OSMANLI DEVLETİ’NİN İNGİLTERE’YE VERDİĞİ AHİDNÂMELERE DAİR BAZI YENİ TESPİTLER (1580-1675)

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 574 - 586, 24.10.2023

Ahmet Tekin

Abstract

1580 yılında Osmanlı Devleti ile İngiltere arasındaki resmi ilişkileri tesis eden ilk ahidnâmeden sonra eklemelerle tecdid edilen ahidnâmelerle İngilizlerin memâlik-i mahrûsedeki imtiyazları korunarak genişletilmiştir. Bu ahidnâmelerin kapsamı her yenilenen ahidnâme ile farklılaşır. Ancak bu farklılıkları tespit edebilmenin yolu ilk olarak ahidnâmelerin sayılarını ve veriliş tarihlerini tespit etmekten geçer.
Osmanlı İngiliz diplomatik ilişkileri literatüründe ahidnâmelerin veriliş ve tecdid tarihleri ve bununla ilintili olarak sayıları hakkında birbiriyle çelişen muhtelif bilgiler mevcuttur. Bu çalışmada, Osmanlı ve İngiliz arşivlerinin sunduğu imkanlarla, Osmanlı Devleti’nin İngiltere’ye verdiği ahidnâmelerin veriliş tarihleri ve sayısı tespit edilmiştir. Bu sayede, Osmanlı diplomasi tarihi çalışmalarına bir katkı sunulması amaçlanmaktadır.

Keywords

Ahidnâme, Osmanlı Devleti, İngiltere, Diplomasi

SOME NEW REMARKS ON THE AHDNAMES GRANTED BY THE OTTOMAN STATE TO ENGLAND (1580-1675)

Abstract

The first ahdname establishing the relations between the Ottoman State and England was granted by Sultan Murad III (r. 1574-1595) to England in 1580. The privileges of the English in well-protected domains were maintained and expanded utilizing ahdnames that were renewed with additions. The scope of these accords varied with each renewal. However, determining these discrepancies requires initially identifying the dates and numbers of the ahdnames, followed by a comparison of the actual texts.
There is conflicting evidence within scholarship on Ottoman-English diplomatic ties regarding the dates of the issuing and renewal of the ahdnames as well as their numbers. This study determines the dates of the granting of ahdnames by the Ottoman State to England and the number of these documents. In this way, this article hopes to contribute to the research of Ottoman diplomatic history.

Keywords

Ahdname, Ottoman State, England, Diplomacy

References

• Abdülkadir Efendi. (2003). Topçular Kâtibi ’Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi (Z. Yılmazer, Ed.). TTK.
• Aktaş, B. K. (2022). Osmanlı Diplomatiğinde Ahidname Formunun Doğuşu ve Gelişimi (XIV-XVI. Yüzyıllar) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), ADVNS.MHM. d. (Bâb-ı Âsâfi Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri Mühimme Defterleri) 43.
• BOA, ADVNS.MHM. d.71.
• BOA, A.DVN.DVE.d. (Bâb-ı Âsafî Defterleri-Düvel-i Ecnebiye Defterleri) 35/1.
• BOA, KK.d. (Kamil Kepeci) 666.
• Brown, H. F. (Ed.). (1897). Calendar of State Papers Relating to English Affairs in the Archives of Venice, 1592-1603 (C. 9). Her Majesty’s Stationery Office.
• Brown, H. F. (Ed.). (1900). Calendar of State Papers Relating to English Affairs in the Archives of Venice, 1603-1607 (C. 10). Her Majesty’s Stationery Office.
• Brown, M. J. (1970). Itinerant Ambassador: The Life of Sir Thomas Roe. The University Press of Kentucky.
• Cevrioğlu, M. H. (2021). XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-Habsburg Diplomatik İlişkileri ve Osmanlı Diplomasisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi.
• Demir, R. (2021). Osmanlı-İngiliz Diplomatik Münasebetleri (1580-1699) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi.
• Dereli, H. (1951). Kıraliçe Elizabeth Devrinde Türkler ve İngilizler. Anıl Matbaası.
• Emecen, F. M. (2007). Osman II. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 33, ss. 453-456). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Emecen, F. M. (2021). İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-II. İslam Araştırmaları Merkezi.
• Feridun Bey. (1285). Mecmûa-i Münşeâtü’s-Selâtin (C. 2).
• Hakluyt, R. (1962). Voyages in Eight Volumes (C. 3). Dent ; Dutton.
• Hinds, A. B. (1910). Calendar of State Papers Relating To English Affairs in the Archives of Venice, 1619-1621 (C. 16). His Majesty’s Stationery Office.
• Hinds, A. B. (Ed.). (1911). Calendar of State Papers Relating To English Affairs in the Archives of Venice, 1621-1623 (C. 17). His Majesty’s Stationery Office.
• Hinds, A. B. (Ed.). (1916). Calendar of State Papers Relating to English Affairs in the Archives of Venice, 1628-1629 (C. 21). His Majesty’s Stationery Office.
• İnalcık, H. (1986). Imtiyāzāt. İçinde Encyclopaedia of Islam, New Edition (C. 3, ss. 1179-1189). Brill.
• Knolles, R. (1638). The Generall Historie of the Turkes, from the first beginning of that Nation to the rising of the Othoman Familie with all the notable expeditions of the Christian Princes against them. Together with the Lives and Conquests of the Othoman Kings and Emperours (5. bs). Adam Islip.
• Koçu, R. E. (1934). Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülâsiyonlar: 1300- 1920 ve Lozan Muahedesi 24 Temmuz 1923. Türkiye Matbaası.
• Kolodziejczyk, D. (2000). Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th-18th Century): An Annotated Edition of ’Ahdnames and Other Documents. Brill.
• Kurat, A. N. (1953). Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi (1553-1610). Türk Tarih Kurumu.
• Kütükoğlu, M. S. (2013). Balta Limanı’na Giden Yol: Osmanlı-İngiliz İktisadî Münâsebetleri (1580-1850). TTK.
• Mecmua-yı Muâhedat (C. 1). (1294). Hakikat Matbaası.
• Nabbes, T. (1638). A Continuation of the Turkish Historie From the Yeare of our Lord 1628 to the end of the Yeare 1637. İçinde The Generall Historie of the Turkes, from the first beginning of that Nation to the rising of the Othoman Familie with all the notable expeditions of the Christian Princes against them. Together with the Lives and Conquests of the Othoman Kings and Emperours (5. bs, ss. 1-31). Adam Islip.
• Ökke, A. D. (2020). Mühimme Defterlerinde Kayıtlı Avrupalı Hükümdarlara Gönderilmiş Nâme-i Hümâyûnlar (1545-1696) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özcan, A. (2017). İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-III. İslam Araştırmaları Merkezi.
• Refik, A. (1932). Türkler ve Kraliçe Elizabet (1200-1255). İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat.
• Richardson, S. (Ed.). (1740). The Negotiations of Sir Thomas Roe, in His Embassy to the Ottoman Porte From the Year 1621 to 1628.
• Rycaut, P. (1663). The Capitulations [1662].
• Sanderson, J. (1931). The Travels of John Sanderson in the Levant, 1584-1602 (W. Foster, Ed.). The Hakluyt Society.
• Skilliter, S. A. (1965). The Turkish Documents Relating to Edward Barton’s Embassy to the Porte (1588-1598) [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. University of Manchester.
• Skilliter, S. A. (1977). William Harborne and the Trade with Turkey, 1578-1582: A Documentary Study of the First Anglo-Ottoman Relations. Oxford University Press.
• Talbot, M. (2016). A Treaty of Narratives: Friendship, Gifts, and Diplomatic History in the British Capitulations of 1641. Osmanlı Araştırmaları, 48(48), 357-398.
• Talbot, M. (2017). British-Ottoman Relations, 1661-1807: Commerce and Diplomatic Practice in Eighteenth-Century Istanbul. The Boydell Press.
• Theunissen, H. (1998). Ottoman-Venetian Diplomatics: The ’Ahd-names The Historical Background and the Development of a Category of Political-Commercial Instruments together with an Annotated Edition of a Corpus of Relevant Documents. Electronic Journal of Oriental Studies, I, 1-698.
• Treaties, &c. Between Turkey and Foreign Powers: 1535-1855. (1855). Foreign Office.
• TS.MA.d. (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, Defter) 7018/1.
• TS.MA.d. 7018/2.
• Universitätsbibliothek Leipzig, B. or. 290-1. (t.y.) https://www.qalamos.net/receive/DE15Book_manuscript_00010791
• Uppsala Ottoman Heritage, Various Ottoman Turkish documents: 1- Treaty of capitulation between Sultan Ahmed I and King James I of England http://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:alvin:portal:record-55603
• Uzunçarşılı, İ. H. (1949). On Dokuzuncu Asrın Başlarına Kadar Türk-İngiliz Münasebâtına Dair Vesikalar. Belleten, 13(51), 573-648.
• Wood, A. C. (1964). A History of the Levant Company. Frank Cass And Co. Ltd.
• Wood, A. C. (2013). Levant Kumpanyası Tarihi (Ç. E. İpek, Çev.). Doğu Batı.
• Zarinebaf, F. (2018). Mediterranean Encounters: Trade and Pluralism in Early Modern Galata. University of California Press.