Emek Sürecinin Postfordist Dönüşümü Bağlamında Bekaert Grevi

Year 2025, , 373 - 406, 22.01.2025

Merve Çelik Hakan Topateş

https://doi.org/10.54752/ct.1624041

Abstract

Kapitalist üretim ilişkilerinin yeniden üretiminin bir sonucu olarak gelişen küreselleşme sürecinde, Postfordist üretim modeli hem üretim hem de tüketim alanında sosyal problemler üretmekte ve işgücü piyasalarını, sendikal hak ve özgürlükleri olumsuz etkilemektedir. Bu bağlamda küresel reel ya da spekülatif yatırımları ülkelerine çekmek amacıyla işgücü maliyetlerini düşürmeyi hedefleyen devletler, emeği disiplin altına almak için nesnel yasal düzenlemeleri öznel keyfi uygulamalara dönüştürmektedir. Bu çalışmada da, merkez-çevre ekolünün özellikle de Wallerstein’ın analizleri teorik referans alınarak, neo-liberalizmin emek süreçlerine müdahalelerinin normalleştirilmesi ve meşrulaştırılması çerçevesinde grev ertelemelerinin işçilere ve sendikalara etkileri incelenmiştir. 13 Aralık 2022 tarihinde İzmit Kord Çelik Fabrikasında Birleşik Metal-İş sendikasının grevi ertelenmiş, fabrikada çalışan sendika üyesi işçiler grev erteleme kararına rağmen greve fiilen devam etmişler ve 18 gün direnmişlerdir. Bu grev pratiğinin değerlendirildiği çalışmanın alan araştırması kısmında nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, Türkiye’de emek süreci ve sendikacılık tarihi açısından değerli bir örnek olarak, sermaye kesiminin ve politik iktidarın sınıfsal otoritesine rağmen emsal bir toplu iş sözleşmesi imzalanmış olmasının analizi yapılmaktadır.

Keywords

Grev, Grev Erteleme, İşçi Sınıfı, Postfordizm, Toplu Pazarlık.

Bekaert Strike in the Context of the Postfordist Transformation of the Labour Process

Abstract

In the globalization process that develops due to the reproduction of capitalist relations of production, the Postfordist mode of production, as the design of both the production and consumption society, produces distinct social problems and negatively affects labour markets, union rights, and freedoms. In this framework, states aim to reduce labour costs to attract global real and speculative investments and transform objective legislative regulations into subjective, arbitrary treatments to discipline the labour process, reflecting the global disciplinary practices of neoliberal political domination. This study examined the effects of strike postponements on workers and unions within the framework of this economic-political transformation process in which neoliberalism began to manage the industrial relations system. The research uses the analysis of the center-periphery school, especially Wallerstein, as a theoretical reference. The strike of workers at the Izmit Kord Steel Factory on December 13, 2022, was postponed by the Presidential Decree on the grounds of national security. After the postponement, the strike lasted 18 days. In terms of this strike practice, interviews were conducted with workers and union experts participating in the strike using the in-depth interview technique, one of the qualitative research methods in the field research section of the study. In this context, the research analyzes the signing of a collective bargaining agreement, despite the use of hegemonic instruments by employers and political power, as a valuable example of the history of the labour process and unionism in Turkey.

Keywords

Strike, Strike Postponements, Labour, Postfordism, Collective Bargaining

References

• Amin, S. (1984) “Bunalım, Ulusçuluk ve Toplumculuk”, Wallerstein, I., Arrighi, G., Frank, A. G. ve Amin, S. (der.) Bunalımın Genel Dinamikleri (çev. F. Akar) içinde, İstanbul: Belge Yayınları, 187-257.
• Amin, S. (1991) Eşitsiz Gelişme: Çevre Kapitalizminin Toplumsal Biçimleri Üzerine Deneme (çev. A. Kotil), İstanbul: Arba Yayınları.
• Amin, S. (1993) Avrupa-merkezcilik: Bir İdeolojinin Eleştirisi (çev. M. Sert), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Arrighi, G. (1984) “Bir Hegemonya Bunalımı”, Wallerstein, I., Arrighi, G., Frank, A. G. ve Amin, S. (der.) Bunalımın Genel Dinamikleri (çev. F. Akar) içinde, İstanbul: Belge Yayınları, 65-123.
• Arrighi, G., Hopkins, T K. ve Wallerstein, I. (2004) Sistem Karşıtı Hareketler (çev. C. Kanat- B. Somay-S. Sökmen), İstanbul: Metis Yayınları.
• Baran, P. ve Sweezy, P. (1970) Tekelci Kapitalizm (çev. F. Onaran), Ankara: Doğan Yayınevi.
• Bauman, Z. (2018) Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları (çev. A. Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2019) Borçlu Zamanlarda Yaşamak (çev. A. E. Pilgir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berger, J. (1995) Görme Biçimleri (çev. Y. Salman), İstanbul: Metis Yayınları.
• Boratav, K. (2010). Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye. İstanbul: Yordam Kitap.
• Braverman, H. (2008) Emek ve Tekelci Sermaye (çev. Ç. Çidamlı), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Brecher, J. (2019) Grev! (çev. T. Tosun), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Burawoy, M. (2015) Üretim Siyaseti: Kapitalizm ve Sosyalizmde Fabrika Rejimleri (çev. Ç. Gümüşoluk), Ankara: Notabene Yayınları.
• Castel, R. (2017) Ücretli Çalışmanın Tarihçesi: Sosyal Sorunun Dönüşümü (çev. I. Ergüden), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chossudovsky, M. (1999) Yoksulluğun Küreselleşmesi (çev. N. Domaniç), İstanbul: Çiviyazıları Yayınevi.
• Çağdaş Kocaeli Gazetesi (2023) Birleşik Metal İş: Tek Taraflı İş Barışı Olmaz!, https://www.cagdaskocaeli.com.tr/haber/16821222/birlesik-metal-is-tek-tarafli-is-barisi-olmaz (20.01.2024).
• Çelik, A. (2016) “Milli Güvenlik Gerekçeli Grev Ertelemeleri: 1963-2005”, Makal, A., Çelik, A. ve Koçak, H. (der.) Sınıf Siyaset Sendika: Türkiye Emek Tarihinden Kesitler içinde, Ankara: İmge Kitabevi, 337-395.
• Evrensel Gazetesi (2024) Bekaert'te Temsilci İşten Atıldı, İşçiler Fabrikaya Kapandı, https://www.evrensel.net/haber/500350/bekaertte-temsilci-isten-atildi-isciler-fabrikaya-kapandi (20.01.2024).
• Felstead, A. and Jewson, N. (1999) “Flexible Labour and Non-Standart Employment: An Agenda of Issues”, Felstead, A. and Jewson, N. (ed.) Global Trends in Flexible Labour in, London: Mc. Millan Business, 1-17.
• Frank, A. G. (1967) Capitalism and Underdevelopment in Latin America, New York: Monthly Review Press.
• Frank, A. G. (1984) “İdeoloji Bunalımı- Bunalım İdeolojisi”, Wallerstein, I., Arrighi, G., Frank, A. G. ve Amin, S. (der.) Bunalımın Genel Dinamikleri (çev. F. Akar) içinde, İstanbul: Belge Yayınları, 124-186.
• Frank, A. G. (1995) “Kriz İktisadı ve İktisadın Krizi”, Mandel, E. ve Frank, A. G. (der.) Ekonomik Kriz ve Azgelişmiş Ülkeler (çev. N. Saraçoğlu) içinde, İstanbul: Yazın Yayıncılık, 7-51.
• Fröbel, F., Heinrichs, J. and Kreye, O. (1980) The New International Division of Labour, Cambridge: Cambridge University Press.
• Güngen, A. R. (2015) “Çevresel Finansallaşma ve Devletin Rolü”, Mıhçı, H. (der), Finansallaşma, Devlet ve Politik İktisat içinde, Ankara: Nota Bene Yayınları, 17-40.
• Hall, S. (1999) "Kültür, Medya ve İdeolojik Etki", Küçük, M. (der.) Medya, İktidar, İdeoloji (çev. M. Küçük), İstanbul: Ark Yayınevi, 199-243.
• Harvey, D. (1997) Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri (çev. S. Savran), İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2015) Neoliberalizmin Kısa Tarihi (çev. A. Onacak), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hirst, P. ve Thompson, G. (2006) Küreselleşme Sorgulanıyor (çev. Ç. Erdem-E. Yücel), Ankara: Dost Kitabevi.
• Kalfa-Topateş, A. (2019). Çalışma ve Tüketim Sosyolojisi: Tarihsel ve Kuramsal Bir Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karadoğan, E. (2014). Sendikalar Arası Rekabetin Türkiye'deki Sendikacılık Hareketinin Krizine Etkisi: TCDD Van Gölü Feribot İşletme Müdürlüğü. İşgüç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 19 (4), 61-100.
• Kumar, K. (1995) Sanayi Sonrası Toplumdan Post-Modern Topluma: Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları (çev. M. Küçük), Ankara: Dost Kitabevi.
• Mandel, E. (1991) Marksist Ekonomi Kuramına Giriş (çev. A. Ünlü), İstanbul: Ünlü Yayıncılık.
• Mandel, E. (1995) “Yarı-sömürge ve Yarı-sanayileşmiş Egemenlik altındaki Ülkeler”, Mandel, E. ve Frank, A. G. (der.) Ekonomik Kriz ve Azgelişmiş Ülkeler (çev. N. Saraçoğlu) içinde, İstanbul, Yazın Yayıncılık, 55-86.
• Munck, R. (1995) Uluslararası Emek Araştırmaları (çev. C. Aygün), Ankara: Öteki Yayınları.
• Munck, R. (2003) Emeğin Yeni Dünyası: Küresel Mücadele Küresel Dayanışma (çev. M. Tekçe), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öngen, T. (1995). İleri Teknoloji ve Çalışma İlişkilerinin Değişen Paradigması. SBF Dergisi, 50 (1-2), 279-295.
• Örgütlenme Özgürlüğü (2018) Örgütlenme Özgürlüğü Komitesi Kararları Derlemesi (çev. Ç. Ü. Ulutaş), Cenevre: ILO.
• Özgür Kocaeli Gazetesi (2023) Bekaert’te yolsuzluk iddiası! 2 yönetici görevden alındı, https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/15120243/bekaertte-yolsuzluk-iddiasi-2-yonetici-gorevden-alindi (10.01.2024).
• Peck, J. (1992). Labour and Agglomeration: Control and Flexibility in Local Labour Markets. Economic Geography, 68 (4), 325-347.
• Petras, J. ve Veltmeyer, H. (2006) 21. Yüzyılda Emperyalizm: Maskesi Düşürülen Küreselleşme (çev. Ö. Akpınar), İstanbul: Genç Mephisto Kitabevi.
• Resmî Gazete (2022) Cumhurbaşkanı Kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/12/20221213-9.pdf (10.03.2024).
• Sennett, R. (2002) Kamusal İnsanın Çöküşü (çev. S. Durak-A. Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Virilio, P. (2021) Hız ve Politika (çev. M. Cansever), İstanbul: Metis Yayınları.
• Waddington, J. (1999) “Situating Labour within the Globalization Debate”, Weddington, J. (ed.) Globalization, Pattern of Labour Resistance in, London: Mansel Publishing, 1-28.
• Wallerstein, I. (1984) “Geçiş Olarak Bunalım”, Wallerstein, I., Arrighi, G., Frank, A. G. ve Amin, S. (der.) Bunalımın Genel Dinamikleri (çev. F. Akar) içinde, İstanbul: Belge Yayınları, 15-64.
• Wallerstein, I. (1993) Jeopolitik ve Jeokültür (çev. M. Özel), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Wallerstein, I. (2000a) Bildiğimiz Dünyanın Sonu: Yirminci Yüzyıl için Sosyal Bilim (çev. T. Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2000b) “Halklığın İnşası: Irkçılık, Milliyetçilik ve Etniklik”, Balibar, E. ve Wallerstein, I. (der.) Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler (çev. N. Ökten) içinde, İstanbul: Metis Yayınları, 91-108.
• Wallerstein, I. (2000c) “Kapitalist Dünya Ekonomisinde Hane Yapıları ve Emek Gücü Oluşumu”, Balibar, E. ve Wallerstein, I. (der.) Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler (çev. N. Ökten) içinde, İstanbul: Metis Yayınları, 134-144.
• Wallerstein, I. (2000d) “Kapitalist Dünya Ekonomisinde Sınıf Çatışması”, Balibar, E. ve Wallerstein, I. (der.) Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler (çev. N. Ökten) içinde, İstanbul: Metis Yayınları, 145-156.
• Wallerstein, I. (2003) Liberalizmden Sonra (çev. E. Öz), İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2007) Avrupa Evrenselciliği- İktidarın Retoriği (çev. S. Önal), İstanbul: Aram Yayınları.
• Wallerstein, I. (2014) Dünya-Sistemleri Analizi: Bir Giriş (çev. E Abadoğlu-N. Ersoy), İstanbul: BGST Yayınları.
• Wallerstein, I. (2015a) Modern Dünya-Sistemi-1 (çev. L. Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. (2015b) Modern Dünya-Sistemi-2 (çev. L. Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. (2016) Tarihsel Kapitalizm (çev. N. Alpay), İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. ve Hopkins, T. K. (2000) “Dünya-Sistemi: Bir Kriz Var Mı?”, Hopkins, T. K. ve Wallerstein, I. (der.) Geçiş Çağı: Dünya-Sisteminin Yörüngesi (1945-2025) (çev. N. Ersoy-E. Abadoğlu-O. Akalın-Y. Kaya) içinde, İstanbul: Avesta Yayınları, 9-21.
• 1982 Anayasası, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf (2.11.2024).
• 275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc046/kanuntbmmc046/kanuntbmmc04600275.pdf (2.11.2024).
• 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2822.pdf (2.11.2024).