BİR RUM EĞİTİMCİNİN GÖZÜNDEN 19. YÜZYIL SONLARINDA MANİSA VE CİVAR KÖYLERİNDE NÜFUS VE EĞİTİM

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 3, 465 - 482, 30.09.2018

Melih Akdeniz

Öz

Manisa, Türk fethini
izleyen süreç içerisinde demografik olarak homojen bir hale gelmiştir. Bununla
birlikte sonraki yüzyıllarda bölgede Türklerle beraber Rum, Ermeni ve Yahudi
nüfusun da yoğunlaştığı görülür. Bu çerçevede özellikle 19. yüzyılın sonlarında
Anadolu’daki Rum nüfusun yoğun olarak bulunduğu yerleşimlerden biri de Manisa
olmuştur. Manisa ve çevresine ilk geldikleri dönemde oldukça yoksul olan bu
nüfus ilk aşamada bölgedeki büyük tarım arazilerinde çalışarak yaşamlarını
idame ettirmişlerdir. İlerleyen yıllarda ise zenginliklerini artırmışlar,
zamanında ücretli çalıştıkları arazileri satın almaya başlamışlardır. Böylece
Manisa, Rum göçmenler için oldukça cazip bir yer haline gelmiştir. Nüfus
açısından büyüyüp ekonomik olarak da oldukça güçlenen bu Rum nüfusun eğitim
alanında oldukça faal olduğu bilinmektedir. 19. yüzyıla geldiğimizde sadece
Manisa merkezinde değil, Rum nüfusun bulunduğu yakın köylerde de okullar
açmışlar ve entelektüel gelişimlerini sürdürmüşlerdir. Çalışmamız bir dönem
kaynağı ışığında Manisa ve yakın köylerindeki nüfus ve eğitim verilerini
aktarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Manisa, Nüfus, Eğitim, Manisa Köyleri

Kaynakça

• Aydın Vilayet Salnâmesi 1296/1879 BERBER, Ferhat (2014), “II. Abdülhamid’e Satılan Bir Çiftliğin Hikâyesi ve Düşündürdükleri”, Türkiyat Araştırmaları, S: 20, ss. 27-43. BERBER, Ferhat (2013), “Temettüât Kayıtlarına Göre Manisa Koldere Çiftliği/Köyü’nün Sosyo-Ekonomik Durumu (1844-1845)”, Gazi Akademik Bakış, C: 7, S: 13, ss. 233-268. BİLGİ, Nejdet (1997), “1834-1835 Yıllarında Saruhan Sancağı’nda Nüfus”, Manisa Dergisi, S: 13, ss. 19-30. BİLGİ, Nejdet (2001), “1842 Yılında Saruhan Sancağı’nın Nüfusu ve İdarî Bölünüşü”, Manisa Araştırmaları, S: 1, ss. 87-122. DASKALAKİS, H. (1874), “Pros ton en Smirni filekpedeftikon silogon o Omiros”, Omiros, Etos 2, Tevhos 12, ss. 469-477 (ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ, Χ., “Πρόσ τόν έν Σμύρνη φιλεκπαιδευτικόν σύλλογον ο Όμηροσ”, Όμηροσ, Έτος Β’, Τεύχος 12) DASKALAKİS, H. (1875), “Peri tis Dianitikis ke İlikis Katastaseos ton Parakimenon ti Magnisia Horion”, Omiros, Etos 3, Tevhos 2, ss. 50-52 (ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ, Χ., “Περί τήσ Διανοητικήσ καί Υλικήσ Καταστάσεωσ των Παρακειμένων τη Μαγνησία Χωριών”, Όμηροσ, Έτος Γ’, Τεύχος 2) EKSERTZOGLOU, Haris (2004), Osmanlı’da Cemiyetler ve Rum Cemaati/Dersaadet Rum Cemiyet-i Edebiyesi, (çev. ) Foti Benlisoy ve Stefo Benlisoy, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. EMECEN, Feridun M. (1989), XVI. Asırda Manisa Kazâsı, TTK Yayınları, Ankara. KÖKLÜ, Nusret (1970), Dünkü Manisa, İkinci Kitap, Ankara. KÖKLÜ, Nusret (1992), “Dünkü Manisa’dan Görüntüler”, Manisa Dergisi, S: 1, ss. 5-11. NAGATA, Yuzo (1997), Tarihte Âyânlar/Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, TTK Yayınları, Ankara. NAKRACAS, Georgios (2003), Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni, (çev.) İbram Onsunoğlu, Belge Yayınları, İstanbul. ORTAÇ, Hilal (1996), Tanzimattan Birinci Meşrutiyete Manisa (İdari, Sosyal, Ekonomik ve Demografik Yapı), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. TUTSAK, Sadiye (2002), İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850-1950), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. ULUÇAY, Çağatay ve İbrahim GÖKÇEN (1939), Manisa Tarihi, Manisa Halkevi Yayınları, İstanbul.