Akademisyenlerde İşkolikliğin Belirlenmesinde Serbest Zamanda Sıkılma Algısının Rolü

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 47 - 62, 30.08.2016

Feyza Meryem Kara , Ali Çağrı Gücal

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı akademisyenlerin serbest zamanda sıkılma algısının işkolikliği belirlemedeki rolünün araştırılması ve serbest zamanda sıkılma algısı ve işkolikliğin cinsiyet, medeni durum ve çalışılan kuruma göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya Ankara ilinde bulunan üniversitelerde görev yapan 233 kadın (𝑥𝑥̅yaş =32.43±6.10) ve 183 erkek (𝑥𝑥̅yaş=35.37±9.12) toplam 416 akademisyen gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Türkçe adaptasyonu Kara, Gürbüz ve Öncü (2014) tarafından yapılan Serbest Zamanda Sıkılma Algısı Ölçeği ve 2011 yılında Doğan ve Tel tarafından Türkçe adaptasyonu yapılan DUWAS İşkoliklik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında yapılan istatistiksel analizler, SPSS 20 istatistik paket programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Akademisyenlerin serbest zamanda sıkılma algılarının işkolikliklerini belirleyip belirlemediğini inceleme amacı ile Çoklu Adımsal Regresyon Analizi; cinsiyet, çalışılan kurum ve medeni durum arasındaki farklılığı test etmek için t-test yapılmıştır.
Bulgular: Çoklu adımsal regresyon sonuçları, sıkılma alt boyutunun aşırı çalışma (R2=0.02) ve kompulsif çalışma (R2=0.03) alt boyutlarının belirleyicisi olduğunu ve aralarındaki ilişkinin pozitif olduğunu göstermektedir (p < 0.05). Bağımsız örneklerde t-test analiz sonuçlarına göre, katılımcıların serbest zamanda sıkılma algısı ve işkolikliklerinde cinsiyet ve çalışılan kurum açısından istatistiksel olarak aralarında anlamlı ilişkiler saptanmıştır (p < 0.05). Bunun yanı sıra, t-test sonuçlarına göre medeni durum açısından serbest zamanda sıkılma algısı ve işkolikliklerinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir (p > 0.05).
Sonuç: Sonuç olarak, serbest zamanda sıkılma algısının bireyin yaşam kalitesinin önemli bir belirleyicisi olarak gösterilen işkoliklik sendromunda belirleyici olduğu saptanmıştır. Bununla beraber, serbest zamanda sıkılma algısının, çalışma nedeniyle sosyal ve serbest zaman etkinliklerine zaman ayıramama, eğlenceye ve uykuya harcanan zamanın boşa harcandığını düşünme ve rahatsız olma gibi sendromları ortaya çıkardığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Serbest zamanda sıkılma algısı, DUWAS, işkoliklik, aşırı çalışma, kompulsif çalışma

Kaynakça

• Akın, U. & Oğuz, E. (2010). Öğretmenlerin işkoliklik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 63, 309 - 327.
• Ardıç, K. & Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96.
• Ayverdi, B. & Kara, F. M. (2015). Serbest Zamanda Sıkılma Algısının Alkol Kullanma Nedenlerini Belirlemedeki Rolünün İncelenmesi. 8. Ulusal Spor Bilimleri Öğrenci Kongresi, 14-16 Mayıs, Mersin, Türkiye.
• Bardakcı, S. (2007). Eğitim Yöneticilerinin İnternet Kullanımına İlişkin Tutumlarının İşkoliklik Eğilimleri Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Brady, B. R., Vodanovich, J. & Rotunda, R. (2008). The Impact of Workaholism on Work-Family Conflict, Job Satisfaction, and Perception of Leisure Activities, The Psychologist Manager Journal, 11, 241–263.
• Burke, R. J. (1999). Workaholism in organizations: Gender differences. Sex Roles, 41, 333-345.
• Burke, R. J. (2000). Workaholism and Extra-Work Satisfactions, International Journal of Organizational Analysis, 7, 352-364.
• Burke, R. J., Matthiesen, S. B., & Pallesen, S. (2006). Personality correlates of workaholism. Personality and Individual Differences, 40, 1223-1233
• Burke, R. J., Oberklaid, F., & Burgess, Z. (2004).Workaholism among Australian women psychologists: antecedents and consequences. International Journal of Management, 21(3), 263-277.
• Büyüköztürk, Ş. (2008). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan, T. & Tel, F. D. (2011). DUWAS İşkoliklik Ölçeği Türkçe Formunun (DUWAS-TR) Geçerlik Ve Güvenirliğinin İncelenmesi AİBÜ, Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 2011, 61-69.
• Schröder, B., Skidmore, A.K., Zurell, D. & Lautenbach, S. (2013) Collinearity: a review of methods to deal with it and a simulation study evaluating their performance. Ecography, 36, 27–46.
• Duxbury, L. & Higgins, C. (1994). Interference between work and family: A status report on dualcareer and dual-earner mothers and fathers. Employee Assistance Quarterly, 9 (3–4), 55–80
• Duxbury, L., Higgins, C., & Lee, C. (1994). Work-family conflict: A comparison by gender, family type, and perceived control. Journal of Family Issues, 15, 449–466.
• Emhan A., Mete M., & Emhan, A. (2012). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarında Iskoliklik ve Obsesyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi", Dicle Tıp Dergisi, DOI: Dicle Med J. 39(1): 75-79 DOI:10.5798/diclemedj.0921.2012.01.0098. "39", 75-79 pp., Mart-2012.
• Esteve, R., Martin, J., & San-Lopez, A. E. (2007). Grasping the meaning of leisure: developing a self-report measurement tool, Leisure Studies, 18(2), 79-91.
• Fisher, G. G., Bulger, C. A., & Smith, C. S. (2009). Beyond Work and Family: A Measure of Work/ Nonwork Interference and Enhancement, Journal of Occupational Health Psychology, 14, 441-456.
• Gücal, A. Ç., & Kara, F. M. (2015). Serbest Zamanda Sıkılma Algısının Serbest Zamana Yüklenen Anlamı Belirlemedeki Rolünün İncelenmesi, 8. Ulusal Spor Bilimleri Öğrenci Kongresi, 14-16 Mayıs, Mersin, Türkiye.
• Harpaz, I. & Snir, R. (2003). Workaholism. It’s definition and nature. Human Relations, 56 (3), 291–319
• Iso-Ahola, S. E. & Weissinger, E. (1990) Perceptions of boredom in leisure: Conceptualization, reliability and validity of the leisure boredom scale. Journal of Leisure Research, 22(1), 1–17.
• Kara F. M. & Özdedeoğlu B.; Serbest Zamanda Sıkılma Algısı ve Boş Zaman Engelleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. 3. Rekreasyon araştırmaları kongresi: Eskişehir, Türkiye; 05/10/2015 - 07/10/2015.
• Kara, F. M., Gürbüz, B., & Öncü, E. (2014). Leisure Boredom Scale: the Factor Structure and the Demographic Differences. The Turkish Journal of Sport and Exercise. 16(2): 28-35.
• Kelly, J. R. & Kelly, J. R. (1994). Multiple Dimensions of Meaning in the Domains of Work, Family, and Leisure, Journal of Leisure Research, 26(3): 250-274.
• Kraus, R. G. (1998). Recreation and Leisure in Modern Society, Canada: Jones and Bartlett Publishers.
• Naktiyok, A. & Karabey C. N. (2005). İşkoliklik ve Tükenmişlik Sendromu, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1).
• Oates, W. E. (1968). On Being a Workaholic (a serius jest). Pastoral Psychology, 19, 16-20.
• Oğuz, E. & Akın, U. (2008). Öğretmenlerin işkoliklik düzeyleri ile evlilik uyumları arasındaki ilişki. International Conference on Educational Sciences. 23-25 June 2008. Eastern Mediterranean University. Famagusta, North Cyprus.
• Ragheb, M. G. & Tate, R. L. (1993). A behavioral model of leisure participation based on leisure attitude, motivation and satisfaction, Leisure Studies, 12, 61-70.
• Schaufeli, W. B., Taris, T. W., & Bakker, A. B. (2006). Dr. Jekyll and Mr. Hyde: On the differences between work engagement and workaholism. In R.J. Burke (Ed.), Research companion to working time and work addiction (pp. 193217). Northampton: Edward Elgar.
• Snir, R. & Zohar, D. (2000). Workaholism: Work addiction or workphilia? Paper presented at the International Conference of Psychology: Psychology after the year 2000, University of Haifa, Haifa.
• Snir, R. & Harpaz, I. (2009). Workaholism from a cross-cultural perspective. Cross-Cultural Research, 43, 303-308.
• Spence, J. T. & Robbins, A. S. (1992), Workaholism: definition, measurement and preliminary results, Journal of Personality Assessment, 58, 160-178
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics. Boston: Allyn and Bacon.
• Temel, A. (2006). Organizasyonlarda İşkolizm ve İşkolik Çalışanlar. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8(2), 104-127.
• Watkins, M. (2013) Using intentional attributions to explain change in leisure meanings, Leisure Sciences: An Interdisciplinary Journal, 35(2), 89-106