Urfa Sıhhiye ve Muavenet-İ İçtimaiye Müdürü Doktor Şefik Arif’in Kaleminden Urfa Vilayeti (1925)

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 193 - 214, 31.03.2021

Mustafa Bostancı

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti Neşriyatından olan “Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası, Urfa Vilayeti” isimli çalışma, Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası dizisi dâhilinde yayınlanmıştır. Bu dizi, ilki 1922 Mart’ında basılan Sinop Sancağı olmak üzere toplam 19 kitaptan oluşmaktadır. Bunlardan 8 tanesi 1922 yılında, 7 tanesi 1925 yılında, 2 tanesi 1926 yılında, 1 tanesi 1932 yılında ve sonuncusu da 1938 yılında basılmıştır. Öğüt Gazetesi matbaasında 1922 yılında basılmaya başlanan kitaplar, Cumhuriyetin ilânından sonra ise İstanbul’da Hilal Matbaası ile bu eser gibi Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi tarafından basılmıştır. Hedef bütün Türkiye’nin tetkik edilmesi olmasına rağmen çalışma tamamlanamamış, sadece 19 vilayet hususunda yapılan çalışmalar basılmıştır.
Bu diziye her ne kadar Sıhhi İçtimai Coğrafya adı verilmişse de içerdiği bilgiler sadece sıhhi ve içtimai coğrafya konuları değil bölgenin tarihi, idari yapısı, halk kültürü, tıp, çevrebilim, iktisat ve diğer konular için son derece önemli bir kaynak olup, Milli Mücadele ve Cumhuriyetin kuruluş yıllarına ait oldukça önemli bilgiler içermektedir.
Bu bilgiler ışığında Urfa Vilayetine ait çalışma incelendiğinde eserin 46 sayfa ve beş kısımdan oluştuğu ve bu kısımların da alt başlıklarının şu şekilde oluşturulduğu görülmüştür:
Birinci Kısımda; hudut, tul(boylam), arz dereceleri, yüzölçümü, dağlar, nehirler, göller, bataklıklar, sazlıklar, jeoloji, maden, ormanlar, şifalı sular ve kaplıcalar, meyve ağaçları, bağlar, nebatat, ziraat, hayvanat- ehliye ve vahşiye hakkında bilgiler verilmiştir.
İkinci Kısım; iklim, mevsimler, sıcaklık, rüzgârlar, yağışlar ve rutubet konularını içerir.
Üçüncü Kısımda; Urfa Vilayetinin mülki taksimatı, tarihi, eski serleri, kazaları hususları bulunmaktadır.
Dördüncü Kısımda; hastaneler, dispanserler, eczaneler, mektepler, hanlar, oteller, hamamlar, fabrikalar, tuvaletlerin şekli ve kanalizasyon, camiler, kabristanlar, bataklıklar, içilen sular ele alınmıştır.
Beşinci Kısımda; bulaşıcı hastalıklar, frengi, malarya (sıtma), verem, çiçek, difteri, lekeli humma ve tifo, akli ve asabi hastalıklar, trahom, eski salgın hastalıklar hakkında malumat gibi tıbbi konularına yer verilmiştir.
Eserin sonunda ayrıca Urfa vilayeti ile ilgili ayrıntılı bazı haritalara da yer verilmiştir.

Keywords

Urfa vilayeti,, tarih, coğrafya, sağlık

References

• Doktor Şefik Arif (1925/1341), Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası Urfa Vilayeti. İstanbul Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
• Gümüşçü, O. (1999). Milli Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası İçin Bilinmeyen Bir Kaynak: Türkiye’nin Sıhhi-İçtimai Coğrafyası, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 45, Ankara, s. 939-968.
• http://www.sanliurfa.gov.tr (Erişim Tarihi: 22.03.2018). https://www.sanliurfa.bel.tr (Erişim Tarihi: 22.03.2018).
• Karaca, E. (2020). Cumhuriyetin Teşekkülü Sürecinde Bitlis Vilâyeti/Kazası 1919-1950, Gece Kitaplığı, Ankara 2020.
• Kürkçüoğlu, A. C. (2010). Şanlıurfa, Mimari, C. 38, TDV. İslam Ansiklopedisi, s. 343-346.
• Tuncel, M. (2010). Bugünkü Şanlıurfa, TDV. İslam Ansiklopedisi, C. 38, s. 341-343.
• Turan, A. N. (2010). Şanlıurfa, TDV. İslam Ansiklopedisi, C. 38, Y, s. 336-341.