Yaşlılıkla İlgili Atasözü ve Deyimlerin Dindar, Muhafazakâr Yaşlıların Dünyasındaki İzdüşümleri

Year 2023, Issue: 6, 1 - 21, 09.06.2023

Muhammet Ali Özdoğan

Abstract

Atasözleri, uzun bir süreçte toplumların tecrübelerinden şekillenmiş, bir durumu ya da düşünceyi ifade etmek için kullanılan çarpıcı sözlerdir. Bu sözler, hangi millete ait olursa olsun insanlığın ortak dilidir. Atasözleri, tarihsel süreçte işlevselliğini yitirmediğinden nesilden nesile aktarıla gelmiş sözlü kültürün öne çıkan araçlarından birisidir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de sözlü kültürün önemli taşıyıcı aktörlerinden birisi yaşlılardır. Söz konusu grup, yaşlılığı tanımlamak için atasözü ve deyimlere sıkça başvurmaktadır. Bu bağlamda araştırma, 65 yaş üstü bireylerin kendi yaşamlarını ve yaşlılık olgusunu tanımlarken atasözü ve deyimleri nasıl kullandığının cevabını aramaktadır. Bunun için 65 yaş ve üstü dindar, muhafazakâr bireylerin sosyal medya hesaplarında siber etnografik gözlem yapılmıştır. Ayrıca Antalya ili merkezli kendini dindar, muhafazakâr kabul eden 65 yaş ve üstündeki bireylerle yaşlılıkla ilgili derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı yaşlıların kendilerini tanımlarken atasözleri ve deyimleri hangi bağlamlarda kullandığının analizini yapmaktır. Bu gayeyle 20 erkek 13 kadınla görüşülmüştür. Araştırmada 65-84 yaş aralığında kişilerden veriler toplanmış bu verilerin analizi yapıldığında görüştüğümüz kişilerin yaşlılıkla ilgili konuşmalarda sıklıkla atasözü ve deyimlere müracaat ettiği görülmüştür. Örneklemimizdeki bireylerin kullandığı atasözü ve deyimlerde yaşlılık, bilgelik ve tecrübe dönemi olarak kullanılmıştır. Yine bedensel güçsüzlük nedeniyle bir mekâna bağlılığı artan yaşlılar toplum açısından olumsuz olarak algılanan bu durumu ruh ve beden ayrımı yapan atasözü ve deyimler aracılığıyla aşmıştır.

Keywords

Yaşlılık, Kültürlerde Yaşlılık, Atasözü, Deyim, Türk Atasözleri

The Reflection of Proverbs and Idioms about Elderliness in the World of Religious, Conservative Elders

Abstract

Proverbs are striking words used to express a situation or thought that has been shaped from the experience of societies over a long period of time. These words are the common language of humanity, regardless of which nation it belongs to. As in the past, one of the important carrier actors of oral culture today is elderly persons. This group frequently uses proverbs and idioms to describe old age. In this context, the research seeks the answer of how individuals over the age of 65 use proverbs and idioms while describing their own lives and the phenomenon of old age. For this purpose, cyber ethnographic observation was made on the social media accounts of religious, conservative individuals aged 65 and older. For this purpose, in-depth interviews about aging were conducted with individuals aged 65 and over who consider themselves religious and conservative in Antalya province. In this study, it is aimed to analyze in which sense the elderly persons use proverbs and idioms when describing themselves. For this purpose, 20 men and 13 women were interviewed. In the study, data were collected from people aged 65-84 years, and when these data were analyzed, it was seen that the people we interviewed frequently applied to proverbs and idioms in conversations about old age. In the proverbs and idioms used by the individuals in our sample, old age was used as a period of wisdom and experience. In addition, the elderly persons, whose attachment to a place increases due to physical weakness. The individuals in our sample have overcome this attitude of society towards them through proverbs and idioms that distinguish between soul and body.

Keywords

Old Age, Old Age in Cultures, Proverb, Idiom, Turkish Proverbs

References

• Akın, Galip. “İnsanın Ortaya Çıkışı ve Toplumsal Davranışı”. ed. Veliddin Kalınkara. Yaşlılık Disiplinler Arası Yaklaşımlar, Sorunlar, Çözümler. Ankara: Odak Yayınları, 2004.
• Altun, Zafer. “Türk Kültüründe ‘Kurt Kavramı’ Üzerine Bir İnceleme”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 8/22 (2019), 91-108.
• Atayoğlu, Şerifenur – Yücel, Doğan. “Türkçede Dile Dair Deyim ve Atasözlerinin Dilin İşlevsel Kullanımları Açısından İncelenmesi”. Türk Edebiyatları Araştırma Dergisi 31 (2022), 11-25. DOI: https://doi.org/10.47580/tead.312
• Bozok, Emrah. “Eski Türkçe Deyim ve Atasözlerinde Yaşlılık”, Yaşlılık Kitabı. ed. Emine Gürsoy Naskali. 207-2018. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2020.
• Browne, Elizabeth Keeley. “Cyber-Ethnography: The Emerging Research Approach for 21st Century Research Investigation”. In Gülsün Kurubacak - T. Volkan Yuzer (Eds.), Handbook of Research on Transformative Online Education and Liberation: Models for Social Equality. IGI Global, 2011.
• Buja, Elena. “Proverbs as a Means of Crossing Cultural Borders”. Acta Universitatis Sapientiae, Philologica 10 (2018), 85-97.
• Çapcıoğlu, İhsan – Alpay, Ahmet Hamza. “Türkiye’de Yaşlılığın Geleceği”, Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi 8 (2021), 77-88.
• Golafshani, Nahid. “Understanding Reliability and Validity in Qualitative Research”. The Qualitative Report 8/4 (2003) 597-607.
• Grbich, Carol. Cyber ethnography and e-research. London: SAGE Publications Ltd, 2013. https://dx.doi.org/10.4135/9781529799606.
• Güngör, Özcan. Yaşlılık ve Din, Din Sosyolojisi El Kitabı İçinde, Edit: İhsan Çapçıoğlu - Niyazi Akyüz, Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Gürel, Emre - Tat, Merba. “Türkçede Beden Olgusu: Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İçerik Analizi”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 32 (2019), 235-256.
• Haviland. William A. Kültürel Antropoloji. çev. Hüsamettin İnanç – Seda Çiftçi. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2002.
• İnce, Abdullah. “Değer” İle “Sorun” Arasında Türkiye’de Yaşlılarla İlgili Toplumsal Değer Yargıları (Din Bilimleri Perspektifinden Bir İnceleme)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/36 (2017), 83-112.
• Kaleli, Süleyman. “Niçin Geleneksel veya Anadolu Tıbbı?”. Geleneksel ve Tamamlayıcı Anadolu Tıbbı Dergisi 2/1 (2020), 1-5.
• Kingsbury, Stewart A. – Harder, Kelsie B (ed.). A Dictionary Of American Proverbs. New York: Oxford Universty Press, 1992.
• Kurt, Gökhan vd., “Yaşlıların Sorunları ve Yaşam Memnuniyeti”. Adli Tıp Dergisi 24/2 (2010), 32-39.
• Maden, H. Ahmet. “İhtiyarlık Psikosomatiği ve Kültürel Nitelikleri”. Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 35/1 (1991), 181-189.
• Marcus, Justin - Sabuncu, Neslihan. “Old Oxen Cannot Plow”: Stereotype Themes of Older Adults in Turkish Folklore”. The Gerontologist 56/6 (2016),1007–1022.
• Mengi, Mine. “Üniversitelerimizde Anadili Öğretimine İlişkin Sorunlar”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (1987), 39-44.
• Merriam, Sharan B. Qualitative Research A Guide to Design and Implementation. San Francisco: Jossey Bass, 2009.
• Neuman, W. Lavrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri -Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef Özge. 2 cilt. Ankara: Yayın Odası Yayınları, 2013.
• Okur, Alparslan – Keskin, Funda. “Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kültürel Ögelerin Aktarımı: İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti Örneği”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/2 (Şubat 2013), 1619-1640.
• Özdoğan, Muhammet Ali. Yaşlılık, Sosyal Medya ve Din. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Özenç, Nuray. “Türk Atasözü Kaynaklarında Pançatantra Esintileri: Kadim Orta Doğu ve Asya Dillerindeki Yansımaları”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 74 (2018), 385-413.
• Özkan, Mukadder. Yaşlılarda Mekân Aidiyeti Yaşlılık ve Mekân İlişkisine Sosyolojik Bakış. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Rubin, Herbert J - Rubin, Irene S. Qualitative Interviewing The Art Of Hearing Data. California: Sage Publications, 1995.
• Speake, Jennifer (ed.). The Oxford Dictionary of Proverbs. New York: Oxford Universty Press, 5. Edition, 2008.
• Tufan, İsmail. Antik Çağdan Günümüze Yaşlılık. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2022. TÜİK Kurumsal (tuik.gov.tr)
• Ülgener, Sabri. İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. İstanbul: Der Yayınları, 1981.
• Ward, Katie J. “Cyber-Ethnography and the Emergence of the Virtually New Community”. Journal of Information Technology, 14/1(1999) 95-105, DOI: 10.1080/026839699344773
• Yastı, Mehmet – Karaağaç, Sabire. “Atasözlerinde Yaşlı ve Yaşlılık Olgusu”. KutBilim 2/1 (2022), 23-48.