Varlığın Kaynağı: İlahî Soluk (Nefes-i Rahmânî)

Year 2023, Issue: 21, 157 - 175, 24.06.2023

Buşra Arslan Meçin

https://doi.org/10.34085/buifd.1319463

Abstract

Bu çalışmanın konusu, tasavvuf anlayışında İbnü’l-Arabî tarafından varlığın kaynağı olarak ileri sürülen tanrısal soluk veya Nefes-i Rahmanî tasavvurunu incelemek ve değerlendirmektir. Daha çok İbnü’l-Arabî ve öğrencilerinin eserlerindeki düşüncelerinin esas alındığı bu çalışmanın amacı soyuttan somuta diğer bir ifadeyle bâtından zâhire doğru tezahür etmeye başlayan varlık ve varlık mertebelerini tanrısal soluk olan Nefes-i Rahmanî ile izah etmektir. Çalışmada, tasavvufun önemli konularından biri olan varlık, Hak ve halk arasındaki irtibat, yaratma faaliyeti ve tecellî gibi konular İbnü’l-Arabî tarafından Rahman’ın nefesiyle izah edilerek tüm mevcudatın aynı nefesten çıktığı görülecektir. Bu anlayışa göre, yüce Allah'ın zâtı, “Bir’den ancak bir çıkar” hükmüne göre tecelli ettiğinde, O'nun tek tecellisi engin rahmetinin bir neticesi olarak ortaya çıkar ve bu tek tecellî mertebeler şeklinde çoğalarak âlem meydana gelir. Nefes-i Rahmanî olarak görülen bu tecellî, kelamın ve konuşmanın kaynağı olan insan nefesiyle sembolize edilmiştir. Buna göre, insan nefesiyle ilişkisinde görüldüğü gibi varlık âlemindeki varlıklar da Rahman’ın nefes vermesiyle surete bürünmüştür. Rahman’ın nefesi ile varlıklar arasındaki bu irtibatın keyfiyetinin anlaşılması amacıyla özellikle insan nefesi örneğine dikkat çekilmiştir. Bu örnekte, tıpkı insan nefesinin bizzat harflere ve kelimelere dönüştüğü ya da insan nefesinin bu kelime ve sözcüklerin kaynağı veya yaratıcısı olduğu gibi, Hak Teâlâ’dan taşan Rahmanî nefesin de tüm kelimelere, sözlere, vahiylere ve son tahlilde bütün varlıklara kaynaklık eden yaratıcı sebep olduğu anlaşılmıştır. Aynı şekilde Rahman’ın nefes almasıyla da kesret halindeki varlıklar yeniden Rahman’a doğru çekilmiş, O’nda birleşmiş ve böylece vahdete ulaşmıştır. Kesretten vahdete doğru varlıkların iniş kavsiyle ortaya çıkan ve zamanı gelince yeniden çokluktan birliğe doğru yükseliş kavsiyle fena olan varlık dairesi veya başlangıç-son çarkı ya da varlık döngüsünün hareket ettiricisinin Nefes-i Rahmanî olduğu fark edilmiştir. Bu çalışmada, Rahman'ın nefes vermesiyle bütün varlıkların tezahür ettikleri ve yeniden Rahman’ın nefes almasıyla bu varlıkların asıl kaynaklarına döndükleri, böylece yaradılışın başlangıcından sonuna kadar varlık dairesinin bir bütün meydana geldiği anlaşılmıştır. Çalışmanın sonunda, bütün varoluşun her daim taşan bir “tanrısal soluk” ile ayakta kaldığı ve âlemdeki hareket ve sürekliliğin bu ilahî nefha sayesinde varlığını sürdürdüğü sonucuna varılmıştır.

Keywords

Tasavvuf, Varlık, İbnü’l-Arabi, Nefes-i Rahmani, Vahdet, Kesret

References

• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Kitâbu’l Ma’rifet. Dımeşk: Dâru’t-Tekvini Li’t-Tiba’ati ve’n-Neşri, 1. Basım, 2003.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Marifet ve Hikmet. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2003.