Ergenlerde Akran Zorbalığının Sosyal Medyada Üretimi ve Yeniden Üretiminin Okul Sosyal Hizmeti Bağlamında Değerlendirilmesi

Year 2018, Volume: 3 Issue: 2, 79 - 102, 30.12.2018

Emre Özcan , Gizem Uslu Şule Ceyda İbişoğlu Ecem Nur Dinçer

Abstract

Amaç: Çalışmanın amacı, 13-18 yaş arasındaki lise öğrencisi ergenlerde akran zorbalığının sosyal medyada üretiminin ve yeniden üretiminin okul sosyal hizmeti çerçevesinde değerlendirilmesidir.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma metodoloji kullanılmış, model olarak ise “açımlayıcı sıralı” model benimsenmiştir. Araştırmanın nicel veri toplama ve analiz süreci dikkate alındığında örneklemini, Kanuni Meslek Lisesi 2. sınıfta okuyan 56 kişi, İbn-i Sina Sağlık Meslek Lisesi 3.sınıfta okuyan 55 kişi ve Keçiören Lisesi 1.sınıfta okuyan 55 kişi olmak üzere toplam 168 kişi oluşturmaktadır. Verilerin toplanması Pişkin ve Ayas (2007) tarafından geçerliliği ve güvenilirliği yapılarak geliştirilmiş olan Akran Zorbalığı Ölçeği Ergen Formu aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler, SPSS 20.0 paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırmanın nitel veri toplama ve analiz süreci kısmındaysa katılımcılar, Akran Zorbalığı Ölçeği Ergen Formu paralelinde zorba ve kurban boyutunda anlamlı ilişki tespit edilerek her iki boyuttan da en yüksek puan alan 15 öğrenciden oluşmaktadır. İlgili katılımcılarla sosyal medya kullanım sıklığı ve biçimini açığa çıkarmak için “derinlemesine mülakat” tekniği, “yarı yapılandırılmış form” dolayımında gerçekleştirilmiştir. Veriler içerik analizine tabi tutularak temalar ve alt temalar oluşturulmuştur. Burada tüm veriler ayrı ayrı araştırmacılar tarafından kodlanmış ve karşılaştırılmıştır.
Bulgular: Nicel veri toplama ve analiz kısmında, Akran Zorbalığı Ölçeği Ergen Formu neticesinde kurban ve zorba boyutu her ikisinde de minimum puan olan 43 şeklinde bulunmuştur. Dolayısıyla kurban ve zorba boyutuna frekans analiziyle bakıldığında minimum ve maksimum değerin doğrusal olarak minimal olduğu saptanmıştır. Nitel veri toplama ve analiz sürecindeyse “sosyal medya kullanım sıkılığı ve biçimi” başlığında ana temaya ve buna bağlı olarak “iletişim yolu olarak sosyal medya”, “sosyal medyadan uzaklaşmanın sonucu olarak huzursuzluk ve yoksunluk duygusu” şeklindeki alt temalara; ikinci ana tema olarak “sosyal medyada nefret söyleminin üretimi ve yeniden üretimi” başlığında ana temaya ve buna bağlı olarak “nefret söyleminin normalleştirilmesi” ve “sosyal medyada nefret söyleminin hedef grupları” biçimindeki alt temalara; son olarak ise “sosyal medya kullanımı ve okul yaşamı” başlığında ana temaya ve buna bağlı olarak “okuldaki ilişkilerin belirleyici odağı olarak sosyal medya” ve “okul ortamında şiddetin kaynağı olarak sosyal medya” şeklindeki alt temalara ulaşılmıştır.
Sonuç: Toplumun nefret söylemi odağındaki tutum ve yargılarının sosyal medyada araç olmasıyla birlikte akranlar arasında olumsuz bir aktarım oluştuğu görülmektedir. Araştırma sonuçları dikkate alındığında ergenler açısından var olan hizmet modellerinin geliştirilmesi okul sosyal hizmeti gibi yeni hizmet modellerinin oluşturulmasına katkı sağlanmasının gerekliliği vurgulanmaktadır.

Keywords

Akran zorbalığı; ergenlik dönemi, sosyal medya, okul sosyal hizmeti

References

• Altundağ, Y. (2016). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık ve problemli internet kullanımı ilişkisi. Online Journal of Technology Addiction &Cyberbullying. 3(1): 27-43.
• Aktan, M. C. (2018). Türkiye’de okul sosyal hizmetinin yapılandırılması: gereksinimler, sorunlar ve çözüm önerileri, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Ayas, T., Pişkin, M. (2015). Akran zorbalığı belirleme ölçeği ergen formu. Akademik Bakış, 50: 316-24.
• Baki, A., Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (42): 1-21.
• Barth, R. P. (1987). Socialpromotionandnonpromotion: nonsolitionstounderachievement. SocialWork in Eduction. 9: 81-95.
• Baştürk-Akca, E., Saymer, İ., Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara Örneği. Global Media Journal TR Edition, 5 (10): 71-86.
• Ben-David, A. & Matamoros-Fernandez, A. (2016). Hate speech and covert discrimination on social media: monitoring the Facebook pages of extreme-right political parties in Spain. International Journal of Communication, 10: 1167-93.
• Burnukara, B., Uçanok, Z. (2012). İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: gerçekleştiği yerler ve baş etme yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15 (29): 68-82.
• Creswell, J. W., PlanoClark, V. L. (2014). Karma yöntem araştırmaları: tasarımı ve yürütülmesi. (Y. Dede, S. B. Demir, Çev Ed.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demir, Ü. (2016). Sosyal medya kullanımı ve aile iletişimi: Çanakkale’de lise öğrencileri üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 9 (2): 27-50.
• Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
• Dolgun, G. (2018). Akran zorbalığını önlemede hemşirenin rolü. HSP, 5 (1): 95-101.
• Duman, N. (2000). Ankara liselerinde çeteye katılma potansiyeli olan öğrenci grupları ve okul sosyal hizmeti. Hacettepe Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Duyan, V., Özbesler C. (2009).Okulortamlarındasosyalhizmet.EğitimveBilim, 154 (34): 17-25.
• Duyan, V., Özbulut, M., Sayar, Ö. Ö. (2008).Sosyalhizmetitanımakveanlamak, Ankara: ÖncüBasımevi.
• Dupper, D. (2013). Okul sosyal hizmeti: etkin uygulamalar için beceri ve müdahaleler (Y. Özkan ve E.G. Çiftçi, Çev.). İstanbul: Kapital Yayıncılık.
• Erdur-Baker, Ö., & Kavşut, F. (2007). A new face of peer bullying: Cyber bullying. Journal of Euroasian Educational Research, 27, 31-42.
• Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2): 511-37.
• Guiora, A. N. & Park E. (2017). Hatespeech on socialmedia. UtahLawFacultyScholarship, 3 (45): 957-71.
• Gül, S. K., Güneş, İ. D. (2009). Ergenlik dönemi sorunları ve şiddet. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 79-101.
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı: Bir alan çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 3: 151-75.
• Kırık, A. M. (2014). Aile ve çocuk ilişkisinde internetin yeri: nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3 (1): 337-47.
• Livingstone, S. (2008). Takingriskyopportunities in youthfulcontentcreation: teenagers’ use of socialnetworkingsitesforintimacy, privacyand self-ezpression. New Media &Society, 10(3): 393-411.
• Manovich, L. (2001). What is new media? inThe Language of New Media (pp. 20-61). Chicago: Copyright MIT Press.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: whatweknowandwhatwe can do. Oxford: BlackwellPublishers.
• Olweus, D. (2005). A useful evaluation design and effects of the Olweus Bullying Prevention Program. Psychology, Crime & Law, 11 (4): 389-402.
• Otrar, M., Ökte, A. (2014). Öğrencilerin zorbalık eğilimleri ile sosyal medya tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3 (3): 135-44.
• Peker, A., Eroğlu, Y. & Ada, Ş. (2012). Ergenlerde Siber Zorbalığın Ve Mağduriyetin Yordayıcılarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2): 185-206.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2 (2): 531–62.
• Pişkin, M., Ayas, T. (2007). Akran zorbalığı belirleme ölçeği ergen formunun geliştirilmesi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. (Dokuz Eylül Üniversitesi. Çeşme: 17–19 Ekim 2007).
• Sarak, Ö. (2012). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Şahin, M., Sarı, S. V., Özer, Ö., & Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarında bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, 257-270.
• Tekin, H. H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3 (13): 101-16.
• Totan, T., Yöndem, Z. D. (2007). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi, Ege Eğitim Dergisi, 8 (2): 53-68.
• Ulaştırma Bakanlığı İnternet Kurulu. (2011). Çocukların sosyal paylaşım sitelerini kullanım alışkanlıkları araştırma raporu, https://docplayer.biz.tr/docview/26/7446995/#file=/storage/26/7446995/7446995.pdf
• Yaman, E. & Sönmez, Z. (2015). Ergenlerin Siber Zorbalık Eğilimleri. Online Journal of Technology Addiction & Cyber bullying, 2(1): 18-31