Some Opinions and Reasons Which Mâlikîs Opposed to Majority of the Fuqahâ on the Regard to Prufication From the Hades

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 97 - 125, 31.03.2025

Abdülkadir Tekin , Osman Şahin

https://doi.org/10.33415/daad.1583602

Öz

The subject of this research is to identify and analyze the original views of Imam Mâlik/Mâlikâs in opposition to the majority of the fuqaha, especially in three sects, through several selected examples regarding purification from hadath,. It aims to identify and analyze the views that direct the method of decree of this sect, albeit on a limited number of examples. It is to present the reasons. At this point, the evidence and justifications of these views are included by referring to the reliable classical sources of the Mâlikîs and other sects and works of the Ikhtilāf al-fuqahāʼ type.

Fiqh issues discussed in the article; “Some Things Rarely Leaving the Body Do Not Invalidate Ablution”, “The Necessity of Washing During Ablution and Ghusl by Rubbing the Parts (Tedlîk)”, “The Necessity of Covered Wipe During Ablution”, “It is possible to Perform Tayammum on Snow”, “A Person Who Can’t Perform Ablution and Tayammum is Exempted from Prayer and not making up for the prayer", " No Time Limit on Mesh Upon Mest”.

Accordingly, the views and justifications of both Imam Mâlik and the Mâlikîs who followed him on these five issues were determined as follows: Constant urination from the anterior and posterior tract, istihadah blood, rarely passing urine, stones, pinworms, worms, etc. Contrary to the majority of fıqh scholars, these things do not invalidate ablution. In the ablution and ghusl washing process, according to the majority of fuqahâ, washing is done by running water over the place to be washed. In contrast, according to the Mâlikîs, washing can only be done by rubbing the thing on which the water is poured with your hand. Regarding the amount of wiping the head that is obligatory during ablution, according to Hanafî and Shafî'i, it is obligatory/wajib to wipe a part of the head - even though the amounts are different - while in Hanbalî, there are two views: wiping a part of the head and, according to the preferred view, the whole head. Mâlikîs, on the other hand, think it is obligatory to wipe the entire head down to the hanging hair and the hairs on the temples. In fact, according to Imam Mâlik, if part of the head is wiped, the prayer must be repeated. Regarding the things on which tayammum can be performed, the majority of fuqahâ - with some differences - have agreed that tayammum can be performed on clean soil and its derivatives. At the same time, Imam Mâlik and the Mâlikîs have argued that tayammum can be performed on clean soil and its derivatives and snow. Water is used for ablution; soil is used for tayammum, etc. With some disagreements among the majority of fuqahâ about the responsibility of prayer of a person who can’t find the necessary things, the opinion that that person can perform the obligatory prayer without ablution has become dominant. The opinion that he will repeat the prayer in time if possible, and if he can’t find the opportunity to do this, he will make up for it later, has also gained weight. Imam Mâlik's view, which is accepted in the sect, is that the person in this situation is exempt from prayer and its accident.

Regarding the duration of wiping on the socks, according to the majority of fuqahâ, the duration of wiping on the socks is accepted as one day and one night for a resident and three days and three nights for a traveler, while the view is received in the Mâlikî sect is that there is no specific duration for wiping on the socks for a traveler and a resident. When the opinions and justifications regarding the mentioned issues are examined, it is seen that Imam Mâlik and the Mâlikî jurists who agree with his views and justify them don’t act purely from rationality in the matter of purity; they generally act from the generality or absoluteness of the texts, they interpret the specific texts that contradict their views with a procedural method, and they don’t use prejudice and interpretation.

On the points where there is no definitive text on which they resort to language and which are open to ijtihad, they are more open to it. It has been concluded that they made decisions in this direction by taking the principles of necessity and convenience as their principles. Presenting the rulings given by the Malikis, based on several fundamental fiqh issues -albeit limited- on the subject of purification from Hades, together with their justifications, will enable us to benefit from these views in some difficult and necessary situations today.

Anahtar Kelimeler

Islamıc Law, Majority of Fuqahâ, Those who belong to the Mâlik sect, Disagreement with the majority mujtahid, Lustration section

Mâlikîlerin Hadesten Tahâret Konusunda Cumhura Muhalefet Ettiği Bazı Görüşler ve Gerekçeleri

Öz

Bu çalışmada Mâlikîlerin hadesten taharet konusuyla ilgili üç sünni mezhep başta olmak üzere cumhur fukahadan farklı görüşte olduğu ve bu mezhebin karakteristiği haline gelen bazı temel meseleler gerekçeleri ile birlikte ele alınmıştır. Ele alınan örneklerde Mâlikîlerin görüşleri şöyledir: Ön ve arka yoldan devamlı idrar gelmesi, istihâze kanı gelmesi, nadiren çıkan mezi, taş, kıl kurdu, solucan vb. şeyler abdesti bozmaz. Abdest ve gusülde yıkama işlemi ancak suyun döküldüğü şeyin üzerini el ile ovalayarak (delk) gerçekleşir. Abdestte farz olan başı mesh etmenin miktarı, sarkan saçlar ve şakaklardaki tüylere varıncaya kadar başın tamamını kaplayacak şekilde olmalıdır. Temiz toprak ve türevleri üzerinde teyemmüm edilebilmesinin yanında ayrıca kar üzerinde de teyemmüm edilebilir. Abdest ve teyemmüm için su ve toprak vb. şeyler bulamayan kimse namazdan ve kazasından muaf tutulur. Yolcu ve mukim için mest üzerine meshin belli bir süresi bulunmamaktadır. Söz konusu örneklerde Mâlikîler’in hüküm istinbâtında nakil ve reyi dengeli bir şekilde kullandıkları, lafzın delalet/kapsam alanını geniş, genel ve esnek tutarak kolaylık prensibini önceledikleri, kıyas, istishab vb. delilleri kullanmak suretiyle reful haraç/zorluğun ortadan kaldırılması genel ilkesinden hareket ettikleri görülmüştür. Hadesten tahâret konusunda -sınırlı sayıda da olsa- bir takım temel fıkhî meselelerden hareketle Mâlikîlerin görüşlerinin gerekçeleri ile birlikte ortaya konulması günümüzde birtakım zorluk ve zaruret durumlarında bu kolaylaştırıcı hükümlerden faydalanılabilmesine imkân sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Cumhur, Mâlikîler, Teferrüt, Hadesten Taharet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. şrh. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire, 1369.
• Akyüz, Vecdi. Mukayeseli İbadetler İlmihali. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Kâdî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. ‘Uyûnu’l-mesâil. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430.
• Kâdî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-İşrâf ‘ala Nüketi mesâili’l-hilâf. Beyrut: Dâru İbn Hazm, ts.
• Bayraktutar, Muammer. İmam Şâfiî’de Lafza Bağlı Hadis/Sünnet Yorumu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri, Doktora Tezi, ts.
• Bedir, Murteza. Fıkıh Mezhep ve Sünnet. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Cevher en-Neki’. Haydarâbad: Maârifü’n- nizâmiyye, 1344.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail el-Cûfî. Sahîh-i Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Beğâ. Matbaatü’l- Hindiye, ts.
• Cevherî, İsmail b. Hammad. Tâcu’l-luga ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-ilm, 1407.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. Irak Mâlikî Ekolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2004.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. "Endülüs’te Re’y-Hadis Mücadelesi". İslâmiyât 7/3 (2004), 59-74.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. ‘Arefe. Hâşiyetu’d-Desûkî ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003. 28/79-94.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: Mektebetu’l-’Asriyye, ts.
• Ebu Zehrâ, Muhammed. Mâlik: Hayatuhu ve ‘asruhu-ârâuhû ve fıkhuhû. Beyrut: Daru’l Fikri’l Arabi, 1952.
• Erdem, Mehmet. “‘Ehl-i Sünnet Fıkıh Mezheplerinin Hadis ve Rey Ekolü Olarak Sınıflandırılmasına Eleştirel Bir Bakış’”. Dinî Araştırmalar Dergisi 8/24 (Nisan 2006), 73-106.
• Hâcce, Kevkeb ‘Ubeyd. Fıkhu’l-ibâdât ‘alâ Mezhebi’l-Mâlikî. Dımeşk, 1986.
• Haçkalı, Abdurrahman. “‘Ehl-i Hadis- Ehl-i Re’y Ayrışması Fıkhî mi, İtikâdî mi?’” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003), 59-68.
• Hafîf, Ali. Esbâbü iḫtilâfi’l-fuḳahâʾ. Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî, 1996.
• Hallâf, Abdülvehhâb. Hulâsatu’t-teşrî‘il-İslâmî. Kahire: Matbaatu’n-Nasr, 7. Basım, 1956.
• Haraşî, Ebû Abdillah Muhammed. Şerhu ‘ala Muhtasarı Halîl. Beyrut: Dâru’s-sadr, ts.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed er-Ru'aynî. Mevâhibü’l-celîl şerhi Muhtasari Halîl. Beyrut: Daru’l-fikr, 1412.
• İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah en-Nemerî. el-Câmi li-mezâhibi fukâhai’l-emsâr. thk. Sâlim Muhammed Ata, Muhammed Ali Muavvıd. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullâh en-Nemerî. el-İstizkâr. thk. Salim Muhammed, Muhammed Ali. Beyrut: Daru’l- kütübi’l-ilmiyye, 1421.
• İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah en-Nemerî. el-Kâfî fî fıkhi ehli’l-Medineti’l-Mâlikî. Beyrut: Dâru’l-Kürtübi’l- İlmiyye, 1992.
• İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah en-Nemerî. İhtilafu akvâli Mâlik ve ashabih. thk. Hamit Muhammed. Dâru’l- ğarbi’l-İslâmî, 1437.
• İbn Abidîn, Muhammed Emîn. Reddu’l-muhtâr ‘alâ Dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1412.
• İbn ‘Arabî, Muhammed b. Abdullah Ebu Bekr el-Mâlikî. Ahkâmu’l-Kur’ân. nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî. Kahire, 1377.
• İbn Haldun, Abdurrahmân b. Muhammed. el-Mukaddime. nşr. Ali Abdülvâhid Vâfî Kahire. 1951.
• İbn Hazm, Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endülüsî el-Kurtubî. el-Muhalla bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• İbn Kudâme, Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî fî fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş- Şeybânî. Mektebetü’l-Kâhire, 1388.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Me’ârif. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, ts.
• İbn Mace, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l ’Arabî, 1975.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• İbn Rüşd el-Cedd, Ebu’l-velîd Muhammed b. Ahmed. el-Beyân ve’t-tahsîl. thk. Muhammed Haccî. Beyrut: Daru’l-garbi’l-İslâmî, 1984.
• İbn Rüşd el-Hafîd, Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endülüsî. Bidâyetü’l-müctehid ve Nihâyetü’l- muktesid. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1425.
• İbnü’l-Cellâb, İbn Kâsım Ubeydullah b. Hüseyin b. Hasan. et-Tefri’. Daru’l-garbi’l-İslamiyye, ts.
• İbnü’l-Hacîb, Cemâlüddîn b. Ömer. Câmi’u’l-ümmehât. Beyrut, 2000.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamîd. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dârü’l-kütübü’l- ilmiyye, 2009.
• İbnü’l-Kassâr, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed. ‘Uyûnu’l-edille fî Mesâili’l-hilâf beyne’l-emsâr. thk. Abdülhamid b. Sa’id b. Nâsır. Riyad: Mektebetü Melik Fahd, 1426.
• İliş, Ahmed b. Muhammed el-Mâlikî. Minehu’l-celîl şerhu Muhtasari’l-Halîl. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1989.
• Karâfî, Ahmed b. İdris. Envarü’l-burûk fi Enva’il-furûk, ts.
• Karâfî, Ahmed b. İdris. ez-Zehîra. thk. Muhammed Hacı. Beyrut: Daru’l-garbi’l-İslâmi, 1413.
• Karaman, Hayrettin. Anahatlarıyla İslam Hukuku 1 (Giriş ve Amme Hukuku). İstanbul: Ensar Neşriyat, ts.
• Kâsânî, Ala’uddin Ebîbekr b. Mes’ûd. Bedâi’u’s-sanâi’ fî Tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1406.
• Kaya, Eyyub Said Kaya. “‘Mâlikî Mezhebi’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003. 27/519-535.
• Kılıçer, Esad. “‘Büyük İslam Bilginlerinden İmam Mâlik b. Enes’”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 8/80-81 (1969), 26-28.
• Koçak, Muhsin vd. İslam Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Koşum, Adnan. “‘Akıl (Re’y)- Nakil (Eser/Hadis) Ayrışmasının Fıkhî Boyutları’”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 12 (2008), 88-97.
• Lahmî, Ali b. Muhammed er-Rab’î. et-Tebsıra. thk. Ahmed Abdülkerim Necip. Katar: Vizâratu’l-evkâf, 1432.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî. el-Muvatta’. thk. Beşar Avvâd Ma’rûf, Muhammed Ahmed Halil. Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• Merginânî, Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Ferganî. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘arabî, ts.
• Mervezî, Muhammed b. Nasr. İhtilâfu’l-fukahâ. thk. Muhammed Nasır Hakîm. Riyad: Ezvâu’s-selef, 1420.
• Mevvâk, Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım. et-Tac ve’l-İklîl li-Muhtasar-ı Halîl. Beyrut: Dâru’l-kütübi’il-‘ilmiyye, 1416.
• Müslim, Ebû Hüseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. es-Sahih. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’ilmiyye, ts.
• Nefrâvî, Ahmed b. Ganîm b. Sâlim. el-Fevâkihu’d-devânî ’âlâ Risâleti İbn Ebi Zeyd el-Kayrevanî. Beyrut: Darü’l- Fikr, 1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu’. Daru ‘alemi’l-kütüb, 1423.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravdâtü’t-tâlibîn. Daru ‘alemi’l-kütüb, 1423.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Şerhu’n-Nevevî ‘alâ Sahîh-i Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Tehẕîbü’l-esmâʾ ve’l-luġāt. nşr. Göttingen. Kahire, 1. Basım, 1927.
• Öğüt, Salim. “‘Ehl-i Hadis’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/509-511. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Özdemir, Recep. İmam Mâlik ve Metodolojisi. İstanbul: Hiper Yayınları, 2017.
• Özel, Ahmet. “Mâlik b. Enes”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/506-513. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Sahnûn, Ebû Said Abdusselam b. Said b. Habib et-Tenûhî. el-Müdevvene fî fürû’i’l Mâlikiyye. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye, 1415.
• Sâyis, Muhammed - Şeltût, Mahmûd. Mukârenetü’l-mezâhib fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’l-me‘ârif, 1976.
• Serahsî, Şemseddin b. Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1406.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-mârife, 1410.
• Şahin, Osman. İslam Hukukunda Seferilik ve Hükümleri. Samsun: Ceylan Ofset, 2009.
• Şâtıbî, Ebû İshâk. el-Muvâfakât fî Usûli’ş-şerîa. nşr. Abdullah Dıraz. Beyrut, ts.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm. el-Milel ve’n-nihal. (İbn Hazm, el-Faṣl içinde- Hancî neşri) Mısır, 1899.
• Şener, Abdulkadir. "Abdest". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/68-70. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed eş-Şevkânî es-San‘ânî. Neylü’l-evtâr fî Ehâdîsi seyyidi’l-ahyâr şerh-i Münteka’l-ahbâr. Kâhire: Metebetü Dâru’t-Turâs, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Hücce ‘alâ Ehl-i Medine. thk. Mehdi Hasan el-Kîlânî. Beyrut: Âlemi’l-kütüb, 1403.
• Şirâzî, Ebu İshak İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-imâmi’ş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1431.
• Şirbinî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. Lübnan: Darü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1415.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetu‟t-Tahtâvî ‘alâ merâki’l-felâh şerhu Nûru’l-îzâh. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye, 1418.
• Tekin, Abdülkadir. Süfyan es-Sevrî ve Fıkıh İlmindeki Yeri. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2014.
• Tekin, Abdülkadir. “‘Süfyan es-Sevrî’nin Fıkıhçılığı’”. Amasya İlahiyat Dergisi 5 (2015), 115-143.
• Tettâî, Şemseddin Muhammed b. İbrahim. Cevâhiru’d-dürer fî halli elfâzi’l-Muhtasar. thk. Nuri Hasan Hâmid Müsellâtî. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1435.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünenü't-Tirmizî. thk. İzzet ‘Ubeyd ed-Du’âs. Humus: Mektebetü dâru’d- da’ve, 1385.
• Zehebi, Şemsseddin b. Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezhîbu tehzîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Mecdi Seyyid Emin, Abbas Guneym. Katar: 2003, ts.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Medhal li-dirâseti’ş-şerî’ati’l-islâmiyye. Dımeşk: Müessesetü’r-risâle, 1426.
• Zeyle’î, Cemalüddin Ebû Muhammed b. Abdillah b. Yûsuf el-Hanefî. Nasbu’r-râye li-ehâdîsi’l-Hidâye. thk. Eymen Sâlih Şâban. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1415.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhû. Dımeşk: Darü’l-fikr, 1433.