PİSA 2018 Sonuçları Bağlamında Türkiye'deki Eğitimde Fırsat Eşitliğinin Bölgeler Temelinde Analizi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 176 - 194, 29.12.2023

Akın Güngör , Aysun Akçay Güngör

Öz

“Eğitimde fırsat eşitliği" kavramı, toplumdaki tüm bireylerin hak olan eğitim hizmetlerinden yararlanmasında ve yeteneklerini en elverişli biçimde geliştirmede eşit şansa sahip olmaları olarak tanımlanabilir. Bir ülkenin kalkınmışlığımın ve toplumsal refahının artırılmasında en önemli etken, ortaya çıkacak eğitim eşitsizliğinin minimum düzeye indirecek şekilde eğitim fırsatlarında tüm bireylerin yaralanmasına bağlıdır. Buna rağmen Türkiye’de eğitimde, sosyo ekonomik eşitsizlik, cinsiyet eşitsizliği ve eğitime erişilebilirlik eşitsizliği hala devam etmektedir. Bu çalışmada PISA 2018 sınavları sonucunda Türkiye ortalaması ve OECD ortalamasının, Türkiye’deki eğitim eşitsizliği göstergeleri ile benzerlik gösterip, göstermediği incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma türlerinden doküman analizi kullanılmış, ayrıca 2015 ve 2018 yıllarına ait PISA raporları, 2018 MEB Raporu ve TUİK verileri dikkate alınarak Türkiye’deki İstatistikî Bölge Birimlerin Sınıflandırıldığı (İBBS) Düzey 1 bölgelerindeki 12 bölgeyle ilgili veriler incelenmiştir. Araştırma sonucunda Türkiye’de eğitimde bölgeler arası sosyo ekonomik, cinsiyet ve eğitime erişim konularında eşitsizlik olduğu belirlenmiştir. Bu eşitsizlik göstergelerinin 2018 PISA sınavı sonuçlarında etkili olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

PISA, eğitimde fırsat eşitliği, eğitime erişim.

Kaynakça

• 2018 Gelir ve yaşam koşullarının araştırılması (Türkiye İstatistik Kurumu) (2019, Mart 21) http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30755#
• Aydın, A.(2018). Eğitim politikası (2. Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Aydın, A., Sarıer,Y. & Uysal,Ş.(2012). Sosyoekonomik ve sosyokültürel değişkenler açısından PISA matematik sonuçlarının karşılaştırılması, Eğitim ve Bilim Dergisi, 164(37),20-30.
• Aydın, A., Sarıer, Y. & Uysal, Ş. (2014). PISA sonuçları bağlamında öğrencilerin akademik başarılarının değerlendirilmesi. İlköğretim online, 13(3), 1065-1074. Bloom, B. (1956). Taxonomy of educational objectives: Handbook I Cognitive Domaln, Newyork:Longman.
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu, RG.23.07.2004/25531
• Demirdirek, H. & Şener, Ü.(2014). 81 il için toplumsal cinsiyet eşitliği karnesi, Ankara: TEPAV Yayınları.
• Dinçer, M.,A. & Kolaşin G.,U.(2009). Türkiye’de öğrenci başarısızlığında eşitsizliğin belirleyicileri, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• Dolu, A. (2018). 2015 PISA sonuçları aracılığıyla Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliğinin matematiksel analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(3), 923-935.
• Dünya Bankası (2012). Dünya kalkınma raporu: toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma, Washinton DC: Dünya Bankası Yayınları.
• Emin, M. N.(2019). PISA 2018 sonuçları nasıl okunmalıdır? Seta Perspektif Dergisi. 164,1-5.
• Gürel, N. & Kartal, S. (2015). Türkiye’de eğitime erişimin bazı değişkenlere göre incelenmesi. İlköğretim Online, 14(2), 593–608.
• İçer, M. M.(1997). Türkiye’de eğitim sisteminin temel amaçları ve temel eğitim ilkelerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• İl Özel İdaresi Kanunu, RG.04.03.2005/25745
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi, kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel
• Kaya, A. & Aksu, M. (2004). Fırsat ve olanak eşitliğinin sağlanmasında bir adım olarak taşımalı eğitim: Bir örnek olay çalışması. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Kılıç, İ., Saraçlı,S. & Kolukısaoğlu, S.(2011). Sosyoekonomik göstergeler bakımından illerin bölgesel bazda benzerliklerinin çok değişkenli analizler ile incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 4, 57-68.
• Koç, A. (2019). Hükümet sitemlerine göre OECD ülkelerinde kişi başına düşen milli gelir, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 131-149.
• Korlu, Ö. (2019). Bir bakışta eğitim 2019’a göre türkiye’de eğitimin durumu. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi Raporu.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). Milli eğitim istatistikleri örgün eğitim 2018/2019, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Milli Eğitim Temel Kanunu,1739 sayılı, RG.14.06.1973/14574.
• OECD (2018). PISA 2015 results in focus, Paris: OECD Publishing
• OECD (2019). PISA 2018 results combined executive summaries Volume I, II & III, Paris: OECD Publishing.
• Öz, L. ( 2013). Çocuk hakları bağlamında çocuklarda eğitim hakkı. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Mersin.
• Özaydınlık, K.(2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 93-112.
• PISA’nın Amacı (2019, Mart 21). https://edreform.com/2013/12/the-purpose-of-PISA/
• Sarıer, Y. (2010). Ortaöğretime giriş sınavları (OKS-SBS) ve PISA sonuçları ışığında eğitimde fırsat eşitliğinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11,(3), 107-129.
• Suna, E. H., Tanberkan, H., Taş, E. U., Eroğlu, E., & Altun,Ü.(2019). PISA 2018 Türkiye ön raporu, Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporu Serisi, Ankara: MEB Yayınevi. T.C. 1982 Anayasası, RG. 9.11.1982/17863.
• Tabak, H.(2019). Türk eğitim sisteminde eğitimde fırsat eşitliğine kuramsal bakış: roller ve sorumluluklar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(2),370-393.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim sosyolojisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• TUİK Bölgesel İstatistik (Değişkenlerle Sorgulama), (2020, 6 Nisan). https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/sorguSayfa.do?target=degisken
• Uysal K., N. & Gelbal S. (2018). PISA ve TÜİK Eğitimde verileri çerçevesinde Türkiye’de eşitsizlik. Kastamonu Üniversitesi Eğitim Dergisi, 26(4),1195-1206.
• Yaşar, M., M. (2014). Sosyoekonomik açıdan eğitimde fırsat eşitliği: Giresun örneği, Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun. Yıldız, S. & Karakaş G, D.(2019). Türkiye’de eğitim eşitsizliğinin farklı yüzleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2),271-292.
• Yolcu, H. (2011). Hane halkının Eğitim Harcamalarını Etkileyen Etmenler: Kuramsal Bir Çalışma. Mehmet Akif Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5),12-35.