Old Mosque in Çamlıdere-Çukurören Neighborhood

Year 2021, Volume: 24 Issue: 60, 113 - 145, 15.06.2021

Murat Çerkez

https://doi.org/10.15745/da.919891

Abstract

According to the current administrative division, the subject of our study is the Old Mosque located in Ankara Province, Çamlıdere District of Çukurören Neighborhood. The work was built by Mehmed Halil Usta in 1872 according to the date expression on the harim door and wooden ceiling. It has a rectangular plan in the north-south direction and a roof system with a hipped roof over a flat wooden ceiling. After being closed for many years, it was made ready for worship again after the repair that was completed in 2019. During the repairs, it was determined that it had a rich decoration program, and these decorations were replicated and reworked on the wall surfaces. In our study, which was prepared in order to eliminate this deficiency, it was aimed to determine the place and importance of the work in Anatolian Turkish architecture with a comprehensive evaluation by introducing the work in detail in terms of its plan, architectural and ornamental features. As a method in our study, first of all, existing literature information was scanned, on-site examinations were made at regular intervals, in the meantime, photographs were taken and surveys were taken, and some verbal information was obtained from the village headman and its residents. As a result of our work completed in the light of these data, Çukurören Old Mosque appears as a provincial mosque that exhibits the general characteristics of Westernization-era mosques in terms of its plan, mass, wooden ceiling and hand-carved decoration program.

Keywords

Çamlıdere, Çukurören, Mosque, Architecture, Ornament.

ÇAMLIDERE-ÇUKURÖREN MAHALLESİ ESKİ CAMİ

Abstract

Çalışmamızın konusunu günümüzdeki idari bölünmeye göre Ankara İli, Çamlıdere İlçesi, Çukurören Mahallesi’nde yer alan Eski Cami teşkil etmektedir. Eser, harim kapısı ve ahşap tavanındaki tarih ibaresine göre 1872 yılında Mehmed Halil Usta tarafından inşa edilmiştir. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir plân ile düz ahşap tavan üzerine kırma çatılı bir örtü sistemine sahiptir. Uzun yıllar kapalı kaldıktan sonra 2019 yılında tamamlanan onarımın ardımdan tekrar ibadete hazır hale getirilmiştir. Onarımlar sırasında zengin bir süsleme programına sahip olduğu belirlenmiş ve bu süslemeler kopyaları alınarak duvar yüzeylerine tekrar işlenmiştir. Hakkında kısa tanıtıcı bilgiler dışında derli toplu bir yayın bulunmadığının anlaşılması üzerine bu eksikliği giderebilmek amacı ile hazırlanan çalışmamızda eserin plân, mimari ve süsleme özellikleri bakımından ayrıntılı bir şekilde tanıtılması, kapsamlı bir değerlendirme ile Anadolu Türk mimarisi içerisindeki yeri ve öneminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmamızda yöntem olarak öncelikle mevcut literatür bilgileri taranmış, belli aralıklarla yerinde incelemeler yapılmış bu arada fotoğrafları çekilip rölövesi alınmış ayrıca köy muhtarı ile sakinlerinden de sözlü bazı bilgiler edinilmiştir. Bu veriler ışığında tamamlanan çalışmamızın sonucunda Çukurören Eski Cami, plân, kütle, ahşap tavan ve kalem işi süsleme programı itibariyle Batılılaşma dönemi camilerinin genel karakteristiklerini sergileyen bir taşra camisi olarak belirmektedir.

Keywords

Çamlıdere, Çukurören, Cami, Mimari, Süsleme

References

• Acun, Hakkı. Tüm Yönleri ile Çapanoğulları ve Eserleri. İstanbul: TBMM Milli Saraylar, 2. Baskı, 2016.
• Ankara Vakıf Eserleri. Ankara: Ankara Kalkınma Ajansı, 2015.
• Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
• Bozer, Rüstem. “Kula-Emre Köyü’nde Resimli Bir Cami”. Türkiyemiz 53 (1987), 15-22.
• Çal, Halit. Niğde Şehrindeki Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000.
• ÇB, Çamlıdere Belediyesi. “Çukurören Mahallesi Tarihi Camii Restorasyon Çalışması Başladı”. Erişim 25 Ocak 2021. https://www.camlidere.bel.tr/index.php/haberler/camlidere-haberleri/item/1229-cukuroren-mahallesi-tarihi-camii-restorasyon-calismasi-basladi.html
• Çerkez, Murat. “Soma İlçesi”. Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri. ed. Hakkı Acun. 377-388. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Çerkez, Murat. “Mecitözü’nde Mütevazı Bir Külliye: Alören Köyü Külliyesi”. History Studies 11/2 (Nisan 2019), 495-533.
• Çetin, Hakan. “Kırkağaç İlçesi”. Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri. ed. Hakkı Acun. 277-291. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Dündar, Abdulkadir. Çorum Cami ve Mescitleri. Ankara: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2004.
• Erdoğan, Abdülkadir. “Çukurören Köyü”. ankarasevdam.com.tr. Erişim 01 Mart 2021. https://www.ankarasevdam.com.tr/cukuroren-koyu/
• Erdoğan, Abdülkerim. Adım Adım Ankara. 7 Sayı. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2007.
• Erken, Sabih. Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler I. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2. Baskı, 1983.
• Görür, Muhammet. “Turgutlu İlçesi”. Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri. ed. Hakkı Acun. 555-572. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Karpuz, Haşim. Trabzon. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1990.
• Müderrisoğlu, Fatih. “Demirci İlçesi”. Manisa İlçeleri Türk Kültür Varlıkları Envanteri. ed. Hakkı Acun. 1-52. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Öney, Gönül. Ankara’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih- Coğrafya Fakültesi, 1971.
• Özcan Balkır, Betül. “Çankırı İnaç Köyü Eski Camisi ve Alçı Minberi”. Akademik Hassasiyetler 6/Sanat Tarihi Özel Sayısı (Aralık 2019), 55-83.
• Özgür, Damla. Kırıkkale’de Türk Devri Mimari Eserleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şahin, Mustafa Kemal. “Amasya-Hamamözü-Çay Köyü ve Gümüşhacıköy-Köseler Köyünde Bilinmeyen İki Cami”. XII. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (5-17 Ekim 2008). ed. Ali Osman Uysal vd. 73-92. İzmir: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Şener, Dilek. XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Taşkan, Demet. "Ankara (Merkez) Cami ve Mescitlerindeki Ahşap Tavan Göbekleri". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/8 (Aralık 2016), 71-101.
• Tay, Lokman. Kırşehir Camileri. Konya: Literatürk Academia Yayınları, 2019.
• Türkiye Nüfusu İl ilçe Mahalle Köy Nüfusları. “Ankara Çamlıdere Çukurören Mahallesi Nüfusu”. Erişim 01 Mart 2021. https://www.nufusune.com/178151-ankara-camlidere-cukuroren-mahallesi-nufusu.
• Uysal, Zekiye. “Ankara’da Lâle Devrinden Kalem İşi Bezemeli Bir Yapı: Ağaç Ayak Camii”. Ekev Akademi Dergisi 17/54 (Kış 2013), 123-141.
• VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. Çukurören Köyü Eski Cami Dosyası.