Critical Thinking and Curriculum: To What Extent Do 4th-Grade Basic Courses Learning Outcomes Target Critical Thinking Skills?

Year 2025, Issue: 63, 118 - 138, 27.03.2025

Gülşah Kuru , Emine Ulu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1469046

Abstract

In this research, it is aimed to analyze the level of primary school basic course achievements to give students critical thinking skills. In the research, the document review method was used. Primary school achievements included in the Turkish (developed in 2019), Mathematics (2018), Social Studies (2018) and Science (2018) educational programs currently in practice of the Ministry of National Education were used as research data. Developed by Yeşilpınar-Uyar et al. (2020) The “Classification Form in Terms of Category and Level” the “Rubric for Evaluating Critical Thinking Skill Level” and the Rubric for Evaluating Critical Thinking Tendency Level“ were used as data collection tools in the research. Content analysis was used in the analysis of the research data. In the research, it was concluded that the achievements of elementary school Turkish and mathematics courses are not sufficient to provide students with critical thinking skills and tendencies. It was been found that science and especially social studies courses are relatively more adequate compared to Turkish and mathematics courses.

Keywords

Elementary school, thinking skills education, critical thinking skills

Eleştirel Düşünme ve Öğretim Programları: 4. Sınıf Temel Ders Kazanımları Eleştirel Düşünmeye Ne Derece Uygun?

Abstract

İlkokul 4. sınıf temel ders kazanımlarının, programların hedeflediği gibi eleştirel düşünme becerisine ne derece uygun olduğunu analiz etmeyi amaçlayan bu araştırmada, doküman incelemesi yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada inceleme nesnesi olarak, Millî Eğitim Bakanlığı’nın şu anda uygulamada olan Türkçe (2019 yılında geliştirilen), Matematik (2018 yılı), Sosyal Bilgiler (2018 yılı) ve Fen Bilimleri (2018 yılı) öğretim programlarında yer alan ilkokul 4.sınıfın tüm kazanımları kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak; Yeşilpınar-Uyar vd. (2020) tarafından geliştirilen “Kategori ve Düzey Açısından Sınıflandırma Formu” ve “Eleştirel Düşünme Beceri Düzeyini Değerlendirme Rubriği” ile “Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyini Değerlendirme Rubriği” kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda; ilkokul Türkçe ve matematik dersi kazanımlarının öğrencilere eleştirel düşünme beceri ve eğilimlerini kazandırma konusunda yeterli bulunmadığı; fen bilimleri ve özellikle sosyal bilgiler derslerinin ise Türkçe ve matematik derslerine göre nispeten daha yeterli olduğu tespit edilmiştir. İlgili alanda uzman araştırmacıların program geliştirme çalışmaları yapması, ihtiyaca göre hazırlanacak olan kazanımların, oluşturulacak olan içeriğin gözden geçirilmesi ve kazanımlarla eleştirel düşünme beceri ile eğilimleri arasında nasıl bir ilişki kurulup bunun öğrenme öğretme sürecine nasıl yansıtılacağının öğretim programlarında ifade edilmesi önerilebilir.

Keywords

İlkokul, düşünme becerileri eğitimi, eleştirel düşünme becerisi

References

• Akar, H. (2016). Durum Çalışması. Ed. Ahmet Sabah ve Ali Ersoy, Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri, ss. 169-179. Anı Yayıncılık: Ankara.
• Aslan, M. ve Atik, U. (2018). 2015 ve 2017 İlkokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 528-547.
• Bailin, S. (2002). Critical thinking and science education. Science & Education, 11, 361-375.
• Baltacı, A. (2019). “Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır?”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Belet-Boyacı, Ş. D. ve Güner-Özer, M. (2019). Öğrenmenin geleceği: 21. yüzyıl becerileri perspektifiyle Türkçe dersi öğretim programları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 708-738.
• Bourn, D. (2014). The theory and practice of global learning. (Development Education Research Centre Research Reports 11). Development Education Research Centre, Institute of Education, University College London in partnership with the Global Learning Programme: London, UK.
• Büyükalan-Filiz, S. ve Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 234-253.
• Candaş, B., Kıryak, Z., Kılınç, A., Güven, O. ve Özmen, H. (2019). 2013 ve 2018 fen bilimleri öğretim programlarının genel eğilimler ve yaklaşımlar açısından karşılaştırılması. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1668-1697.
• Carroll, J. A. & Wilson, E. (1993). Acts of teaching: How to teach writing. Teacher Ideas Press.
• Chukwuyenum, A. N. (2013). Impact of critical thinking on performance in mathematics among senior secondary school students in Lagos State. IOSR Journal of Reasearch & Method in Education (IOSR-JRME), 3(5), 18-25.
• Cottrell, S. (2005). Critical thinking skills: Developing effective analysis and argument. Palgrave Macmillan.
• Demir, A. Y. ve Özyurt, M. (2021). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarının 21. yüzyıl becerileri bağlamında incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1254-1290.
• Doğan, Y. ve Burak, D. (2018). 4. Sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(23), 34-56.
• Dong, M., Li, F., & Chang, H. (2023). Trends and hotspots in critical thinking research over the past two decades: Insights from a bibliometric analysis. Heliyon, 9(6), e16934.
• Elder, L., & Paul, R. (2010). Critical thinking: Competency standards essential for the cultivation of intellectual skills, Part 1. Journal of Developmental Education, 34(2), 38-39.
• Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assessment. Theory intoPractice, 32(3), 179-186.
• Ennıs, R. H. (1985). A logical basis for measuring critical thinking skills. Educational Leadership, 43(2).
• Evans, S. & Edwards, S. (2021). Teaching argumentation to university students. Language Research Bulletin, 36, 1-8.
• Facione P. A. & Gittens, C. A. (2016). Think critically. Pearson Education.
• Freire, P. (1991). Ezilenlerin pedagojisi. (Çev. D. Hattatoğlu). Ayrıntı Yayınları.
• Freire, P. & Macedo, D. (1998). Okuryazarlık: Sözcükleri ve dünyayı okuma. (Çev. S. Ayhan). İmge Kitabevi.
• Gelder, T. V. (2005). Teaching critical learning: Some lessons from cognitive science. College Teaching, 45(1), 1-6.
• Giroux, H. A. (1991). Postmodernism, feminism, and cultural politics: redrawing educational boundaries. State University of New York Press.
• Gömleksiz, M. N. ve Kan, A. Ü. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve girişimcilik becerilerini kazandırmadaki etkililiğinin belirlenmesi (Diyarbakır ili örneği). Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 1, 39-49.
• Gültekin, M. ve Burak, D. (2019). 4. Sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının Bloom ve revize Bloom taksonomilerine göre incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 121-140.
• Halpern, D. F. (2003). Thought and knowledge: An introduction to critical thinking (Fourth edition). Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers.
• Hitchcock, D. (2018). Critical thinking. https://plato.stanford.edu/entries/critical-thinking
• Holmes, N. G., Wieman, C. E., & Bonn, D. (2015). Teaching critical thinking. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(36), 11199-11204.
• Holyoak, Keith J., Robert G. (2005).Thinking and Reasoning: A Reader’s Guide. In K. J. Holyoak & R. G. Morrison (Ed.), The Cambridge Handbook of Thinking and Reasoning (pp.1-13). Cambridge University Press.
• Irwan, I.., Arnadi, A., & Aslan, A. (2024). Developing critical thinking skills of primary school students through independent curriculum learning. Indonesian Journal of Education (INJOE), 4(3), 788-803.
• Kalemkuş, J. (2021). Fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının 21.yüzyıl becerileri açısından incelenmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 63-87.
• Karabacak, H. (2011). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve beşinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyi (Erzurum ili örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Karakuyu, A. (2021). İlkokul 3.sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının haladyna taksonomisine göre analizi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(46), 2291-2296.
• Kayhan, C. ve Tokca, H. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler 4. ve 5. sınıf ünite kazanımları ile ders kitapları hazırlık ve değerlendirme sorularının bilişsel, duyuşsal ve psikomotor hedefler açısından karşılaştırılması. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 685-700.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Köprülü, S. (2018). Cumhuriyetten günümüze temel eğitim matematik dersi öğretim programlarının eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tez]. Hacettepe Üniversitesi.
• Köse, N. Y. (2016). Cumhuriyetten günümüze ilkokul matematik dersi öğretim programlarında matematiksel muhakeme. M. F. Özmantar, A. Öztür, ve E. Bay(Ed.), Reform ve değişim bağlamında ilkokul matematik öğretim programları içinde(ss. 317-346). Pegem Akademi.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental?. The Qualitative Report, 8(1). https://nsuworks.nova.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1901&context=tqr
• Lipman, M. (1987). Critical thinking: What can it be? Analytic Teaching, 8(1).
• Lombardi, L., Mednick, F. J., De Backer, F., & Lombaerts, K. (2021). Fostering critical thinking across the primary school’s curriculum in the European schools system. Education Sciences, 11(9), 505.
• Mason, M. (2007). Critical thinking and learning. Educational philosophy and theory, 39(4), 339-349.
• Merriam, S. B. (2002). Introduction to Qualitative Research. Qualitative Research in Practice: Examples for Discussion and Analysis, 1(1), 1-17.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Çeviri Editörü: Selahattin Turan. Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018a). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018b). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018c). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Nande, B. K., Aboho, D. A., & Maduewesi, B. U. (2013). Affective domain: Neglected area of learning objectives in Nigeria’s primary and secondary schools. World Educators Forum, 1-13. Erişim adresi: https://www.globalacademicgroup.com/journals/world%20educators%20forum/AFFECTIVE%20DOMAIN%20NEGLECTED%20AREA%20OF%20LEARNING%20OBJECTIVES%20IN%20NI.pdf
• NCSS (2010, September). National curriculum standards for Social Studies: Executive summary. Erişim adresi: https://www.socialstudies.org/standards/execsummary
• Özdemir, E. (1998). Eleştirel okuma. Ümit Yayıncılık.
• Özdemir, M. ve Altıok, S. (2015). Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 363-373.
• Özmen, F. (1999). Etkili eğitimin gerçekleştirilmesinde duyuşsal alanın önemi: Sevgi eğitimi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 193–198.
• Öztürk, H. İ. (2019). Disiplinlerarası yaklaşım temelli geliştirilen öğretim programı tasarımının fen eğitiminde eleştirel düşünme becerilerine, sorgulayıcı öğrenme becerileri algısına, derse yönelik tutumlarına ve akademik başarılarına etkisinin incelenmesi. [Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Paul, R., & Elder, L. (1988). Critical thinking. Kennedy Recordings. 1-26.
• Pierre, E., & Oughton, J. (2007). The affective domain: Undiscovered country. College Quarterly, 10(4), 1-7.
• Ritchart, R. & Perkins, D. N. (2005). Learning to think: The challenges of teaching thinking. In K. J. Holyoak & R. G. Morrison (Ed.), The Cambridge Handbook of Thinking and Reasoning (pp. 775-802). Cambridge University Press.
• Roberts, M. (2015). Critical thinking and global learning. Teaching Geography, 40(2), 55-59.
• Scheibe, C. & Rogow, F. (2012). The teacher’s guide to media literacy: Critical thinking in a multimedia world. Corwin Press.
• Shaw, R. D. (2014). How critical is critical thinking? Music Educators Journal, 101(2), 65-70.
• Soylu, A. (2018). Özel okullarda okul içi süreçlerin ayrıcalıklı kimliğin kurulumunda ve yeniden üretimindeki rolü. [Unpublished doctoral dissertation]. Ankara University Institute of Educational Science, Ankara.
• Sönmez, H. (2020). 2019 Türkçe dersi öğretim programında duyuşsal alana uygun kazanım hazırlama. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 216-236.
• Söylemez, T. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 63, 345-384.
• Şahin, F., Göcük, A. ve Sevgi, Y. (2018). Fizik, kimya, biyoloji ve fen bilgisi öğretmen adaylarının disiplinlerarası ilişki kurma düzeylerinin incelenmesi: Kan basıncı. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 6(1), 73-95.
• Tuncer, M. ve Yılmaz, Ö. (2016). Ortaokul öğrencilerinin matematik dersine yönelik tutum ve kaygılarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 47-64.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://www.researchgate.net/publication/259828893_Learning_about_Qualitative_Document_Analysis
• Wolf, S. A. (2004). Interpreting literature with children. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Yeşilpınar-Uyar, M., Tunca-Güçlü, N. & Alkın-Şahin, S. (2021). Sosyal bilgiler ve matematik dersi kazanımlarının, eleştirel düşünmeyi kazandırma düzeyi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 633-651.
• Yolcu, H. H. (2019). İlkokul öğretim programı 3 ve 4. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 18(1), 253-262.
• Yüksel, R., Yılmaz, M. ve Kurt, M. (2024). İlkokul fen bilimleri 2013 ve 2018 öğretim programı kazanımlarının öğrenme ve yenilenme becerileri açısından incelenmesi. Temel Eğitim Dergisi, 21, 28-41.