BİR İLM-İ KIRÂAT KLASİĞİ: TAYYİBETÜ’N-NEŞR Fİ’L-KIRÂÂTİ’L-‘AŞR

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 3, 277 - 310, 31.12.2017

Yaşar Akaslan

Öz

Kırâat ilmi literatüründe “zirve eser” niteliğindeki Tayyibetü’n-neşr, kırâat erbâbı tarafından oldukça rağbet ve itibar görerek kısa zamanda kırâat ilmi eğitim-öğretiminde okunup ezberlenmeye başlanmıştır. Literatürde çok önemli yer tutan eser, on kırâat ile ilgili en önemli dayanak haline gelmiş, telif edildiği zamandan günümüze kadar, hakkında birçok şerh ve müstakil çalışma yapılmıştır. Bu makalede, eserin kırâat ilmindeki yeri ve metodu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tayyibetü’n-neşr, Kırâat, Farklılık, Metot

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin, Ankara 1995. Altıkulaç, Tayyar, “İbnü’l-Cezerî”, DİA, TDV, İstanbul 1999, XX, ss. 551-557. Askalânî, İbn Hacer, İnbâü’l-ğumr bi enbâi’l-‘umr fi’t-târîh, Hasan Habeşî (tahk.), Lecnetu İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, Kahire 1972. Aşıkkutlu, Mehmed Rüşdü, Şerh ve Hâşiyeli Tayyibe, İstanbul 1975. ______, Tayyibe’nin Elfaz Manası, İstanbul 1976. Baltacı, Cahit, XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İrfan, İstanbul 1976. Cârullah, Mûsâ Bigiyef, Şerhu Tayyibeti’n-Neşr, Kazan 1912. Ceviz, Nurettin-Gündüzöz, Soner, “Osmanlı Medrese Kültüründe Manzûm İlmî Eser Gelene-ğinin Güzel Bir Örneği: Lügat-ı Yûsuf”, EKEV, y. 10, sy. 29, Güz/2006, ss. 211-230. Cürcânî, Seyyîd Şerîf, Kitâbü’t-Ta‘rîfât, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1985. Cûzû, Mustafa, Nazariyyâtü’ş-şi‘r inde’l-Arab el-Câhiliyye ve’l-asru’l-İslâm, Beyrut 1988. Çetin, Nihad, “Arûz”, DİA, TDV, İstanbul 1991, III, ss. 424-437. Çollak, Fatih, Kırâat Âlimlerinden İmâm Şâtıbî ve “eş-Şâtıbiyye” Adlı Eseri, Özener Matbaası, İstanbul 2002. Dağ, Mehmet, Geleneksel Kırâat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İSAM, İstanbul 2011. Dânî, Ebû Amr, et-Teysîr fi’l-kırâati’s-seb‘, Otto Pretzl (tahk.), İstanbul 1930. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın, Ankara 1984. Dimyâtî, Ahmed Bennâ, İthâfu fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erbaate ‘aşer, Şa‘bân Muhammed İsmail (tahk.), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1987. Durmuş, İsmail, “Remiz”, DİA, TDV, İstanbul 2007, XXXIV, ss. 556-558. İbnü’n-Nâzım, Ebû Bekr, Şerhu Tayyibeti’n-neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, Enes Mihre (tahk.), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000. Ebû Şâme Makdisî, İbrâzü’l-meânî min Hırzi’l-emânî fî kırââti’s-seb‘a, İbrâhim Atve İvaz (tahk.), Dâru’l-Kütübil-İlmiyye, Kahire 1981. Eliaçık, Muhittin, “Şemsi Paşa’nın Manzum ve Muhtasar Vikayetü’r-Rivâye Tercümesi”, Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi, 2009/2, ss. 16-49. Gürkan, Nejdet, Şiir ve Dil -Arap Edebiyatı-, Nobel, Ankara 2005. Hadramî, Ebû Abdillah, Şerhu’s-Semennûdî ‘alâ metni’d-Dürreti’l-mütemmime li’l-kırââti’l-‘aşr, Cemâleddîn Muhammed Şeref (tahk.), Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs, Tanta 2006. Halîcî, Muhammed Saîd, Şerhu mukarribi’t-tahrîr li’n-Neşri ve’t-Tahbîr, Îhâb Fikrî-Hâlid Ebu’l-Cûd (tahk.), Mektebetü’l-İslâmiyye, Kahire 2009. Hamîtû, Abdullah, el-İmam Ebu’l-Kâsım eş-Şâtıbî, Edvaü’s-Selef, Riyad 2005. Hızlı, Mefail, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, UÜİFD, c. 17, 2008/1, ss. 25-46. İbnü’l-Cezerî, Muhammed, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, Ali Muhammed Dabbâ‘ (tahk.), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts. _____, Takrîbü’n-neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, İbrahim Atve Ivaz (tahk.), Dâru’l-Hadîs, Kahire 2004. _____, Tayyibetü’n-neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, Muhammed Temîm Zü‘bî (zabt ve tsh.), Mektebetü Dâri’l-Hüdâ, Cidde 1994. İbnü’l-İmâd, Ebu’l-Felah, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, Abdülkadir ve Mahmûd Arnaut (tahk.), Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1988. İbnü’l-Kâsıh, Bağdâdî, Sirâcü’l-kârî’l-mübtedî ve tezkârü’l-mukrî’l-müntehî, Muhammed Abdülkadir Şâhin (zabt ve tsh.), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004. Kâdî, Abdülfettâh Abdilganî, Büdûru’z-zâhira fi’l-kırââti’l-‘aşri’l-mütevâtire, Dâru’l-Beyrûtî, Dımaşk 2007. _____, Vâfî Şerhi’ş-Şâtıbiyye fi’l-kırââti’s-seb‘, Mektebetü’s-Sevâdî, Cidde 1999. Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu‘cemü’l-müellifîn, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993. Maşalı, Mehmet Emin Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi, Otto, Ankara 2016. Mersafî, Abdülfettâh Acemî, Hidâyetü’l-kârî ilâ tecvîdi kelâmi’l-bârî, Mektebetü Tayyibe, Medine 1980. Muhaysin, Muhammed Sâlim, el-Hadî: Şerhu Tayyibeti’n-neşr fî’l-kırââti’l-‘aşr ve’l-keşf ‘an ‘ileli’l-kırââti ve tevcîhiha, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1997. Nüveyrî, Ebu’l-Kâsım Ali, Şerhu Tayyibeti’n-neşr, Mecdî Muhammed Surûr Sa‘d Baslûm (tahk.), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003. Öğmüş, Harun, Kur’ân Yorumunda Şiirin Yeri -II. (VIII.) Asır Çerçevesinde-, İSAM, İstanbul 2010. Özdemir, Abdurrahman, “Arûz İlmi”, İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri: Tarih ve Problem-ler, İsmail Güler (ed.), İSAM, İstanbul 2014. Sehâvî, Muhammed, Dav’ü’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsi‘, Dâru’l-Cîl, Beyrut ts. Şâtıbî, Kâsım b. Fîrruh Ruaynî, Metnü’ş-Şâtıbiyye el-müsemmâ: Hırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fi’l-kırââti’s-seb‘, Muhammed Temîm Zü’bî (tsh.), Dâru’l-Gavsân, Medine 2010. Taşköprüzâde, Ahmed Mustafa, Miftâhu’s-saâde ve misbâhu’s-siyâde fi mevdûâti’l-ulûm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1985. Tetik, Necati, Başlangıçtan IX. Asra Kadar Kırâat İlminin Ta’lîmi, İşaret, İstanbul 1990. _____, “Kırâat İlminde Rumuzât”, ATAÜİFD, sy. 11, 1993, ss. 425-431. Tîbî, Şerefüddîn Muhammed, Tibyân fî ilmi’l-meânî ve’l-bedî‘ ve’l-beyân, Hâdî Atıyye Mata-ru’l-Hilâlî (nşr.), Beyrut 1987. Toprak, M. Faruk, “Zarûrât-ı Şi’riyye”, DİA, TDV, Ankara 2014, XLIV, ss. 138-140. Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Recez”, DİA, TDV, İstanbul 2007, XXXIV, ss. 509-510. Tural, Hüseyin, Arap Edebiyatında Arûz, Ensar, İstanbul 2011. Tuzcu, Kemal, “Klasik Arap Şiirinde Didaktik Şiirler”, AÜDTCFD, 47, 2007/2, ss. 147-171. Yakıt, İsmail, Türk İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken, İstanbul 1992. Yüksel, Ali Osman, İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-neşr, İFAV, İstanbul 1996. Zürkânî, Muhammed Abdulazîm, Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, Fevvâz Ahmed (tahk.), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1995.