Halk ve Divan Şiirinde Kadın Dilinden Aşk Bağlamında Ordulu Fıtnat Hanım ve Şiirlerinde Aşk

Year 2023, Volume: 21 Issue: 3, 1 - 14, 28.09.2023

Mustafa Eren

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1097433

Abstract

Aşk, halk ve klasik Türk şiirinde koşmalara, gazellere ve diğer birçok şiire konu olmuş; bu mevzuda binlerce manzume yazılmıştır. Genellikle erkek şairler tarafından yazılan bu şiirlerde aşk bir gerçeklik olsa bile aşkın kendisine âşık olunduğu görülmektedir. Sayıları az olsa da Halk ve Divan şiirinde kadın şairler bir kadın duyarlılığı ve hassasiyetiyle aşka ve sevgiliye hitap etmişlerdir. Halk şiirinde Döne Sultan, Yeter Ana, Âşık Sarıcakız; divan şiirinde Leylâ Hanım, Zübeyde Fıtnat Hanım bunlar arasındadır. Bu şairelerimizden birisi de Ordu ili Aybastı ilçesinden Hazinedar Oğullarından Fıtnat Hanım’dır (1830-1909). Fıtnat Hanım, şiire Süleyman Nazif’in teşvikiyle başlamış ve Ahmet Mithat Efendi ile mektuplarda kalan bir aşk yaşamışlardır. Güzelliğiyle dillere destan olan Fıtnat Hanım’ın günümüze ulaşan birkaç şiirinin yer aldığı küçük bir divanı vardır. Şiirlerinde bir kadın inceliği ve zerafeti ile aşkı ifade etmiş; “mey, sâgar, peymâne ve mahbûbdan” bahsetmiştir. Sevgiliye “dilber, âfet, meh, yanağı gülberg” diye hitap ederken Klasik Divan Şiiri’nin etkisi altında olduğu göze çarpmaktadır. Bu çalışmada halk ve divan şiirinde kadın şairlerin aşka bakışı ve üzerinde hemen hemen hiç durulmamış olan Ordulu Fıtnat Hanım ve şiirleri aşk anlayışı bağlamında incelenmiştir.

Keywords

Ordulu Fıtnat Hanım, Kadın, Aşk

Fıtnat Hanım from Ordu in the Context of Love from Women's Language in Folk and Divan Poetry and Love in Her Poems

Abstract

In folk and classical Turkish poetry, love has been the subject of koşma, ghazals and many other poems; Thousands of poems have been written on this subject. In these poems, which are generally written by male poets, it is seen that even if love is a reality, one falls in love with love itself. Although their number is small, women poets in Folk and Divan poetry addressed love and lover with a woman's sensibility and sensitivity. Döne Sultan, Yeter Ana, Âşık Sarıcakiz in folk poetry; Leylâ Hanım and Zübeyde Fıtnat Hanım are among them in divan poetry. One of these poets is Fıtnat Hanım (1830-1909), from Hazinedar Oğulları the Aybastı district of the province of Ordu. Fıtnat Hanım started poetry with the encouragement of Süleyman Nazif and they had a love affair with Ahmet Mithat Efendi that remained in the letters. Fıtnat Hanım, who is legendary for her beauty, has a small divan where a few of her poems have survived. In her poems, a woman expressed love with her grace and elegance; She talked about “mey, sagar, peymane and mahbub”. While addressing the lover as "dilber, âfet, meh, rose-cheek", it is striking that he was under the influence of Classical Divan Poetry. In this study, the view of women poets on love in folk and divan poetry, and Ordulu Fıtnat Hanım and her poems, which have almost never been emphasized, have been examined in the context of the understanding of love.

Keywords

Folk Poetry

References

• Akarsu, K. (1990). Adına Aşk Dediler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayan, H. (1990). Nesîmî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bursalı, M. T. (2016). Osmanlı Müellifleri 2. Cilt. (haz. M.A. Yekta Saraç). Ankara: TÜBA Yayınları.
• Can, S. (1939). Ordulu Şair Fıtnat Hayatı ve Şiirleri. Ordu: Gürses Basımevi.
• Cebeci, D. (2001). Divan Şiirinde Kadın. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Çelik, A. (2008). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Demir, N. (2004). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, C.4. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Duru, N. F. (2021). “Payitaht’ta Karadenizli Bir Şaire: Hazinedar-Zâde Fıtnat Hanım”. (ed. Sadullah Gülten-Tuğrul Özcan-Kamil Yavuz). Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Ordu C. 1. Erzurum: Fenomen Yayınları. 707-729.
• Eyuboğlu, İ. Z. (1994a). Divan Şiiri 1. İstanbul: Say Yayınları.
• Eyuboğlu, İ. Z. (1994b). Divan Şiiri 2. İstanbul: Say Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1968). Hafız Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Gölpınarlı, A. (1951). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• İnal, İbnü’l-Emin M. K. (1999). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ) Cilt 1. (haz. Müjgan Cunbur). Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• İz, F. (2000). Eski Türk Edebiyatında Nazım 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kabaklı, A. (2007). Divan Edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kaya, D. (2000). Âşık Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Pala, İ. (2006). Divan Edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tamsöz, B. (1994). Osmanlıdan Günümüze Kadın Şairler Antolojisi. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1963). Necatî Beg Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tarlan, A. N. (1966). Ahmed Paşa Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Timurtaş, F. K. (1980). Şeyhî ve Hüsrev ü Şîrîn’i. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn: ekitap.ktb.gov.tr s. 64. (E.T.: 25.11.2021, 21.10).
• Ahmet Mithat Efendi'nin Bilinmeyen Aşkları (E.T.: 25.11.2021, 21.04). https://www.tarihistan.org/haber/yazdir/6626/