Milli Mücadele Dönemi Kadın Edebiyatında Halide Edip Adıvar’ın Kaleminden Kadın Direnişinin Yansımaları

Year 2023, Volume: 13 Issue: 1, 105 - 112, 11.07.2023

Duygu Koroncu Özbilen

https://doi.org/10.55024/buyasambid.1298751

Abstract

Feminist yazın, Türkiye'nin milli mücadelesi sırasında Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde ateşlenen en önemli kültürel ve yaratıcı hareketlerden biriydi. Kadınların edilgin ve evle sınırlı olduğu şeklindeki geleneksel görüşe, Osmanlı İmparatorluğu'nun her yerinde kadınların kamusal alana aktif katılımı düşüncesi meydan okumuştur. Türkiye'deki feminist hareketin kökeni 19. yüzyıla dayanmaktadır, ancak asıl çıkış noktası I. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ve Atatürk'ün Türk kadınına verdiği destektir. Eğitim, gelecek nesilleri modernleştirmek için hayati olarak görülen kadınların bağımsızlığının ve kadının modernleşmesinin anahtarı olarak görülmüştür. Ülkemizdeki 19. yüzyılın sonlarına kadar uzanan mevcut bir feminist hareket, ulusal mücadele boyunca feminist yazının ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Dönemin en etkili yazarlarından biri olan Halide Edip Avar'ın yapıtlarında Osmanlı kültüründeki toplumsal cinsiyet rolleri normları sorgulanmaktadır. Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye adlı eserleri, ülke vatandaşlarının gururunun ve cesaretinin simgesi olmuştur Mevcut araştırma, Türkiye'de Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğindeki ülkenin devrimci dönemi olan milli mücadele döneminde feminist yazınının en önemli yazarlarından olan Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye eserlerinin milli mücadele kadın direnişine yaptığı katkıyı incelemektedir. Araştırmada romanlardan milli mücaledenin kadın direnişi yansımalarını dile getiren örnekler verilmiştir. Çalışma, kadınların kaygılarını ve isteklerini ifade etme aracı olarak feminist yazının işlevini vurgulamakta ve milli mücadelenin Türk kültüründeki kültürel ve yaratıcı ifadeler üzerindeki etkisinin altını çizmektedir.

Keywords

Türk Millî Mücadelesi, Feminizm, Kadın Hakları, Modernleşme, Aktivizm

Reflections of Women's Resistance from the Pen of Halide Edip Adıvar in Women's Literature of the War of Independence

Abstract

Feminist literature was one of the most important cultural and creative movements sparked by the leadership of Mustafa Kemal Atatürk during Turkey's national struggle. The traditional view that women were passive and confined to the home was challenged throughout the Ottoman Empire by the active participation of women in the public sphere. The roots of the feminist movement in Turkey date back to the 19th century, but its main starting point is World War I, the War of Independence, and Atatürk's support for Turkish women. Education was seen as the key to women's independence and modernization, which was vital to modernizing future generations. An existing feminist movement in our country dating back to the late 19th century contributed to the emergence of feminist writing throughout the national struggle. In the works of Halide Edip Avar, one of the most influential writers of the period, the norms of gender roles in Ottoman culture are questioned. Her works, Ateşten Gömlek and Vurun Kahpeye have become the symbols of the pride and courage of the citizens of the country. The study aims to examine the contribution of her works to the women's resistance in the national struggle. The current study also emphasizes the function of feminist writing as a means of expressing women's concerns, and aspirations and underlines the impact of the national struggle on cultural and creative expressions in Turkish culture.

Keywords

Turkish National Struggle, Feminism, Women’s Rights, Modernization, Activism

References

• Adıvar, H., E. (2014). Ateşten Gömlek, Can Yayınları, İstanbul.
• Adıvar, H. E. (2014). Vurun Kahpeye: Selim İleri'nin Sonsözüyle, Can Yayınları, İstanbul.
• Albay, N. (2020). Halide Edib Adıvar’ın Ateşten Gömlek Adlı Romanında Kadının Milliyetçiliği . IBAD Sosyal Bilimler Dergisi , Milli Mücadele'nin 100. Yılı Özel Sayısı , 473-483.
• Atabay, Y. E. (2021). Ateşten Gömlek Roman Tahlili ve Metafor unsurları. Academia.edu - Araştırmayı paylaşın. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023, https://www.academia.edu/
• Aytemiz, U., B. (2015). Fitne ve Feda: Vurun Kahpeye’de Din ve Milliyetçilik. Monograf Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 4, 168-190.
• Boyar, E., & Fleet, K. (2020). Ottoman women in public space. The Journal of Southeastern European Studies, 34, 119-124. doi:10.1163/9789004316621
• Çalışlar, İpek (2010). Halide Edip Biyografisine Sığmayan Kadın, İstanbul:Everest Yay.
• Gökalp, Z. (1959). Turkish Nationalism and Western Civilization, translated by Niyazi Berkes. Westport and Connecticut: Greenwood Press.
• Göle, N. (1996). The Forbidden Modern: Civilization and Veiling. Ann Harbor: the University of Michigan Press.
• Johnson, R., & Brown, S. (2012). Qualitative techniques in literary research. In A. Thompson (Ed.), Handbook of Literary Studies (pp. 123-145). Routledge.
• Kanter, B. (2016). Halide Edib Adıvar'ın Romanlarında Eril Tahakkümün Sınırında Gezinen Kadınlar. The Journal of Academic Social Sciences, 24(24), 84-84. doi:10.16992/asos.1081
• Kazım, M. (1997). Hürriyet-Eşitlik ve Kadın Hakları (Liberty-Equality and Women’s Rights). In Türkiye’de İslamcılık Dusuncesi (Islamism in Turkey). Ismail Kara ed. Pp.121-136. Istanbul: Kitabevi.
• Kizildag, S., & Voltan-Acar, N. (2009). An evaluation of "Vurun Kahpeye" Halide Edip Adivar's novel in terms of feminist therapy/ Halide Edip Adivar'in "Vurun Kahpeye" adli eserinin feminist terapi acisindan degerlendirilmesi. Kadin/Woman 2000, 10(2), 25+. https://link.gale.com/apps/doc/A269778533/AONE?u=anon~49c433&sid=googleScholar&xid=b6b87729
• Köse, Ö. (2020). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Kadınların Var Olma Mücadelesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (71).
• Kul, E. (2013). Halide Edip’in Vurun Kahpeye romanında farklı boyutlarıyla millî Mücadele’ye yaklaşım. Türkoloji Dergisi, 20(1), 53-80. doi:10.1501/trkol_0000000267
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Ankara, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı
• Kuşçu, K., N. (2014). Toplumsal Cinsiyet Ve Edebiyat Öğretimi: Ortaöğretim Türk Edebiyatı Ders Kitaplarında Kadın Yazarlar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. Journal of Research in Education and Teaching, 3 (2).
• Metintaş, M. (2018). Erken Cumhuriyet Döneminde Feminizm Hareketlerinin İlerleyen Dönemde Türk Sosyolojisine Yansımaları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 1 (3).
• Özdemir, N. (2021). Millî mücadele dönemi mitinglerinde Türk kadını. Belgi Dergisi, (21), 1-22. doi:10.33431/belgi.769611
• Sakallı, F. (2012). Halide Edip Adıvar’ın Hikâyelerinde Milli Mücadele’yi Yaşayan Kadınlar . Gazi Akademik Bakış , 5 (10) , 137-146 .
• Şahin, A. M. (2019). Millî Mücadele’den millî Kimlik İnşasına: Ateşten Gömlek. Türkiyat Mecmuası, 29, 151-168. doi:10.26650/iuturkiyat.651039
• Tuğba Tezcan (2012). Halide Edib Adıvar’ın Vurun Kahpeye, Sinekli Bakkal, Tatarcık; Peyami Safa’nın Sözde Kızlar, Cumbadan Rumbaya, Yalnızız Romanlarında Doğu-Batı İkileminde Eğitim Problemlerinin Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye.