İMAM MÂTÜRÎDÎ’NİN RİSÂLE FÎ MÂ LÂ YECÛZÜ’L-VAKFU ‘ALEYH ADLI RİSÂLESİNİN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2020, Volume: 20 Issue: 2, 801 - 839, 30.09.2020

Orhan İyibilgin

https://doi.org/10.33415/daad.731096

Abstract

“Risâle fî mâ lâ yecûzü’l-vakfu ‘aleyh” adlı risalede, yanlışlıkla durulduğunda namazın bozulacağı, kasden durulduğunda ise bu şekilde okuyan kişinin kâfir olacağı yerler sayılmaktadır. Aynı zamanda İmam Mâtürîdî’den naklen bu yerleri bilmeyen kimsenin imamlığının, alimlerin icmaı ile caiz olmadığı da bildirilmektedir. Bu risalenin bazı kaynaklarda İmam Mâtürîdî’ye ait olduğu söylenirken bazı kaynaklarda ise ona ait olmadığı ifade edilmektedir. Ona ait olmadığı görüşünü savunanlardan Ulrich, bu görüşünü, risalenin içeriğinin İmam Mâtürîdî’nin görüşlerine uymadığı iddiasıyla desteklemeye çalışmaktadır. Makalede risalenin İmam Mâtürîdî’ye ait olup olmadığı incelenmektedir. Bu risalenin -hacminin küçüklüğüne rağmen- Mâtürîdî mezhebinin kurucusu olan İmam Mâtürîdî’nin eseri olup olmadığının tespiti, onun görüşlerinin daha doğru anlaşılmasına hizmet edeceğinden son derece önemlidir. Bu nedenle de öncelikle risalenin muhtevası İmam Mâtürîdî’nin Te’vilât adlı tefsiriyle karşılaştırılarak onun görüşlerine uyup uymadığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda İmam Mâtürîdî ile ilgili araştırma yapan bazı müellifler tarafından ve bibliyografya eserlerinde kime atfedildiği araştırılmış, risalenin çeşitli kütüphanelerde mevcut yazma nüshalarına ulaşılarak, bu konuda yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Risalenin içeriği de incelenerek öncelikle Arap harfleriyle metni tespit edilmiş sonra da Türkçeye çevrilerek değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu araştırma “Risâle fî mâ lâ yecûzü’l-vakfu ‘aleyh” risaleyi tanıtmayı ve İmam Mâtürîdî’ye ait olup olmadığıyla ilgili görüşleri değerlendirerek bu konuyu açıklığa kavuşturmayı hedeflemektedir.

Keywords

Tefsir, Risâle fî mâ lâ yecûzü’l-vakfu ‘aleyh, İmam Mâturîdî, Vakf, İbtidâ, İmam Mâturîdî’nin eserleri

REVIEW AND EVALUATION OF IMAM MÂTURÎDÎ’S RISÂLE FÎ MÂ LÂ YECÛZU’L-VAQFU ‘ALEYH TRACTATE

Abstract

The tractate named “Risâle fî mâ lâ yecûzü’l-vaqfu ‘aleyh” states that stoping inadvertently during prayer will impare the prayer and it states the places when stopped on purpose the person praying like that will become an infidel. It is also stated by Imam Mâtürîdî that the imaming of anyone who does not know these places is not permissible according to the ijma of scholars. While this treatise is said to belong to Imam Mâtürîdî in some sources, it is stated otherwise in some others. Ulrich, one of the advocates of the opinion that it does not belong to him, tries to support this view with the claim that the content of the treatise does not comply with the views of Imam Mâtürîdî. The article examines whether or not the treatise belongs to Imam Mâtürîdî. It is very important whether the treaty is the works of Imam Mâtürîdî, who is the founder of the Mâtürîdî sect, to his sect followers, despite his small size, since it will serve a more accurate understanding of his views. For this reason, firstly, it was determined whether the content of the treatise was in line with the commentary of Imam Mâtürîdî called Te’vilât. At the same time, the researches by some authors who made researches on Imam Mâtürîdî were investigated and the bibliography works were checked for whom they were attributed to, and other works on this subject were examined by reaching the manuscripts available in various libraries. The content of the treatise was first examined and its text was identified in Arabic letters, then it was translated into Turkish and evaluated. This research aims to introduce the “Risâle fî mâ la yecûzü'l-vakfu‘ aleyh” tractate and to clarify this issue by evaluating the opinions about whether it belongs to Imam Mâtürîdî.

Keywords

Tafseer, Risâle fî mâ lâ yecûzü’l-vaqfu ‘aleyh, Imam Mâtürîdî, ibtida, the works or Imam Mâtürîdî

References

• Ak, Ahmed. Mâtürîdî Kaynaklarında Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik. (Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktor tezi, 2006).
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhah. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• ed-Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Müktefâ fi’l-vakfi ve’l-ibtidâʾ. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan, Amman: Dâru ‘Ammâr, 1422/2001.
• en-Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. el-Katʿ ve’l-iʾtinâf. thk. Abdurrahman b. İbrahim el-Mâtürîdî, Suudi Arabistan: Dâru ‘Âlemi’l-Kütüb, 1413/1992.
• el-Fihrîsü’ş-şâmil li’t-türâsi’l-‘Arabîyyi’l-İslâmiyyi’l-mahtût, ‘Ulûmü’l-Kur’ân Mahtûtâtü’t-tecvîd, 1/22-24.
• Hamdan, Ömer Yusuf Abdülganî. “Resâil fi’l-Vukûfi’l-Mefrûda ve beyâni elfâzi’l-küfri fi’l-Kur’âni’l-Kerîm”. Mecelletü Ma‘hedi’l-İmâmi’ş-Şâtıbî li’d-dirâsâti’l-Kur’âniyye, 9, Cemâziyel Ahir, h. 1431.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-Kırâ‘âti’l-‘Aşr. thk. Ali Muhammed ed-Debbağ, Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. ‘Ali. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1414/1993.
• Kaçar, Irmak. Vakf ve İbtida Konularında Yazılmış Çağatayca Bir Risale: Celâleddin Otrarî’nin Vukûfu’l-Kur’ân’ı”. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12/30 (2017): 205-242.
• Kayhan Veli. “Vakf ve İbtida İlmi ve Kur'an Tefsirindeki Yeri”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/2 (2006): 293-336.
• Kutlu Sönmez. “Bilinmeyen Yönleriyle Türk Din Bilgini: İmâm Mâtürîdî”. Dini Araştırmalar, 5/15. (Ocak-Nisan 2003): 5-28.
• Mağribî, Ali Abdülfettah. İmamu Ehli’s-sünne ve’l-Cemâa Ebû Mansûr el- Mâtürîdî ve ârâuhu’l-kelâmiyye. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1405/1985.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Mecdi Baslum, Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Özen Şükrü. “Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 28 (2003): 146-154.
• Sezgin Fuat. Geschichte des Arabischen Schrifttums (GAS). I-IX Leiden: 1967-84.
• Temel Nihat. Kur’an Kıraatında Vakf ve İbtidâ. 2. Baskı. İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları, 2009.
• Topaloğlu Bekir. Kitâbü’t-Tevhid Tercümesi. Ankara: İSAM Yayınları, 2002.
• Ulrich Rudolp. Mâtürîdî ve Semerkant’ta Ehl-i Sünnet Kelamı. çev. Özcan Taşçı, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.