VEZİR ŞEMSEDDİN MUHAMMED CÜVEYNÎ’NİN İLHANLI DEVLETİNDEKİ FAALİYETLERİ (1263-1284)

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 95 - 111, 15.03.2018

Özkan Dayı

Öz

İlhanlı tarihinde önemli bir yeri olan Şemseddin
Cüveynî, 1263-1284 yılları arasında vezaret makamında bulunmuştur. Şemseddin
Cüveynî’yi İlhanlı tarihindeki diğer karakterlerden farklı kılan şey idarî ve
siyasî faaliyetleridir. Bu yönü ile Cüveynî, devletin siyasî teşkilatını tam
anlamıyla kuran kişi olarak bilinmektedir. Özellikle onun faaliyetleri, Moğol
istilası sonrasında bozulan idarî ve malî sistemi İlhanlıların hâkim oldukları
coğrafyada tesis etmeye yöneliktir. Tüm bu faaliyetleri başarı ile
gerçekleştiren Şemseddin Cüveynî, devletin idarî makamlarında kendine bağlı
memur sınıfları da oluşturmayı ihmal etmemiştir. Bu yönü ile eleştirilerin
odağında olmuş ve siyasî muhalefete uğramıştır. Başarılı bir devlet adamı
olmasının yanında, onun dikkat çeken bir diğer özelliği ise edebiyata değer
vermesi ve dönemin şairlerini korumasıdır. Bu yüzden Fars edebiyatının ünlü
isimlerinden Sa‘dî-yi Şîrâzî’nin de aralarında bulunduğu dönemin şairlerin ona
methiyeler yazdığı bilinmektedir. Şemseddin Cüveynî, bugün ilmî çevrelerce iyi
tanınan Târîh-i Cihânguşâ’nın yazarı olan kardeşi Alaaddin Ata Melik
Cüveynî’nin her ne kadar gölgesinde kalmış olsa da; onun kurduğu idarî
yapılanmayı, yaşamını ve siyasî faaliyetlerini bu çalışma ile aktarmaya
çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Şemseddin Cüveynî, İdarî Faaliyetler, İlhanlılar

Kaynakça

• Yuvalı, Abdülkadir. (1994). İlhanlılar Tarihi I Kuruluş Devri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.