PHILADELPHIA DARPHANESİNDEN NADİR BİR SİKKE: THEODOROS MANKAPHAS BASKISI BAKIR TRAKHY

Year 2018, Volume: 16 Issue: 1, 593 - 608, 31.03.2018

Ceren Ünal

Abstract

Tunay Demran Koleksiyonu’nda yer alan bakır trakhy sikke
Philadelphia’lı Theodoros Mankaphas’ın başkent Konstantinopolis’teki yönetime
ve Bizans imparatoruna isyan ederek kendisini imparator ilan etmesinden sonra
basılmış nadir bir buluntudur. Theodoros Mankaphas’ın imparator olarak resmen
hüküm sürmek için adına sikke bastırması, yaşadığı yer Philadelphia ve çevre
bölgeden askeri destek alması, 12. yüzyıl sonu- 13. yüzyıl başlarında Batı
Anadolu’da yaşanan karmaşa ve imparatorluk otoritesinin zayıflığını
göstermektedir. Bu dönemde, imparatorluğun farklı yerlerinde görülen isyan ve
ayrılık girişimleri aslında ekonomik ve siyasi bakımdan zor durumda olan
imparatorluğun IV. Haçlı seferi ile yıkılmasının habercisiydiler.

Theodoros Mankaphas’a atfedilen elektron ve billon aspron
trakhy sikkeleri oldukça nadir buluntu olmalarından ve Bizans sikke tiplerinden
oldukça farklı ikonografi ve yazı formuna sahip olmalarından çok önemlidirler.
12. yüzyıl sonu-13. yüzyıl başlarındaki siyasi, ekonomik ve sosyal koşullar
altında ortaya çıkan ve isyancı Theodoros Mankaphas’a atfedilen elektron ve
billon sikkeler konusunda ise uzmanların farklı görüşleri bulunmaktadır.
Günümüze kadar yapılan çalışmalarda bu sikkelerin iki farklı görüş
doğrultusunda sınıflandığı ve görüş ayrılıkları barındırdıkları bilinmektedir.
Çalışmamızda, uzmanların sikkenin atfedilmesi gereken idareci hakkındaki farklı
görüşleri incelenecek ve Tunay Demran Koleksiyonunda yer alan ve daha önce
bakır birimi hakkında bir yayın yapılmamış nadir sikke buluntusu eşliğinde,
Theodoros Mankaphas tarafından sirkülasyonda bir süreliğine de olsa yer
bulmaları tartışılacaktır. 

Keywords

Ortaçağ, Bizans, Philadelphia, Theodoros Mankaphas, sikke

References

• Acropolites, Georgios (2008), Vekayinâme, çev. Bilge Umar, İstanbul. Ayönü, Yusuf (2007), Batı Anadolu’da Bizanslı Yerel Hakimlerin Bağımsızlık Hareketleri, Tarih Araştırmaları Dergisi, 42, s. 141-154. Ayönü, Yusuf (2009), Dördüncü Haçlı Seferi’nin Batı Anadolu’nun Türkleşme Sürecine Etkisi, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XXIV, Sayı 1 s. 5-20. Ayönü, Yusuf (2010), İznik İmparatorluğu Ordusu, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XXV, Sayı 1, ss. 39-54. Ayönü, Yusuf (2014), Selçuklular ve Bizans, TTK, Ankara. Baldwin’s Auctions (1994), Late Roman and Byzantine Coins, The William J. Conte Collection, Auction Number 2, London. Brand, Charles M. (1991), "Asidenos, Sabbas", The Oxford Dictionary of Byzantium (ed. A. Kazdhan), Vol. 2, New York, s. 1286-1287. Brand, Charles M. (1991), "Mancaphas, Theodore", The Oxford Dictionary of Byzantium (ed. A. Kazdhan), Vol. 2, New York, s. 207. Bell, H. W. (1916), Sardis, Volume XI, Coins-Part I (1910-1914), Leiden. Bendall, Simon and Cecile Morrisson (1994) Théodore-Pierre, Théodore Branas ou Théodore Mankaphas?, Revue numismatique, 6e série - Tome 36, année, pp. 170-181. Demirkent, Işın (2006), Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195), Komnenos Hanedanı’nın sonu ve II. Isaakios Angelos Devri, İstanbul. Finlay, George (1877), A History of Greece, Oxford. Grierson, Philip (1982), Byzantine Coins, California. Grierson, Philip (1999), Byzantine Coinage, Washington D.C. Hendy, Michael F. (1985), Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300-1450, New York. Hendy, Michael F. (1993), Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume Four/Part 1-2, Washington D.C. Herrin, Judith (2010), Bizans, İstanbul. Jordanov, Ivan (2014), "Did Todor (Peter), Asen’s Brother, Mint Coins?", ИСТОРИКИИ, (Ivan Jordanov ed.), Veliki Turnovo (pp. 67-86)
• Kaya, Selim (2006), I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1191-1211), TTK, Ankara. Kazdhan, Alexander (1991), "Branas", The Oxford Dictionary of Byzantium (ed. A. Kazdhan), Vol. 1, New York, s. 319-320. Kazdhan, Alexander (1991), "Maurozomes", The Oxford Dictionary of Byzantium (ed. A. Kazdhan), Vol. 1, New York, s. 1319-1320. Kazdhan, Alexander – Charles M. Brand (1991), "Peter of Bulgaria", The Oxford Dictionary of Byzantium (ed. A. Kazdhan), Vol. 1, New York, s. 1639-1340. Metcalf, David M. (1967), Classification of Byzantine Stamena, Ljubljana. Morrisson, Cecile (2002), "Byzantine Money: Its Production and Circulation", A. E. Laiou, The Economic History of Byzantium: From the Seventh Through the Fifteenth Century, Washington D.C. Ostrogorsky, Georg (1971), "Observations on the Aristocracy in Byzantium", DOP, Volume 25, (pp. 1-32). Ostrogorsky, Georg (1995), Bizans Devleti Tarihi, Ankara. Pochitonov, Eugéne (1970), "La plus ancienne émission monétaire bulgare de l’époque du second royaume", Byzantinoslavica 31, (pp. 54-63). Ševčenko, Ihor (1968), New Cambridge History of the Byzantine Empire, Slavic Review, Vol. 27, No. 1, Mar., (pp. 109-118). Sevim Ali ve Yaşar Yücel (1989), Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara. Treadgold, Warren (1997), A History of the Byzantine State and Society, California, s. 657-661. Turan, Osman (2003), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslaam Medeniyeti, İstanbul. Turan, Osman (2010), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul. Ünal, Ceren (2006), "Geç Roma İmparatorluğundan Erken Dönem Bizans İmparatorluğuna Geçiş Sürecinde Basılan Sikke Tasvirlerinde İmparator Kostüm ve Aksesuarları", Olba XIII, Mersin ss. 221-234. Ünal, Ceren (2015), Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tasvirleri, TTK, Ankara. Ünal, Ceren ve Ömer Tatar, Merve Toy (2017), Tunay Demran Koleksiyonu, Manisa, s. 94-95.
• Vasiliev, Alexander A. (2015), Bizans İmparatorluğu Tarihi, İstanbul, s. 500-503.