yağmur Yayınları, İstanbul, 1972.
• Hanbelî, Ebî Fellah Abdülhey b. İmad (v. 1089/1678), Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri min Zeheb, Dâru’l-Haya, I-VIII, Beyrut, ts.
• Haysemî, Nûruddin Ali b. Ebi Bekir (v. 807/1404), Mecmau’z-Zevâid ve Menba’u’l-Fevâid, I-X, Dâru’l-Kitabu’l-Arabi, Beyrut, 1402/1982.
• İbn Abdilber, İbn Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed (v. 463/1071), el-İstiâb fî Ma’rifeti’l- Ashâb, (thk: Ali Muhammed el-Becâvî), I-IV, Dâru Nehdatu Mısır, Kahire, ts.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah ed-Dimaşkî (v. 711/1311), Muhtasar Tarîhu Dımaşk, (thk: Ruhiyye el-Hannas), I-XXIX, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1408/1987.
• İbn Düreyd, Ebu Bekir Muhammed b. Hasan el-Ezdî (v. 321/933), Kitâbu’l-İştikâk, (thk:
• Abdusselam Muhammed Harun), Mektebetü’l-Müsenna, Bağdat, 1399/1979.
• İbn Ebî Hatim, Ebi Muhammed Abdurrahman b. İdris b. el-Münzir er-Razî (v. 327/939), el-Cerh ve’t-Ta’dîl, I-IX, Beyrut, 1371/1952. İbn Ebi Şeybe, Abdullah b. Muhammed, el-Musannef, (thk: Muhammed b. Abdullah-Muhammed b. İbrahim), I-XVI, Mektebetü’-Rüşd, Riyad, 1425/2004.
• İbn Hâcer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hâcer el-Askalânî (v. 852/1448), Tezhîbu’t-Tezhîb, I-XII, Dâru Sadır, Beyrut, 1325/1907.
• ----------------, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-IV, Mısır, 1328/1910
• ----------------, Takrîbu’t-Tehzîb, I-II, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1395/1975.
• ----------------, Fethu’l-Bârî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, I-VII, Beyrut, 1416/1996.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed (v. 808/1456), Târîh, I-VII, Beyrut, 1421/2000.
• İbn Hazm, Ebî Muhammed Ali b. Ahmed b. Said el-Endelûsî (v. 456/1064), Cemheretu Ensâbi’l-Arab, (thk: Abdusselam Muhammed Harun), Dâru’l-Me’ârif, Kahire, ts.
• İbn Hibban, Ebu Hatim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî el-Busti (v. 354/965), Târîhu’s-Sahâbe Ellezîne Revâ anhumu’l-Ahbâr, (thk: Bevran ed-Danevi), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1408/1988.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik el-Himyerî (v. 218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, (thk: Mustafa es-Sakka-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhafız Şelebî), I-IV, Beyrut, 1391/1971.
• İbn Kayyim, Şemsüddin Ebî Abdullah Muhammed b. Ebi Bekir b. Eyyub el-Cevziyye (v. 752/1351), Tuhfetu’l-Mevdûd bi Ahkâmi’l-Mevlûd, Beyrut, 1409/1989.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kurâşî ed-Dımaşkî (v. 774/1372), el-Bidâye ve’n- Nihâye, (thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki), I-XXI, Dâru Hicr, ys.,1418/1997.
• İbn Kuteybe, Ebi Muhammed Abdullah b. Müslim (v. 276/889), el-Me’ârif, (thk: Servet Ukkâşe), Dâru’l-Me’ârif, Kahire, ts.
• İbn Sa’d, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (230/845), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, I-IX, Dâru Sadır, Beyrut, 1405/1985.
• İbn Teymiye, Takıyyuddin Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî ed-Dımaşkî (v. 728/1328), el-Kelimetu’t-Tayyibe, (thk: Muhammed Nasıruddin Elbânî), Mektebetu’l-İslâmiyye, Beyrut, 1405/1985.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (v. 597/1200), el-Muntazam fî Tarîhi’l-Umem ve’l-Mülûk, (thk: Muhammed Abdulkadir Ata-Mustafa Abdulkadir Ata), I-XVIII, Beyrut, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî (v. 630/1232), Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, I-VI, Kitâbü’ş-Şi’b, Beyrut, 1409/1989.
• ------------------, el-Kâmil fi’t-Tarih, (thk: Ebu’l-Fida Abdullah Kadi), I-X, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1407/1987.
• Jukovskiy, V.A., Razvalinıy Starogo Merva, Sankt-Peterburg, 1894.
• Jumabayev, Halilulla, Hadiste Merv Ekolü (ilk üç asır), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2004.
• Kallek, Cengiz, “Casus”, md., DİA, I-XLIV, c. VII, ss. 163-166, İstanbul, 1993.
• Kândehlevî, Muhammed Yusuf, Hayâtu’s-Sahâbe, (çev: Ahmet Meylânî), I-IV, Divan Yayınları, İstanbul, 1400/1980.
• Kandemir, M. Yaşar, Mevzû Hadisler Menşei Tanıma Yolları Tenkîdi, Ankara, 1975.
• -----------------, “Hadis”, md., DİA, I-XLIV, c. XV, ss. 27-64, İstanbul, 1997.
• Kapar, M. Ali, “Gıfar”, md., DİA, I-XLIV, c. XIV, s. 49, İstanbul, 1996.
• Kara, Mehmet, “Peygamberimizin Sancak ve Bayrakları”, Diyanet Dergisi, c. 25, sy. 4, Ankara, 1989, ss. 287-292.
• Kâribî, İbrahim b. İbrahim, Merviyyât Gazvetü Benî Mustalik, Câmiatu’l-İslâmiyye, Medine, ts. Kettânî, Muhammed Abdulhey, Hz. Peygamber’in Yönetimi: et-Terâtibu’l-İdâriyye, (çev:Ahmet, Özel), I-II, İz Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• Komisyon, Sahabîler Ansiklopedisi, I-II, Yeni Asya Yayınları, İstanbul, 1989.
• Köprülü, Orhan F.,“Bayrak”, md., DİA, I-XLIV, c. V, ss. 247-254, İstanbul, 1992.
• Köten, Akif, Hz. Peygamber’in Sünnetinde Şaka ve Bazı Şakacı Sahâbîler, Bursa, 1991.
• Kurtubî, Ebi Ömer Yusuf b. Ubeyd b. Muhammed b. Abdulber en-Nehri (v. 463/1071), et- Temhîd lima fi’l-Muvettta mine’l-Meğânî ve’l-Esânîd, (thk: Said Ahmed el-A’râb), I- XXIII, 1410/1990.
• Kutbî, İbn Şâkir, es-Sîretü’n-Nebeviyyetü’ş-Şerife, (thk: Afif Naif Hâtum), Dâru Hâtum, Beyrut, 2001.
• Lecker, Michel, “Burayda b. al-Husayb”, md., The Encyclopedia of Islam, c. IV, ss. 80-81, Leiden, 2011.
• Makrîzî, Takıyyuddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir b. Muhammed (v. 845/1444), İmtâu’l- Esmâ, (thk: Muhammed Abdulhamid en-Nümeysi), I-XV, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999.
• Meftah, Elhame, “İstoriçeskaya Geografiya Murgaba-Merva i Merverrûda”, Mervnâme: Kniga o Merva, sy. 6-7, Aşkabat, 2003, ss. 68-141. Mercânî, Muhammed Afifuddin Abdullah b. Abdülmelik (v. 770/1368), Behcetü’n-Nüfus ve’l-Esrâr fî Târîhi Dâri Hicreti’n-Nebiyyi’l-Muhtâr, (thk: Muhammed Abdulvehhab Fadl), I-II, Dâru’l-Garb, Beyrut, 2002.
• Minkârî, Nasr b. Müzâhim (v. 212/827), Vak’atu Sı în, (thk: Abdusselam Muhammed Harun), Dâru’l-Ceyl, Beyrut, 1410/1990.
• Mizzî, Cemaleddin Ebu’l-Haccac Yusuf b. ez-Zeki (v. 742/1341), Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâ-i Ricâl, (thk: Beşâr Avvad Ma’rûf), I-XXXV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1403/1983.
• Muhammedî, Hamd Ubeyd Hamd, Dirâsetu Merviyyât Büreydetü’l-Eslemî fî Müsnedi İmam Ahmed b. Hanbel, Melik Abdulaziz Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mekke, 1401/1981.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (v. 261/875), Sahîh-i Müslim, I-V, Dâru’l-Hayâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ys.,1375/1956. Nas, İhsan, Kitâbu Kabâili’l-Arabiyye Ensâbihâ ve A’lâmihâ, I-II, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1421/2000.
• Nâserî, Mustafa, Merv’in Şöhleli Yıldızları, (FarsçadanTürkmenceye çev: Azatgül Durdyyeva), Aşgabat, 2009.
• Nedvî-Ansârî, Şah Muluüddin Ahmed-Said Sahib, Asr-ı Saadet’te Peygamberimizin Ashabı, (haz: Edib Eşref), I-IV, İstanbul, 1383/1964.
• Nesâî, Ebî Abdurrahman Ahmed b. Şuayb (v. 303/915), es-Sünenü’l-Kübrâ, I-XII, Beyrut, 1421/2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhiyyuddin b. Şeref (v. 676/1277), Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Lügât, I-II, Dâru’l-Kitab, Beyrut, ts.
• Önkal, Ahmet, “Büreyde b. Husayb”, md., DİA, I-XLIV, c. VI, s. 492, İstanbul, 1992.
• ------------, “Hicret”, md., DİA, I-XLIV, c. XVII, ss. 458-466, İstanbul, 1998.
• ------------, “Huzâa”, md., DİA, I-XLIV, c. XVIII, ss. 431-433, İstanbul, 1998.
• Pâketçî, Ahmed, “Büreyde b. Husayb”, md., Dâiretü’l-Me’ârif-i Bozorg-i İslâm, c. XII, ss. 74-75, Tahran, 1383/1963.
• Pırlanta, İsmail, “Horasan Bölgesinin Fethi Meselesi”, C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 1, Sivas, 2001, ss. 387-402.
• Pugaçenkova, G. A., İsskusstvo Turkmenistana, Moskva, 1967.
• ---------------, Gadımı Marı, Aşgabat, 1982.
• Sâlihî, Ebû Abdillah Muhammed b. Yusuf eş-Şâmî (v. 942/1438), Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd, I-XII, Kahire, 1418/1997.
• Sarıcık, Murat, Canân’ın Can Dostu Hz. Ebu Bekir (r.a.), Nesil Yayınları, İstanbul, 2008.
• ------------, Adalet Timsali Hz. Ömer (r.a.), Nesil Yayınları, İstanbul, 2009.
• Sayan, Yüksel, “Merv”, md., DİA, I-XLIV, c. XXIX, ss. 223-225, Ankara, 2004.
• Sem’ânî, Ebû Sa’d Abdülkerim b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî ( v. 562/1167), el-Ensâb, (thk: Abdullah Ömer el-Bârûdî), I-V, Dâru’l-Cenan, Beyrut, 1408/1988.
• Sezikli, Ahmed, Hz. Peygamber Devrinde Nifak Hareketleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1994.
• Sönmez, Mehmet Ali, “Hakem b. Amr”, md., DİA, I-XLIV, c. XV, s. 175, İstanbul, 1997. Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekir (v. 911/1505), Tarîhu’l-Hulefâ, (thk:M. E. İbrahim), Kahire, ts.
• Şafiî, Mühibbüddin Ebi Ca’fer Ahmed b. Abdullah b. Muhammed (v. 694/1295), Kitâbu
• Riyâdi’n-Nâdira fî Menâkıbi’l-Aşere, I-IV, Dâru’l-Ğarb, Beyrut, 1996.
• Şahin, Özgül, Sebep ve Sonuçlarıyla Tebük Gazvesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2006.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan, Siyeru’l-Kebîr, (thk: Selaheddin Müncid), I-V, ys.,1971.
• Şeyh, Abdussettar, A’lâm el-Hu âz ve’l-Muhaddisîn, I-IV, Dâru’s-Sem’iyye, Beyrut, 1417/1997.
• Şiblî, Mevlânâ Numânî, Son Peygamber Hazret-i Muhammed (Sîretü’n-Nebî), (çev: Yusuf Karaca), I-II, İz Yayıncılık, İstanbul, 2002.
• -----------, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, (çev: Talip Yaşar Alp), I-II, Çağ Yayınları, İstanbul, 1979.
• Şimşir, “Hz. Peygamber ve Râşid Halifeler Döneminde Kullanılan Parola ve Bayraklar”, İstem, y. 9, sy. 17, Konya, 2011, ss. 155-175.
• Taberânî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed (v, 360/971), el-Mu’cemu’l-Kebîr, (thk: H. A. es- Selefî), I-XX, Kahire, ts.
• ---------------, Kitâbu’d-Duâ, (thk: Muhammed Said b. Muhammed Hasan el-Buhârî), I-III, Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye, Beyrut, 1408/1987.
• ---------------, el-Mu’cemü’l-Evsat, I-X, Dâru’l-Haremeyn, Kahire, 1415/1995.
• Taberî, Ebî Cafer Muhammed b. Cerîr, (v. 310/922), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk: Ebu’l-Fadl İbrahim), I-XI, Dâru’s-Süveydân, Beyrut, ts.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (v. 279/892), Câmiu’l-Kebîr, (thk: Beşşâr Avvâd Ma’ruf), I-VI, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1996.
• Uslu, Recep, Hicri I-II. Yüzyıllarda Horasan Tarihi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1997.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (v. 207/823), Kitâbu’l-Meğâzî, (thk: Marsden Jones), I-III, İlmu’l-Kitab, Beyrut, 1404/1984.
• Varol, M. Bahaüddin, “İlk Dönem İslâm Siyasi Tarihinin Şekillenmesinde Horasan Bölgesinin Yeri ve Önemi”, S. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, y. 18, sy. 2, Konya, 2004, ss. 115-135.
• Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukûtu, (çev: Fikret Işıltan), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1963.
• Ya’kût El-Hamevî, Şihabüddin Ebî Abdillah Ya’kût b. Abdillah (v. 626/1229), Mu’cemu’l- Buldân, I-V, Dâru Sâdır, Beyrut, 1376/1957.
• Yiğit, İsmail, md. “Sı în Savaşı”, DİA, I-XLIV, İstanbul, 2009, c. XXXVII, ss. 107-108.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (v. 748/1347), Düvelü’l-İslâm, I-II, Dâru Sadır, Beyrut, 1999.
• ------------, Siyer-i A’lâmü’n-Nübelâ, I-XXIII, (thk: Şuayb el-Arnavud), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1401/1981.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer (v. 538/1144), el-Fâik fî Ğarîbi’l-Hadis, (thk: A. M. El-Becâvî-M. Ebu’l-Fadl İbrahim), I-IV, ys.,1971.
• Zetterstéen, K.V.,“Büreyde”, md., İA, I-XIII, c. II, ss. 838-839, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1979.
• Ziriklî, Hayruddin, el-A’lâm Kâmûs Terâcim li Eşhuri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-Arab ve’l- Musta’ribîn ve’l-Müsteşrikîn, I-XI, Beyrut, 1389/1969.