Arap Elifbası’ndan Latin Alfabesine Geçiş Sürecinde Garpçı Söylemler

Year 2014, Volume: 14 Issue: 29, 189 - 221, 01.12.2014

Ercan Uyanık İrfan Davut Çam

Abstract

Latin alfabesinin kabulü meselesi, Türk eğitim ve kültür hayatındaki etkileri bakımından, uzun tartışmalara neden olmuştur. Bu tartışmalarda, Latin alfabesinin kabulüyle ilgili olumlu ve olumsuz birtakım tezler ileri sürülmüştür. Başlangıçta, kullanılan harflerin ıslah edilmesi yönünde birtakım talepler gündemdeyken; II. Meşrutiyet Dönemi’nden itibaren Arap harflerinin yerine Latin alfabesinin kabul edilmesi gerektiği açık bir şekilde ifade edilmeye başlanmıştır. Bu konuda II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e uzanan süreçte gerek basında yer alan yazılarında gerekse de kaleme aldıkları eserlerinde ileri sürdükleri tezlerle dikkat çekenler Garpçılar olmuştur. Bu dönemde Dr. Abdullah Cevdet, Celal Nuri ve Kılıçzâde Hakkı gibi Garpçılar, ülkenin medeni icaplara göre ilerlemesinin önemli ölçüde Latin harflerinin kabulüne bağlı olduğunu savunmuşlardır. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet Dönemi’nden Latin alfabesinin kabul edilişine kadarki süreçte kısaca harfleri ve imlayı ıslah etme yolunda yapılan girişimlerin ve esasen adı geçen Garpçıların Latin alfabesinin kabulüne ilişkin söylemlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır

Keywords

Eğitim, Dil, Latin Alfabesi, Garpçılar

Westernist Arguments During The Process Of Conversion From Arabic Alphabet To Latin Alphabet

Abstract

Adoption of Latin alphabet has given rise to long debates regarding its effects on Turkish education and cultural life. In scope of these debates many positive and negative theses were posited regarding adoption of Latin alphabet. At first the demands on this matter were limited to some improvements on the letters in use; but as time progresses, in particular as of the Second Constitutional Period, debaters started to openly argue that Latin alphabet should be adopted instead of Arabic alphabet. Thus, in the process ranging from the Second Constitutional Period to Republic, Westernists became the most salient names on this matter with their arguments both on press and in their works. In this process, Westernists such as Dr. Abdullah Cevdet, Celal Nuri and Kiliczade Hakki argued that development of the nation in parallel with contemporary necessities is considerably dependent on adoption of Latin alphabet. In this work, our aim is to briefly look into the efforts to improve Ottoman letters and grammar in the period of time between the Second Constitutional Period and Republic, and mainly to examine the arguments on adoption of Latin alphabet made by the abovementioned Westernists names

Keywords

Education, Language, Latin Alphabet, Westernists

References

• BAŞGÖZ, İ. ve WILSON, H. E., Türkiye Cumhuriyeti’nde Eğitim ve Atatürk, Dost Yayınları, Ankara, 1968.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz. Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
• Celal Nuri, Tarih-i Tedenniyât-ı Osmâniyye-Mukadderât-ı Târihiyye, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi, İstanbul, 1331.
• ----------------, Tarih-i İstikbâl II-Mesâil-i Siyâsiyye, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi, İstanbul, 1331.
• ----------------,Türkçemiz: Mesâil-i Hazıra-i Lisâniyye ve Edebiyye Hakkında Musâhhâbât ve Mütâlaât, Cem’iyyet Kütübhânesi, Kostantiniyye, 1917.
• ----------------, Türk İnkılâbı, Sühûlet Kütübhânesi-Ahmed Kamil Matbaası, İstanbul, 1926.
• ----------------, Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfâbe ve Hece, Sühûlet Kütübhânesi, İstanbul, 1928.
• Doktorİsmail Şükrü,Asrî Türk Harfleri Hakkında: Maârif Sahâsında Elleri Kelepçeliler Yani Biz, Kader Matbaası, İstanbul, 1925.
• Düzceli Yusuf Su’âd, Âkvemü’s Siyer, Cevâb: İçtihad Gazetesi’ndeki Kılıçzâde Hakkı İmzâlı Makaleye, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi, İstanbul, 1331.
• GÖKALP, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Kadro Yayınları, İstanbul, 1979.
• GÜNDÜZ, Mustafa, Osmanlı Mirası Cumhuriyet’in İnşası-Modernleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar, Lotus Yayınevi, Ankara, 2010.
• HANİOĞLU, M. Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1981.
• KARAL, E. Ziya, Osmanlı Tarihi-Islahat Fermanı Devri (1861-1876), C.VII, TTK Basımevi, Ankara, 1956.
• KILIÇ, Selami, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kılıçzâde Hakkı, Âkvemü’s Siyer Münâsebetiyle Son Cevâb-Yusuf Su’âd Efendiye Tahsîsen-Softalara Ta’mîmen, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi, İstanbul, 1331.
• LEVEND, A. Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TTK Basımevi, Ankara, 1960.
• Ordu Salnamesi, Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1330. ORTAYLI, İlber, Batılılaşma Yolunda, Merkez Kitaplar, İstanbul, 2007.
• ÖZERDİM, S. Nihat, Yazı Devriminin Öyküsü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1978.
• PEKDOĞAN, Celal, “Batıcı Bir Düşünür Olarak Kılıçzâde Hakkı (1872-1960)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1999.
• Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistik Göstergeler(Statistical Indicators) 1923-2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, 2012.
• UYANIK, Necmi, “Siyasi Düşünce Tarihimizde Batıcı Bir Aydın Olarak batıcı bir düşünür Celâl Nuri (İleri)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir, Atatürk ve Harf Devrimi, TDK Yayınları, Ankara, 2000.