SADECE TÜRKLERİN KULLANDIĞI ARAPÇA KÖKENLİ KİŞİ ADLARI ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 47 - 66, 23.12.2022

Salih Köse , Savaş Karagözlü

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1182625

Öz

Miladi 7. yüzyılda başlayan Türk-Arap ilişkileri, Osmanlı döneminde daha da gelişerek sosyal, siyasi, askerî ve kültürel alanlarda artarak devam etmiştir. Uzun yüzyıllar boyunca devam eden bu ilişki, iki kültürün dillerini de etkilemiştir. Bu dil ilişkisi sonucunda da bazı sözcükler, ekler, kalıp yapılar ve kalıplaşmış sözler her iki dil tarafından alıntılanmıştır. Alıntılanan bu yapılar arasında kişi adları da bulunmaktadır. Türklerin Araplardan aldığı kişi adları içerisinde Araplar tarafından zaten kişi adı olarak kullanılanlar olduğu gibi Arapların kişi adı olarak kullanmadığı sözcükler de yer almaktadır. Bu çalışmada Arapça kökenli olduğu hâlde Araplar tarafından kişi adı olarak kullanılmayan sözcükler incelenmiştir. Çalışmaya konu olan malzeme, Türkiye’de kullanılan kişi adlarını konu edinen çalışmalardan ve kişi adı sözlüklerinden alınmıştır. Bu çalışmalarda Arapçadan alıntı kişi adı olarak gösterilen adlar, Arap kişi adlarıyla karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada A Standard Dictionary of Muslim Names, A Dictionary of Muslim Names, Kamusü’l-Esma ve Mu’cemü’l-Esma adlı Arap kişi adı sözlükleri kullanılmıştır. Karşılaştırma sonucunda, bu sözcüklerin büyük kısmının Araplar tarafından kişi adı olarak kullanılmadığı ve bu sözcüklerin kişi adı olarak kullanılmaları üzerinde Türk ad verme geleneğinin etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Arapça, dil ilişkileri, antroponim, kişi adları

Kaynakça

• A Standard Dictionary of Muslim Names (t.y.). Alminar Books&Gifts.
• Alliyeva, Esen Minara. Ahıska Türklerinde Kişi Adları. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 16 (2009): 167-186
• Aydın, Ahmet. Ağrı Civarında Kişi Adları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/1 (2009): 227-236
• Çakan, Abdurrahman Varis. Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme. Milli Folklor 16 (2004): 124-133.
• Duman, Derya. A Linguistic Study of Turkish Personal Names. Micro and Macro Perspective. Yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdi es-Sicistânî. Sünen. (Haz. Necati Yeniel, Hüseyin Karapınar. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi). İstanbul: Şamil Yayınevi, 1988. El-Feyruzabadi, Mecduddin Muhammed b. Yakub. El-Kamusu’l-Muhit. ( İşraf: El-İriksusi, Muhammed Naim), 1998.
• Elfeyruzâbadi, Mecü’d-din M. b. Yakub. El-Kamûsu’l-Muhît. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’l-Risale, 1998.
• Elrâzi, Muhammed b. Ebibekr b. Abdulkadir. Muhtâru’-Sahhah. Lübnan: Mektebet Lübnan, 1986.
• Elrâzi, Muhammed b. Ebibekr b. Abdulkadir. Muhtaru’s-Sahhah. Lübnan: Mektebet Lubnan, 1986.
• Erol, Aydil. Adlarımız (Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihî Örneklerle) (4. bs.). İstanbul: Çağrı Yayınları, 2010.
• Gülensoy, Tucer. XXI. Yüzyılda Türkiye Kişi Adlarına Bir Bakış. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 3/5 (2010): 76-81.
• Kamusü’l-Esma’ el-‘Arabiyye ve’l-Mu’arrebiyye. Beirut, Lebanon: Dar Al-Kotob Al-İlmiyah, 2003.
• Karademir, Fevzi. Gaziantep’te Çocuklara Ad Verme Geleneği ve 2007 Yılında Verilen Adlara Ad Bilimsel Bir Yaklaşım. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/2 (2008): 331-354.
• Karahan, Leyla. Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği. The 51st Meeting of Permanent International Altaistic Conference (PIAC 51), Bükreş 2008. Karpuz, Hacı Ömer. Buldan İlçesinde Kişi Adları. Buldan Sempozyumu, Denizli, 2006.
• Mehrali C. A. L. P. Kişi Adları Üzerine Dilbilimsel Bir Çalışma (Ağrı İli Örneği). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 52 (2014): 27-49. Mesûd Cebran. El-Mu‘cemu’r-raid. Beyrut-Lübnan: Darü’l-‘ilm ve’l-Mu‘allimin 1992.
• Mesûd, Cabran. El-Mucemu’r-Raid. Beyrut: Daru’l-İlm ve’l-Muallimin, 1992.
• Mu’cemü’l-Esma. Erişim adresi: arabicnames.hawramani.com.
• Omar Ahmed Muhtar. Mu‘cemu’l-Lugatu’l-‘Arabiyyetu’l-Mu‘asır, El-mucelledu’l-Evvel. Kahire-Mısır: ‘Alemu’l-Kutub, 2008.
• Omar, Ahmed Muhtar. Mucemu’l-Luga’l-Arabiyyetu’l-Muasir. Kahire: Âlemu’l-Kutub, 2008.
• Rahman S. A. A Dictionary of Muslim Names. Goodword Books, 2003.
• Rásonyi, Laszlo. Türklükte Kadın Adları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (Belleten) 234, 1963: 63-87.
• Shaalan, Khalid - Raza, Hafsa. Person Name Entity Recognition for Arabic. Proceedings of the 5th Workshop on Important Unresolved Matters. Prague, 2007:17-24.
• Şahin, İbrahim. Adbilim (Çerçeve, Terim, Yöntem ve Sınıflandırmalarıyla) (2. bs.). Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Türk Dil Kurumu. Kişi Adları Sözlüğü. Erişim: 22 Ekim 2021. www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_kisiadlari&arama&uid=5385&guid=TDK
• U. C. A., Alaattin. Türk Toplumunda Ad Verme Geleneği. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 23 (2004): 145-150.
• www.arabiclexicon.hawramani.com, Erişim: 15 Kasım 2021.
• www.turkadlar.com/?, Erişim: 12 Ekim 2021.
• Yıldız, Hüseyin. Arapça el-Takısının Türkçedeki Kullanımı Üzerine Notlar. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7/3 (2017): 587-598. Zengin, Dursun. Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları. Ankara: Kurmay Yayınevi 2014.