ظهور المدارس ومثال لمدرسة منذ سبع قرون في بيت المقدس: المدرسة الصلاحية

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 55 - 76, 30.06.2021

Hasan Çetinel

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.810308

Cited By: 1

Abstract

سميت المدرسة الصلاحية، والتي تزامن تاريخ بنائها مع نهاية القرن الثاني عشر، على اسم مؤسسها صلاح الدين أيوبي، وقد عملت منذ ما يقرب من سبعمائة عام كمدرسة حيث يتم تدريس العلوم المختلفة وكذلك العلوم الدينية من خلال أساتذة مهمين دعاهم صلاح الدين من مناطق مختلفة من البلاد الإسلامية. هذه المؤسسة التعليمية، والتي تبعد عشرين متراً عن باب الأسباط، إحدى بوابات البلدة القديمة، خصصها البريطانيون لرجال الدين المسيحيين في عام 1917 ، وتم تطويرها خلال فترة الإمبراطورية العثمانية حتى بدأ استخدامها ككنيسة ومدرسة ومكتبة. بدأت هذه الدراسة بمقدمة قصيرة عن قيمة التعليم في المجتمعات وظهور المدرسة كمؤسسة تعليمية ولعبها دورًا أساسيًّا في حيوية المجتمع، ومن الجدير بالذكر أن المؤسسة التعليمية بأشكالها المختلفة كفكرة نابعة من الثقافة الإسلامية، وقد تطرق البحث بعد ذلك إلى المدرسة الصالحية التي نشأت في المدينة المقدسة، فتناول تأسيسها وعملية تسميتها وافتتاحها وتطويرها وهيكلها الإداري، والمنهج التي كانت المدرسة تتبعها، وطريقة تدريس العلوم، والمدرسين والعلماء القائمين على التدريس بها، كذلك طرق التخرج كمنح الإجازة ونحوه.

Keywords

: التعليم الديني, المدرسة الصلاحية, القدس, تاريخ التعليم, المدارس, بيت المقدس

The Rising of Madrasas and a Seven Centuries-Old Educational Institution from Jerusalem: Madrasah Salahiyah

Abstract

The Salahiyah Madrasah was built at the end of the 12th century, named after its founder Salah al-Din, and different sciences, as well as religious sciences, were taught by important scholars from different regions of the Muslim World. This educational institution, which is twenty meters away from al-Asbat Gate, one of the entrances to the Old City, was developed during the Ottoman Empire and continued to serve as a complex. It served in this way until the date it was allocated to Christian clergy by the British occupation in 1917 and started to be used as a church, school and library. This study, after a short introduction about the value of education in terms of the continuity of societies and the emergence of the school as an educational institution, will discuss the process of emergence of madrasas, which are original educational institutions belonging to Islamic culture. The article will then examine the construction process of the Salahiyah Madrasa in Jerusalem, one of Islam’s holiest cities, as well as the place where it was founded, its naming, commencement and development process, in addition to its administrative structure, the issues related to its Waqf, the scholarly fields taught, the scholars, the prominent students, as well as the Ijazah certification system.

Keywords

Religious Education, History of Education, Madrasa, Salahiyye Madrasa, Jerusalem, Bayt al-Maqdis

MEDRESELERİN DOĞUŞU VE KUDÜS’TEN YEDİ ASIRLIK BİR ÖRNEK: SALÂHİYYE MEDRESESİ

Abstract

Salâhiyye Medresesi, inşası 12. yüzyılın sonlarına rastlayan, adını kurucusu Selahaddin Eyyubi’den alan ve onun İslam coğrafyasının farklı bölgelerinden davet ettiği önemli müderrisler aracılığıyla dini ilimlerin yanı sıra farklı ilimlerin de okutulduğu bir medrese olarak, yedi yüz yıla yakın süreyle hizmet vermiştir. el-Beldetü’l Kadîme’nin giriş kapılarından olan el-Esbât’a yirmi metre mesafedeki bu eğitim kurumu, İngilizlerce 1917 yılında Hıristiyan din adamlarına tahsis edilerek kilise, okul ve kütüphane olarak kullanılmaya başlandığı tarihe kadar Osmanlı döneminde geliştirilerek bir külliye şeklinde hizmet vermeye devam etmiştir. Bu araştırmada, eğitim olgusunun toplumların devamlılığı açısından taşıdığı değer ve bir eğitim kurumu olarak okulun ortaya çıkışına kısa bir girişten sonra, İslam kültürüne ait özgün eğitim kurumları olan medreselerin ortaya çıkış sürecine değinilmiştir. Sonrasında, İslam’ın kutsiyet atfettiği şehirlerden Kudüs’te yer alan Salâhiyye Medresesi’nin inşa süreci, kurulduğu yer, isimlendirilmesi, açılış ve gelişimi, yönetimsel yapısı, vakıf olarak barındırdığı hususlar, okutulan ilimler, bünyesinde ders veren müderrisler, ünlü talebeleri ve icazetlendirme gibi hususlara değinilmektedir.

Keywords

Din Eğitimi, Eğitim Tarihi, Medrese, Salâhiyye Medresesi, Kudüs, Beytülmakdis

References

• Ahmed Ahmed, Sümeyye Fazl (2015). el-Medresetüs-Salahiyye fi’l-Kuds. Nablus: Câmiʿatü-Necâh el-Vataniyye.
• Altaş, Nurullah - Köylü, Mustafa (2018). Din Eğitimi. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Bozkurt, Nebi (2003). “Medrese”, TDV İslam Ansiklopedisi, 28. Cilt, 333-338.
• Brockelmann, Carl (1992). İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi. Çev: Neşet Çağatay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Celkan, Hikmet (2014). “Eğitim ve Toplum”. Eğitim Sosyolojisi. Editör: M. Çağatay Özdemir, Ankara: Pegem Akademi.
• Dündar, Mahmut (2014). “Mısır Eyyûbilerinde Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, (Yayımlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ebü’l-Yümn el- ʻUleymî (1968). el-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kuds ve’l-Halîl. 2 Cilt. Necef: Menşûrât el-Matba’atü’l Hayderiyye.
• Ekinci, Muhammed Salih (2019). Medrese Eğitiminde Yenilik. İstanbul: Nida Yayıncılık.
• Eryılmaz, Enes (2020). “Bir Yükseköğretim Modeli Olarak Medrese ve Günümüz Yükseköğretim Kurumlarına Yönelik Çıkarımlar”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 20/1, 263-298. https://doi.org/10.33415/daad.632045
• Gerçek Hayat. “Kudüs’te eğitimin gayesi”. Erişim 03 Eylül 2020. http://www.gercekhayat.com.tr/kultur-sanat/kuduste-egitimin-gayesi/
• İbn Ahmed, Halil (1988). Kitâbü’l ʿAyn. Tahkik: MehdÎ Mahzûmî - İbrahim Sâmirâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Mektebeti’l Hilâl.
• İbn Battûta, Ebû Abdillâh Şemsüddîn (Bedrüddîn) Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed b. İbrâhîm el-Levâtî et-Tancî (1996). Rihletü İbn Battûta. 5 Cilt. Rabat: Akâdemiyyetü’l-Memleketü’l-Mağrîbiyye.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ (1987). Tabakâtü’l Kübrâ. Medine: Mektebetü’l ʻUlûm ve’l-Hikme.
• Karaköse, Hasan (2006). Ortaçağ Tarihi ve Uygarlığı. Ankara: Nobel.
• Leiser, Gary (2019). “Osmanlılardan Önce Medrese ve Anadolu’nun İslamlaşması”. İslam’ın Klasik Çağında Hukuk ve Eğitim. Editör: Joseph E. Lowry vd. İstanbul: Klasik, 183-207.
• Mukâtil b. Süleyman (2002). Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Tahkik: Abdullah Mahmud Şehhâte, 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs.
• Oktay, Ayla (2018). Eğitime Giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Râğıb el- İsfahanî (2012). El-Müfredât. Çev:Abdülbaki Güneş, Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları.
• Sevim, Ali (1989). Biyografilerle Selçuklular Tarihi İbnü’l-Adîm Bugyetü’t-Taleb fî Tarih-i Haleb (Seçmeler). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Stewart, Devin (2019). “Memlük Mısır’ı ve Suriye’sinde Fıkıh Doktorası”. İslam’ın Klasik Çağında Hukuk ve Eğitim. Editör: Joseph E. Lowry vd. İstanbul: Klasik, 33-97.
• Şeşen, Ramazan (1987). Selahaddin Eyyubi ve Devlet. İstanbul: Çağ Yayınları.
• TDV İslam Ansiklopedisi. “Dârülerkam - Erişim 30 Nisan 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/darulerkam
• TDV İslâm Ansiklopedisi. “Hey’et İlmi - TDV İslâm Ansiklopedisi”. Erişim 26 Eylül 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/heyet-ilmi
• Tetik, Hayati (2019). “Eğitim Kurumları Olarak Selâhaddîn Eyyûbî Döneminde Medreseler”. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/2, 265-286.
• Turan, Osman 82003). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yılmaz, Harun (2018). “Eyyûbî Dönemi Beytülmakdis Medreseleri: Kuruluş, İşleyiş ve Fonksiyon”. Journal of Islamicjerusalem Studies, 18/2, 1-14. https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.480671
• Yılmaz, Harun (2016). “Osmanlı Son Döneminde Medreselerin Islahı ve Panislamizm Tartışmaları Bağlamında Bir Medrese: Kudüs Selâhaddîn-i Eyyûbî Külliye-i İslâmiyyesi ve Külliye Talimatnamesi”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 51, 79-113. https://doi.org/DOI 10.15370/maruifd.287888
• Zemahşerî, Cârullâh (1998). Esâsü’l Belâğa. Tahkik: Muhammed Bâsil, Uyûnüs Sûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l ʿİlmiyye.
• Zengin, Zeki Salih (2018). “Başlangıçtan Cumhuriyet Dönemine Din Eğitimi”. Din Eğitimi. Editör: Mustafa Köylü, Nurullah Altaş. İstanbul: Ensar, 23-47.
• Zengin, Zeki Salih (2012). “İslam Din Eğitiminin Tarihsel Gelişimi: İslam’da Eğitim ve Öğretim”. Din Eğitimi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 17-36.