Education Competition between Catholic Jesuits and Protestant Missionaries in Syria and Lebanon Provinces in the Ottoman Empire in the Second Half of the 19th Century

Year 2022, Issue: 54, 1382 - 1405, 28.12.2022

Ercan Uyanık , Tansu Şana

https://doi.org/10.53444/deubefd.1173977

Abstract

19.Yüzyılın İkinci Yarısında Katolik Cizvitler ile Protestan Misyonerler Arasında Osmanlı’da Suriye ve Lübnan Vilayetlerinde Yaşanan Eğitim Rekabeti

Abstract

Din ve mezheplerini yayma amacıyla yola koyulan Hristiyan misyonerler, bu amaçlarını daha verimli bir şekilde gerçekleştirebilmek için gittikleri yerlerde çeşitli faaliyetler de bulunmuşlardır. Eğitim bu faaliyetlerin içinde misyonerlerin hedefledikleri amaçlara ulaşmaları için onlara en çok yardım eden ve en önemli uygulama alanı olmuştur.
Osmanlı genelinde bunu deneyen ve başarılı olan Hristiyan misyonerler Suriye ve Lübnan özelinde giriştikleri eğitim faaliyetlerinden de pozitif bir geri dönüş aldıkları vakit bu sefer birbirleriyle rekabete tutuşmuşlardır. Bu rekabetin taraflarını oluşturan Katolik Cizvitler ve Protestan misyonerler eğitim alanında birbirlerine üstünlük kurmak için hamileri olan Avrupalı devletler ve Amerika’dan yardım almışlardır. Yerli işbirlikçiler bulmak, okullar açmak, ücretsiz eğitim kitapları dağıtmak, kız çocuklarının eğitimine eğilmek, bölge halkının eğitimle ilgili isteklerine kulak vermek gibi birçok hamleler yapmışlardır.
Bu rekabetin kızıştığı 19.yüzyıl ikinci yarısından itibaren Osmanlı da üçüncü bir etken olarak olaya müdahil olmak istese de geç harekete geçmiştir. Bu çalışmada bütün bunlar tafsilatıyla ele alınarak, rekabetin nedenleri ve sonuçlarına, bölge halkı üzerindeki etkisine ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Keywords

Misyoner, Katolik, Protestan, Suriye, Lübnan, Cizvit, Rekabet

References

• I. Arşivler Şura-yı Devlet. (1324, 27 Cemaziyelevvel). Ecnebi mekteplerin miktarı ve durumu hakkında(Kutu No. 2757, Belge No. 1). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• Yıldız Hususi Maruzat. (1322, 6 Cemaziyelevvel). Memalik-i Şahane’de kâin Amerika mektepleri ve müesseseleri (Kutu No. 475, Belge No. 109). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• II. Süreli Yayınlar RAŞİD, Hıfzurrahman, “Darü’l-Muallimin Gençlerine/Jezvit(Cizvit) Mektepleri”, Genç Anadolu Dergisi, C.1, S.6, Trabzon, 31 Mart 1922, s.37.
• “Şarkta Katolikler Üzerinde Fransa’nın Himayesi (Gabriel Hanotu’nun Bir Makalesinden)”, Servet-i Fünun Dergisi, İstanbul, C.45, S.1169, 30 Ekim 1913, ss.316-317.
• III. Kitaplar ANTONİUS, George, The Arap Awakening: The Story Of The Arap National Movement, J. B. Lippincott Company, Philadelphia, 1919.
• BAKTIAYA,Adil, Osmanlı Türkiyesi’nde Arapçılığın Doğuşu Sosyo-Ekonomik Değişim ve Siyasi Düşünce, İletişim Yay., İstanbul, 2017.
• BARTON, James L.,Daybreak in Turkey, The Pilgrim Press, New York, 1908.
• İNAN, Uğur, Osmanlı Devleti’nde Alman Protestan Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 2013.
• JESSUP, Henry, Fifty-Three Years In Syria Volume I, Fleming H.Revell Company, New York, 1910.
• JESSUP, Henry, Fifty-Three Years In Syria Volumel II, Fleming H.Revell Company, New York, 1910.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur, Anadolu’daki Amerika, İmge Yay., Ankara, 2000.
• MARSHALL, Thomas William Marshall, Christian Missions: Their Agents And Their Results Vol II, D. & J. Sadlier&Co., Massachusetts, Boston, 1864.
• RICHTER, Julius, A History Of Protestant Missions In The Near East, Oliphant, Anderson&Ferrier, Edinburg, 1910.
• ZEUGE-BUBERL, Uta, The Mission Of The American Board In Syria, Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 2017.
• IV. Makaleler AKALIN, Kürşat Haldun,”MaxWeber’in Kapitalizm Teziyle İlgili Yorumlar”, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.8, İstanbul, 2015, ss.15-43
• AYDIN, Mehmet, “Türkiye’ye Yönelik Katolik Misyonerliğin Dünü Ve Bugünü”, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi, S.43, İstanbul, 2005, s.111.
• BURROWS, Mathew, “Mission Civilisatrice: French Cultural Policy In The Middle East 1860- 1914”, The Historical Journal, C.XXIX, S.1, Cambridge, 1986, ss.109-135.
• ÇELİK, Kürşat, “Misyonerlerin Suriye’de sağlık alanındaki faaliyetleri ile Şam tıp fakültesinin açılmasına dair bir rapor”, International Journal of SocialScience, S.29, 2014, ss.139-164.
• DUMAN, Olcay Özkaya, “Bir Orta-Doğu Buhranı Cebel-i Lübnan Olayları(1860-1861)”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.III, S.5, Hatay, 2006, Ss.1-15.
• ERBAŞ, Ali, “Protestan Reformu ve Martin Luther”, Dinler Tarihi Araştırmaları, S.3, Ankara, 2002, ss.197-245.
• FRAZEE, Charles A., “Vincentian Missions In The Islamic World”, Vincentian Heritage Journal, C.5, S.1, Chicago, 1984, ss.1-42.
• OLGUN, Hakan, “Katolik Kilisesi’nin Endüljans Uygulaması Ve Protestan Reformuna Etkisi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XVIII, S.18-19, Samsun, 2005, ss.327-346.
• ÖZTÜRK, Ayhan, ”Amerikan Board’un Kuruluşu, Teşkilatlanması ve Osmanlı Devleti’nde Kurduğu Misyonlar”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.23, Kayseri, 2007, ss.63-74.
• QUAHES, Idir, “Catholic missionary education in early mandate Syria and Lebanon”, Social Sciences and Missions, C.30, S.3-4, Leiden, 2017, s.1-9.
• SHARKEY, Heather J., “American Missionaries In Ottoman Lands: Foundational Encounters”, University Of Pennsylvania Scholarly Commons, Philadelphia, 2010, ss.1-14.
• UYANIK, Ercan, “Yabancı Okullarda Eğitim Gören Osmanlı’nın Müslüman Çocukları (1865-1908)”, Diyalektolog Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, S.14, 2017, ss.1-29.
• ÜLMAN, Haluk, “1840-1845 Arasında Suriye Ya Da Lübnan’ın Durumu Ve Milletlerarası Politika”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XVIII, S.3, Ankara, 1963, ss.243-268.
• YORULMAZ, Şerife, “Osmanlı-Fransız İlişkileri Çerçevesinde Osmanlı Topraklarında Açılan Fransız Kültür Kurumları Ve b-Bunların Meşruiyet Kazanması(19.yüzyıl-20.yüzyıl başları)”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.11, S.11, Ankara, 2000, ss.697-768.
• WOMACK, Deanna Ferree, “Lubnani, Libanais, Lebanese: Missionary Education, Language Policy And Identity Formation İn Modern Lebanon”, Studies in World Christianity, C.XVIII, S.1, Edinburgh, 2012, ss.4-20.
• WOODBERRY, Robert, “The Social İmpact Of Missionary Higher Education”, Anthology Series On The Study Of Religion and Chinese Society Series, C.11, Texas, 2007, ss.99-120.
• V. Tezler AL-TAMEEMİ, Abdul Malek K., The Arabian Mission A Case Study Of Christian Missionary Work In The Arabian Gulf Region, Durham University Theses, Durham, 1977.
• ANTAKLY, Waheeb George, American Protestant Educational Missions: Their Influence On Syria And Arab Nationalism (1820-1923), The American University Ph.D, Washington D.C., 1976.
• BAKTIAYA, Adil, 19. Yüzyıl Suriye’sinde ‘Nahda’yı Hazırlayan Sosyo-Ekonomik Koşullar Ve Nahda İçinde Beliren Siyasi Eğilimler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2002.
• BARRETT, John C.,International Politics, American Protestant Missions And The Middle East, The J.M. Dawson Institute of Church-State Studies, Texas, 2012.
• BAŞARAN, Betül, Reinterpreting American Missionary Presence In The Ottoman Empire: American Schools And The Evolution Of Ottoman Educational Policies (1820-1908), İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1997.
• ÇAKMAKLI, Eray, Lübnan’ın Bütünleşme Sorunları, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, 2015.
• DOĞAN, Mehmet Ali, American Board Of Commissioners For Foreign Missions (ABCFM) And Nominal Christians: Elias Riggs (1810-1901) And American Missionary Activities İn The Ottoman Empire, Doctor of Philosophy At The University of Utah, Salt Lake City, 2013.
• FRANCİOCH, Gregory A.,Nationalism in Ottoman Greater Syria 1840-1914: The Divisive Legacy Of Sectarianism, Naval Postgraduate School Thesis, Monterey, 2008.
• GÜL, Serkan, The French Catholic Missionaries In Lebanon Between 1860 and 1914, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Scıences Of Middle East Technical Unıversity, Ankara, 2015.
• HAYS, Evan Lattea Rogers, Their Object Is To Strengtheen The Moslem And Repress The Christian: Henry Jessup And The Presbyterian Mission To Syria Under Abdulhamid II, Master Of Arts At the University Of Maryland, Baltimore, 2008.
• KENNEDY, Judd W., American Misssionaries In Turkey And Northern Syria And The Development Of Central Turkey And Aleppo Colleges 1874-1967, Undergraduate Honors These College of William and Mary, Williamsburg, 2008.
• LİNDNER, Christine Beth, Negotiating The Field: American Protestant Missionaries In Ottoman Syria 1823 to 1860, A Thesis Submitted In Fulfillment Of The Requirements For The Degree Of Doctor Of Philosophy University of Edinburgh, Edinburgh, 2009.
• ŞANA, Tansu, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Katolik Cizvitler İle Protestan Misyonerler Arasında Osmanlı’da Suriye ve Lübnan Vilayetlerinde Yaşanan Eğitim Rekabeti, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2019.
• ŞEVİK, Adem, Orta Doğu’da Lübnan Sorunu, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme Yüksek Lisans Programı, İstanbul, 2008.