Araştırma Makalesi
TANZİMAT MİZAHININ “ŞARİVARİ”LERİ: ŞARİVARİ YA DA İBRETNÜMA-YI ÂLEM (1871) VE ŞARİVARİ MEDENİYET (1874) MİZAH DERGİLERİ
Öz
“Charivari”,
en genel biçimiyle toplumsal normları ihlal edenleri alaycı bir şekilde
cezalandırmak amacıyla uygulanan bir eylemdir. Bu kavram 1830 Devrimi sonrası
Fransa’da bir mizah dergisine de isim olmuştur. 1832 yılından 1937 yılına kadar
yayınlanan Le Charivari dergisi Fransa’da önemli bir mizah dergisi olmanın yanı
sıra Avrupa’da yayınlanan mizah dergilerini de önemli ölçüde etkilemiştir. 1870
yılından itibaren yayınlanmaya başlayan Türkçe mizah dergileri de Le
Charivari’den etkilenmişlerdir.
“Charivari” kelimesi Osmanlıcada yabancı kelimelerin
okunduğu gibi yazılması geleneğinin bir sonucu olarak “şarivari” şeklinde
Türkçe’ye girmiştir. Şarivari, kelimesi Türkçe mizah dergileri tarafından genel
olarak “mizah” ve “mizah dergisi” olgularını tanımlayan bir kavram olarak
kullanılmıştır. Bu kullanım biçiminin bir sonucu olarak “şarivari” ismi ile
Türkçe mizah dergileri yayınlanmıştır. Türk Basın Tarihi’ne ilişkin literatürde
1870-1877 yılları arasında Şarivari ve Şarivari Medeniyet ismi ile iki derginin
yayınlandığı bilgisi bulunmaktadır. Bu çalışma, Türk Basın Tarihi’ne ilişkin
literatürde ismi geçen Şarivari ve Şarivari Medeniyet dergilerini
incelemektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AND, Metin, (1970), “Eski İstanbul’da Fransız Sahnesi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı:2, ss. 77-102.
- BLUM, Andre, (1917) “La Caricature Politique en France sous la Seconde Republique”, La Revolution de 1848 et les revolutions du XIXe Siecle, Tome 13, Numero 74, 1917,ss. 203-215.
- BOA, HR.TH., Kutu: 60.Gömlek: 46. M-29.12.1885.
- BURKE, Peter, (1996), Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü, (çev.) Göktuğ Aksan, İmge Kitabevi, Ankara.
- CHAMPFLEURY, (1885), Histoire de la caricature moderne, Paris.
- ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman, (1962), Basın Tarihine Dair Bilgiler ve Hatıralar, Hür Türkiye Dergisi Yayınları, İstanbul.
- ÇETİNDAŞ, Dilek, (2018), “Cumhuriyet Öncesi Mizah Dergileri”, Gülmek, (ed.) Emine Gürsoy Naskali, Libra Yayınları, İstanbul, ss. 211-275.
- ÇEVİKER, Turgut, (1986), Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü I, Adam Yayınları, İstanbul.
- DU CAMP, Maxime, (1877), Les Ancêtres De La Commune Lattentat Fieschi, Paris.
- FORBES, Amy Weise, (2010), The Satire and the Rise of Republicanism in France, 1830-1840, Lexington, New York.
- FREELS, Jeffrey W. (2005), Cartoons, Politics, And The Fourth Estate: The Emergence Of Visual Media in Nineteenth-Century Great Britain, United State, And France, The University of Texas at Arlington, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), USA.
- GERÇEK, Selim Nüzhet, (1931), Türk Gazeteciliği, Matbuat Cemiyeti (Devlet Matbaası), İstanbul.Hayal, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu, Yer No: 0092/2.
- İBAR, Gazanfer, (2017), Şa Şa Şa’dan Çapkın Kıza: Müstesna Yayınlar, Doğan Kitap, İstanbul.
- İbretnüma-yı Âlem, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu, Yer No: 0145.
- İNUĞUR, M. Nuri, (2005), Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.
- JEANNENEY, Jean-Noel, (2006), Başlangıcından Günümüze Medya Tarihi, (çev.) Esra Atuk, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- KERR, David S. (2000), Caricature and French Political Culture:1830-1848, Oxford Universtiy Press, Oxford.
- KOCH, Ursula E. (1990), “Der Krieg und seine Folgen im Spiegel der politisch-satirischen Tageszeitung Le Charivari”, Pariser Historische Studien, Bd.29, 1990, ss. 480-493.
- KUT, Turgut, (2011), Teodor Kasap, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 40, ss. 473-475.
- KUTAY, Cemal, (1998), Nelere Gülerlerdi, Aksoy Yayıncılık, İstanbul.
- LANGBEIN, Julia, (2014), Salon Caricature in Second Empire Paris, The University of Chicago, (Yayınlanmamış Doktora Tezi),Chicago-Illinois, USA.
- Lâtife, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 0237/1
- Medeniyet, İ.İ.B. Atatürk Kitaplığı Demirbaş No: NS1509.
- MİLDANOĞLU, Zakarya, (2004), Ermenice Süreli Yayınlar 1794-2000, Aras Yayıncılık, İstanbul.
- NAZÎMÂ, Ali, Faik Reşad, (2005), Mükemmel Osmanlı Lügati, (haz.) Neşat Birinci…(ve başk) Türk Dil Kurumu, Ankara.
- ÖZDEM, Ragıp, (1999), “Tanzimattan Beri Yazı Dilimiz”, Tanzimat II, MEB Yayınları, İstanbul, ss. 897-931.
- ÖZDİŞ, Hamdi, (2004), “Cemal Kutay ve Osmanlı Mizahı”, Kebikeç, Sayı:17, ss.27-40.
- ÖZDİŞ, Hamdi, (2015), “Osmanlı Mizah Basınının İntihalle İmtihanı: Punch or The London Charivari’den “Adaptasyonlar”, Kebikeç, Sayı:39, ss.423-442.
- PAGEAU, François V. (2013), On the streets and in the book: text, subtext and context in Lyon’s Chevauchée de l’asne, 1566, University of Alberta, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Canada.
- SAİD BEY, (1307), Sefirler ve Şehbenderler, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul.
- Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, (1288), Darü’t-Tıbaatü’l-Amire, İstanbul.
- SAMİ, Şemsettin, Kâmûs-i Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- STEPANYAN, Hasmik A. (2005), Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası (1727-1968), Turkuaz Yayınları, İstanbul.
- SÜREYYA, Mehmed, (1996), Sicill-i Osmanî, (yay. haz.) Nuri Akbayar, (eski yazıdan akt.) Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Şarivari Medeniyet, İ.İ.B. Atatürk Kitaplığı Demirbaş No: NS 2183.
- TEXIER, Edmond, (1850), Biographie Des Journalisttes, Paris.
- TOPUZ, Hıfzı, (2003), Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- YAZICI, Nesimi, (2000), “İbret”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 21, ss.368-370.
Toplam 38 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Mart 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 17 Sayı: 1 |
