FONKSİYONEL GIDALAR VE BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

Year 2023, , 54 - 60, 29.12.2023

Zeri Demirbağ , Selçuk Alan , Gülsüm Öksüztepe (ateş)

https://doi.org/10.58833/bozokvetsci.1324245

Abstract

Gezegenimiz Dünya üzerindeki tüm toplumlar mutfak kültürleri olarak birbirinden çok farklıdır. Ülkelerin içerisinde bulundukları coğrafi özellikler, bölgede daha önce yaşamış uygarlıklar gibi unsurlar bu farklılıkların oluşmasındaki en önemli etkenlerdendir. Son yüzyılda teknolojik gelişmelerin artması ile insanlar gıdalardan daha fazla yararlanabilmeyi amaçlamış ve yedikleri gıdalara daha fazla dikkat eden toplumlar oluşmaya başlamıştır. Sağlıklı bir hayat için normal beslenmenin yanı sıra sağlık için ekstra yararlar sağlayan gıdalara yönelim başlamıştır. Bu yönelim sonucu da fonksiyonel gıda kavramı ortaya çıkmış ve önemi gitgide artmaya başlamıştır. Bu çalışmada fonksiyonel gıda teriminin nasıl ortaya çıktığı ve fonksiyonel gıda özelliği taşıyan bazı gıdaların özellikleri ile sağlık açısından etkileri yer almaktadır.

Keywords

Fonksiyonel gıda, besin, sağlık, beslenme

FUNCTIONAL FOODS AND THEIR IMPORTANCE IN NUTRITION

Abstract

All societies on our planet Earth are very different from each other in terms of culinary cultures. Elements such as the geographical features of the countries and the civilizations that have lived in the region before are the most important factors in the formation of these differences. With the increase in technological developments in the last century, people aimed to benefit more from food and societies that pay more attention to the foods they eat began to form. In addition to normal nutrition for a healthy life, the trend towards foods that provide extra benefits for health has begun. As a result of this orientation, the concept of functional food has emerged and its importance has begun to increase. In this study, how the term functional food emerged and the properties of some foods with functional food characteristics and their effects on health are included.

Keywords

Functional food, health, nutrition, food

References

• 1. Siro I, Kapolna E, Kapolna B, Lugasi A. Functional food. Product development, marketing and consumer acceptance - A review. Appetite 2008; 51(3): 456-467. doi: 10.1016/j.appet.2008.05.060.
• 2. Hacıoğlu G, Kurt G. Tüketicilerin fonksiyonel gıdalara yönelik farkındalığı, kabulü ve tutumları: İzmir ili örneği. Business & Economics Research Journal 2012; 3(1): 161-171.
• 3. Akan LS, Elibol E. Fonksiyonel besinler. Kuş MA. Eds. In: Sağlık Bilimlerinde Akademik Araştırmalar. Gece Kitaplığı Bizim Büro Matbaa Ankara 2018; pp. 27-46.
• 4. Farr DR. Functional foods. Cancer Letters 1997; 114: 59-63. doi: 10.1016/S0304-3835(97)04626-0.
• 5. Ohama H, Ikeda H, Moriyama H. Health foods and foods with health claims in Japan. Toxicology 2006; 221: 95-111. doi: 10.1016/B978-012373901-8.00017-2.
• 6. Martirosyan DM, Singh J. A new definition of functional food by FFC. Functional Foods in Health and Disease 2015; 5(6): 209-223. doi: 10.31989/ffhd.v5i6.183.
• 7. Bailey, R., International Nutraceutical and Functional Food Updates: Japan. Nutraceutical Funct Foods Div, 2005; 3-4.
• 8. Kwak NS, Jukes DJ. Functional foods. Part 1: The development of regulatory concept. Food Control 2001; 12: 99-107. doi: 10.1016/S0956-7135(00)00028-1.
• 9. Bogue J, Collins O, Troy AJ. Developing new functional food and nutraceutical products, market analysis and concept development of functional foods. London, Academic Press 2017; 29-45. doi: 10.1016/B978-0-12-802780-6.00002-X.
• 10. Dölekoğlu CÖ. Raflardaki yeni ürün fonksiyonel gıdalar ve getirdikleri. Tenth National Agricultural Economics Congress. September, 5-7, 2012; Konya-Türkiye.
• 11. Action E. Scientific concepts of functional foods in Europe: Consensus document. British Journal of Nutrition 1999; 81(1): 1-27.
• 12. Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun. Resmi Gazete, 5 Haziran 2004.
• 13. Uzuner S, Haznedar A. Fonksiyonel gıda için sağlıklı takviye: Mikroalgler. Sinop Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2020; 5(2): 212-226. doi: 10.33484/sinopfbd.756316.
• 14. Lilly DM, Stillwell RH. Probiotics: Growth-promoting factors produced by microorganisms. Science 1965; 147 (3659): 747-748. doi: 10.1126/science.147.3659.74.
• 15. Füller R. Probiotics in man and animals. J of Appl Microbiol 1989; 66(5): 365-378.
• 16. Biçer D, Dal G, Özkal Eminoğlu D. Probiyotikler ve periodontal sağlık. Selcuk Dental Journal 2022; 9(2): 706-712.
• 17. Çakır İ, Çakmakçı ML. Probiyotikler: tanımı, etki mekanizması, seçim ve güvenilirlik kriterleri. Gıda 2004; 29(6): 427-434.
• 18. Kara A, Coşkun T. Teoriden Kliniğe Prebiyotikler, Probiyotikler. First Edition. İstanbul: Akademisyen Kitabevi, 2014; p. 432.
• 19. Guarner Francisco MD, Khan Aamir GMD, Garisch James MD, Eliakim Rami MD, Gangl Alfred MD, et al. World gastroenterology organisation global guidelines: Probiotics and prebiotics october 2011. J Clin Gastroenterol 2012; 46(6): 468-481. doi: 10.1097/MCG.0b013e3182549092. 20. Coşkun T. Pro-pre ve sinbiyotikler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2006; 49: 128-148.
• 21. Al-Sheraji SH, Ismail A, Manap MY, Mustafa S, Yusof RM, et al. Prebiotics as functional foods: A review. Journal of Functional Foods 2013; 54(4): 1542-1553. doi: 10.1016/j.jff.2013.08.009.
• 22. İnanç N, Şahin H, Çiçek B. Probiyotik ve prebiyotiklerin sağlık üzerine etkileri. Erciyes Tıp Dergisi 2005; 27(3): 122-127.
• 23. Hotel ACP, Cordoba A. Health and nutritional properties of probiotics in food including powder milk with live lactic acid bacteria. Prevention 2001; 5(1): 1-10.
• 24. Çınar İ, Dayısoylu KS. Sağlık ve beslenmede sinbiyotikler. Gıda Dergisi 2005; 30(4): 239-244.
• 25. Sezen AG. Prebiyotik, probiyotik ve sinbiyotiklerin insan ve hayvan sağlığı üzerine etkileri. Vet Sci Pract 2013; 8(3): 248-258.
• 26. Markowiak P, Śliżewska K. Effects of probiotics, prebiotics, and synbiotics on human health. Nutrients 2017; 9(9): 1-30. doi: 10.3390/nu9091021
• 27. Dülger D, Şahan Y. Diyet lifin özellikleri ve sağlık üzerindeki etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2011; 25(2): 147-157.
• 28. Turan H, Erkoyuncu İ, Kocatepe D. Omega-6, omega-3 yağ asitleri ve balık. Aquaculture Studies 2013; 2: 45-50. doi: 10.17693/yunusae.v2013i21905.235422.
• 29. Baysal A. Beslenme. Twenty First Edition. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi, 2022; p. 560.
• 30. Gürsoy O, Kınık Ö. Laktobasiller ve probiyotik peynir üretiminde kullanım potansiyelleri. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 2011; 11(3): 361-371.
• 31. Baysoy G. Fonksiyonel Besinler. First Edition. Ankara: Akademi Yayınevi, 2020; p. 368.
• 32. Sönmez K, Ellialtıoğlu Ş. Domates, karotenoidler ve bunları etkileyen faktörler üzerine bir inceleme. Derim 2014; 31(2): 107-130.
• 33. İşleroğlu H, Yıldırım ZYM. Fonksiyonel bir gıda olarak keten tohumu. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2005; 2: 23-30.
• 34. Konar N, Poyrazoğlu ES, Demir K, Haspolat I, Artık N. Fitoöstrojenler: Bitkisel kaynaklı östrojenik bileşikler. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi 2011; 1(2): 69-75.
• 35. Moreau RA, Whitaker BD, Hicks KB. Phytosterols, phytostanols, and their conjugates in foods: Structural diversity, quantitative analysis, and health-promoting uses. Progress in Lipid Research 2002; 41(6): 457-500. doi: 10.1016/S0163-7827(02)00006-1.
• 36. Berger A, Jones PJ, Abumweis SS. Plant sterols: Factors affecting their efficacy and safety as functional food ingredients. Lipids in Health and Disease 2004; 3(1): 5-34.
• 37. Awad A, Smith A, Fink C. Plant sterols regulate rat vascular smooth muscle cell growth and prostacyclin release in culture, prostaglandins, leukotrienes and essential fatty acids. PLEFA 2001; 64(6): 323-330. doi: 10.1054/plef.2001.0273.
• 38. Arts RJ, Blok BA, Van Crevel R, Joosten LA, Aaby P, Benn CS, Netea MG. Vitamin a ınduces ınhibitory histone methylation modifications and down‐regulates trained immunity in human monocytes. Journal of Leukocyte Biology 2015; 98(1): 129-136. doi: 10.1189/jlb.6AB0914-416R.
• 39. Chowdhury R, Kunutsor S, Vitezova A, Oliver-Williams C, Chowdhury S, et al. Vitamin d and risk of cause specific death: systematic review and metaanalysis of observational cohort and randomised intervention studies. BMJ 2014; 348(1903): 1-13. doi: 10.1136/bmj.g1903.
• 40. Türkmen N, Gürsoy A. Fonksiyonel dondurma. Akademik Gıda 2017; 15(4): 386-395. doi: 10.24323/akademik-gida.370110.
• 41. Yılmaz E, Tekinay AA, Çevik N. Deniz ürünleri kaynaklı fonksiyonel gıda maddeleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 2006; 23(1): 523-527.
• 42. Turan H, Kaya Y, Sönmez G. Balık etinin besin değeri ve insan sağlığındaki yeri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 2006; 23(1/3): 505-508.
• 43. Kaya M, Aksu MI. Effect of modified atmosphere and vacuum packaging on some quality characteristics of sliced 'sucuk' produced using probiotics culture. Journal of the Science of Food and Agriculture 2005; 85 (13): 2281-22.
• 44. Fernandez ML, Lemos B. Eggs are a natural functional food. Wu J.eds. In: Eggs as Functional Foods and Nutraceuticals for Human Health. London: Royal Society of Chemistry, 2019; pp. 22-39.
• 45. Luchese RH, Prudêncio ER, Guerra AF. Honey as a functional food. De Toledo VAA.eds. In: Honey Analysis. Rio de Janeiro, 2017; pp. 287-307.
• 46. Nilüfer D, Boyacıoğlu D. Soya ve soya ürünlerinin fonksiyonel gıda bileşenleri. The Journal of Food 2008; 33(5): 241-250.
• 47. Yaşar H, Melek S. Beslenme ve besinler. Hatipoğlu Yayınları 2014; 171(8): 17-43.
• 48. Canene Adams K, Campbell JK, Zaripheh S, Jeffery EH, Erdman Jr JW. The tomato as a functional food. The Journal of Nutrition 2005; 135(5): 1226-1230. doi: 10.1093/jn/135.5.1226.
• 49. İşleroğlu H, Yıldırım Z, Yıldırım M. Fonksiyonel bir gıda olarak keten tohumu. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2005; 2: 23-30.
• 50. Yiğit D, Yiğit N, Aktaş E, Özgen U. Cevizin antimikrobiyel aktivitesi. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi 2009; 39(1-2): 7-11.
• 51. Yigit A, Erturk U, Korukluoglu M. Fonksiyonel bir gida: Ceviz. Bahce 2005; 34(1): 163-139.
• 52. Celik F, Cimrin KM, Kazankaya A. Tavas (Denizli) yoresinden selekte edilen ceviz (Juglans regia l.) genotiplerinin bazi fiziksel ve kimyasal özellikleri. Yuzuncu Yil Universitesi Tarim Bilimleri Dergisi 2011; 21(1): 42-48.
• 53. Kumar K. Role of edible mushrooms as functional foods-A review. South Asian Journal of Food Technology and Environment 2015; 1(3-4): 211-218.
• 54. Duman Aydın B. Functional foods. Yıldız G, Baran MS, Kaplan O, Durna Aydın Ö. eds. In: Current Multidisciplinary Studies in Veterinary Medicine 2. Adıyaman: İksad Yayınevi, 2023; pp. 73-134.
• 55. Dayısoylu KS, Gezginç Y, Cingöz A. Fonksiyonel gıda mı, fonksiyonel bileşen mi? gıdalarda fonksiyonellik. Gıda 2014; 39 (1): 57-62. doi: 10.5505/gida.03511.