ROMA HUKUKUNDA UZUN SÜRELİ KİRA HAKKI (IUS EMPHYTEUSIS)

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 1017 - 1057, 26.11.2022

Mehmet Mert Özyıldırım

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1182534

Öz

Roma hukukunda “ius emphyteusis” kavramının, başkasına ait bir arazinin kullanım ve yararlanma yetkilerinden daimi olarak ya da çok uzun süreler boyunca istifade edilmesini sağlayan, devredilebilen ve miras yoluyla intikal edebilen sınırlı bir ayni hak olarak tanımlanması mümkündür. M.Ö. 4. yüzyıldan beri Yunan şehir devletlerinde uygulandığı bilinen bu hakkın, tarımın geliştirilmesi ve üretim potansiyelinin arttırılması amacıyla Yunan hukukundan Roma hukukuna adapte edildiği anlaşılmaktadır. Kiracının, kira bedelini düzenli olarak ödemenin yanı sıra kiralanan arazinin ıslah edilmesiyle de yükümlü olduğu bu uygulama öncelikle doğu eyaletlerinde tatbik edilmiş fakat M.S. 4. yüzyıl itibariyle tüm imparatorluk geneline yayılmıştır. Roma imparatorluğu dağıldıktan sonra da ius emphyteusis ortadan kalkmamış ve hem Orta Çağ’ın feodal düzeninde yer alan kişi toprak ilişkilerini etkilemiş hem de birçok çağdaş hukukun uzun süreli kira hakkı ile ilgili düzenlemelerine esin kaynağı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ius Emphyteusis, Vectigalis, Contractus Emphyteuticarius, Kamu Arazilerinin Kiralanması, Kişi-Toprak İlişkileri

Kaynakça

• Agudo Ruiz, Alfonso: “La adquisición del tesoro en época clásica en Derecho Romano”, Revista electrónica de Derecho de la Universidad de La Rioja, No. 11, 2013, s. 7-33.
• Atilla, Baykal Deniz: Akdeniz’de Roma Devlet Arazilerinin (Ager Publicus) Dağıtım ve Organizasyon Sistemi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2018. Avotins, Ivars: “On the Greek Vocabulary of the Digest”, Glotta, Vol. 60, No. 3/4, 1982, s. 247-280.
• Ayiter, Kudret/Koschaker, Paul: Modern Hususi Hukuka Giriş Olarak Roma Hukukunun Ana Hatları, 2. Baskı, Sevinç Matbaası, İzmir 1993.
• Bagchi, Satis Chandra: Roman Private Law: Based on the Institutes of Gaius & Justinians, R. Cambray & Co., Calcutta 1916.
• Beaudouin, Édouard: “Les grands domaines dans l’Empire romain d’après des travaux récents”, Nouvelle revue historique de droit français et étranger, Vol. 22, 1898, s. 545-584.
• Berger, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, The American Philosophical Society, Philadelphia 1953.
• Berki, Şakir: “Roma’da Aynî Haklar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 1948, s. 323-375.
• Berki, Şakir: Roma Hukuku, Nur Basımevi, Ankara, 1949.
• Bertrand, Audrey: “Y a-t-il un paysage religieux colonial? Entre prescription, mimétisme et adaptation: les mécanismes de l’imitatio Romae”, Revue de l’histoire des religions, Vol. 227, No. 4, 2010, s. 591-608.
• Bosch, Clemens (çev. Sabahat Atlan): Roma Tarihinin Ana Hatları, I. Kısım Cumhuriyet Devri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2020.
• Buckland, William Warwick: A Text-Book of Roman Law from Augustus to Justinian, Cambridge University Press, Cambridge 1921.
• Burdick, William Livesey: The Principal of Roman Law and their Relation to Modern Law, Lawyers Co-operative Publishing, New York 1988.
• Christol, Michel: “Remarques sur les recettes d’une colonie romaine”, Mélanges de l’Ecole française de Rome. Antiquité, Vol. 122, Nº. 1, 2010, s. 15-23.
• D’Aout, Olivier: “Les Aspects fiscaux des droits d’emphytéose et des droits de superficie”, Pacioli, N°. 429, 2016, s. 1-14.
• Daremberg, Charles/Saglio, Edmond: Dictionnaire des antiquités grecques et romaines, d’après les textes et les monuments, Vol II, Librairie Hachette, Paris 1892.
• De Colquhoun, Patrick Mac Chombaich: A Summary of the Roman Civil Law, Vol. III, V. and R. Stevens and Sons, London 1851.
• Demircioğlu, Halil: Roma Tarihi Cilt I Cumhuriyet, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• Di Marzo, Salvatore (çev. Ziya Umur): Roma Hukuku, İstanbul 1959.
• Du Plessis, J. Paul/J. A. Borkowski: Borkowski’s Textbook on Roman Law, 6th edn., Oxford University Press, Oxford 2015.
• Erdoğmuş, Belgin: Roma Eşya Hukuku, 7. Baskı, Der Yayınları, İstanbul 2018.
• Gaius, (çev. Edward Poste): Institutes of Roman Law, Clarendon Press, Oxford 1904.
• Gaius, (çev. Julien Reinach): Institutes, Les Belles Lettres, Paris 1965.
• Gaius, (çev. Türkan Rado): Institutiones (Borçlar Kısmı), Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul 1953.
• Girard, Paul Frédéric: Manuel élémentaire de droit romain, 6e édn., Arthur-Rousseau, Paris 1918.
• Gonnet, Aimé Félix Pierre: Les baux emphytéotiques, Université de Genève, Thèse de doctorat, Genève 1872.
• Griffith-Williams, Brenda: A Commentary on Selected Speeches of Isaios, Brill, London 2013.
• Guiraud, Paul: La propriété foncière en jusqu’à la conquête romaine, Librairie Hachette, Paris 1893.
• Hatoyama, Kazuo: “The Civil Code of Japan Compared with the French Civil Code”, The Yale Law Journal, Vol. 11, No. 7, 1902, s. 354-370.
• Honig, Richard (çev. Şemsettin Talip): Roma Hukuku Dersleri, Ahmed İhsan Matbaası, İstanbul 1938.
• Humbert, Gustave: Essai sur les finances et la comptabilité publique chez les Romains, Vol. I, Ernest Hisvin, Paris 1886.
• Hunter, William Alexander: A Systematic and Historical Exposition of Roman Law in the Order of a Code, 2. edn., William Maxwell&Son, London 1803.
• Johnston, William: Emphyteusis: “A Roman Perpetual Tenure”, The University of Toronto Law Journal, Vol. 3, No. 2, 1940, s. 323-347.
• Karadeniz Çelebican, Özcan: “Roma’da Kamu Topraklarını Kullanma Biçimleri”, Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’a 65. Yaş Armağanı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988. (“Kamu Topraklarının Kullanımı”).
• Karadeniz Çelebican, Özcan: Roma Eşya Hukuku, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2015.
• Karadeniz Çelebican, Özcan: Roma Hukuku: Tarihi, Kaynaklar, Genel Kavramlar, Kişiler Hukuku, Hakların Korunması, 18. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• Kaser, Max (çev. Rolf Dannenbring): Roman Private Law, 4th edn., Gutenberg Book Printers, Pretoria 1984.
• Kaufmann, J. E./Kaufmann, H. W.: Castrum to Castle: Classical to Medieval Fortifications in the Lands of the Western Roman Empire, Pen and Sword, Philadelphia 2018.
• Küçükkalay, Abdullah Mesud: Dünya İktisat Tarihi, 3. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Le Halleur, E. Pepin: Histoire de l’emphytéose en droit romain et en droit français, Joubert, Paris 1843.
• Leage, Richard William/Prichard, Armstead Mead: Leage’s Roman Private Law: Founded on the Institutes of Gaius and Justinian, 3rd edn., St. Martin’s Press, London 1961.
• Leapingwell, George: A Manual of the Roman Civil Law, Bell&Daldy, Cambridge 1859.
• Lee, Robert Warden: The Elements of Roman Law, Sweet & Maxwell, London 1956.
• Levy, Ernst: West Roman Vulgar Law: The Law of Property, American Philosophical Society, Philadelphia 1951.
• Lozano Corbí, Enrique: Historia e instituciones de derecho romano, Mira Editores, Zaragoza 1999.
• Mackeldey, Ferdinand/Kaufmann, Philip Ignatius: Compendium of Modern Civil Law, Vol. I, Kessinger Publishing, New York 1845.
• Mackenzie, Thomas: Studies in Roman Law with Comparative Views of the Laws of France, England and Scotland, 2. edn., William Blackwood and Sons, Edinburg 1991.
• May, Gaston: Éléments de droit romain, à l’usage des étudiants des Facultés de droit, 7e édn., Larose & Forcel, Paris 1901.
• Maynz, Charles: Cours de droit romain, précédé d’une introduction contenant l’histoire de la législation et des institutions politiques de Rome, Vol. I, A. Durand & Pedone-Lauriel, Paris 1891.
• Mears, Thomas Lambert: Analysis of M. Ortolan’s Institutes of Justinian, Including the History and Generalization of Roman Law, The Lawbook Exchange, Ltd., New Jersey 2008.
• Mommsen, Theodor/Krueger, Paul (edr.): Digesta Iustiniani Augusti, vol. I-II, Weidmann, Berlin 1870.
• Monier, Raymond: Manuel élémentaire de droit romain, Tome I, Domat Montchrestien, Paris 1947.
• Mousourakis, George: Fundamentals of Roman Private Law, Springer, New York 2012.
• Mueller, Melissa: Objects as Actors: Props and the Poetics of Performance in Greek Tragedy, University of Chicago Press, Chicago 2016.
• Papazoglou, Fanoula: Les villes de Macédoine à l’époque romaine, Diffusion de Boccard, Paris 1988.
• Peck, Harry Thurston: Harper’s Dictionary of Classical Literature and Antiquities, Harper&Brothers Publishers, New York 1898.
• Pernin, Isabelle: “Land Administration and Property Law in the Proconsular Edict from Thisbe (Syll.3 884)”, The Epigraphy and History of Boeotia: New Finds, New Prospects içinde, (ed. Nikolaos Papazarkadas), Brill, Boston 2014, s. 443–459.
• Petit, Eugène: Traité élémentaire de droit romain contenant le développement historique et l’exposé général des principes de la législation romaine depuis l’origine de Rome jusqu’à l’empereur Justinien, 4e édn, Arthur Rousseau, Paris 1903.
• Ploeger, Hendrik/De Wolff, Herman: “The Dutch Urban Ground Lease: In fatal crisis or a bright future?”, Erişim Tarihi: 12.04.2022, http://resolver.tudelft.nl/uuid:c43d1911-06c2-4c61-bbc3-50b7bf4f142a. Pulliam, Roscoe: “Taxation in the Roman State”, The Classical Journal, Vol. 19, No. 9, 1924, s. 545-553.
• Rambaud, Jules: Droit romain, ou Questionnaire nouveau et complet sur les Instituts de Justinien et de Gaius, Tome II, Durand & Pedone-Laurel, Paris 1872.
• Roselaar, Saskia: Public Land in the Roman Republic: A Social and Economic History of the Ager Publicus, Leiden University, PhD thesis, Leiden 2008.
• Sevimli, Emine: Roma Hukukunda Kira Sözleşmesi, (Locatio Conductio Rei) İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007. Sherman, Charles: “Roman Law in the Quebec Civil Code”, Boston University Law Review, Vol. 25, No. 3, 1945, s. 196-228.
• Smith, William: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, 2nd edn., Little-Brown and Company, Boston 1875.
• Sohm, Rudolf (çev. Ledlie James Crawford): The Institutes: A Text-Book of the History and System of Roman Private Law, 3rd edn., Clarendon Press, Oxford 1907.
• Söğütlü, Özlem: Roma Özel Hukuku, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Söğütlü Erişgin, Özlem: Roma Kamu Hukukuna Giriş, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Tahiroğlu, Bülent/Erdoğmuş, Belgin: Roma Hukuku Dersleri: Tarihi Giriş, Hukuk Tarihi, Genel Kavramlar, Usul Hukuku, Der Yayınları, İstanbul 2018.
• Umur, Ziya (ed. ve çev.): Iustinianus Institutiones, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1968.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, Beta Yayınevi, İstanbul 1987.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku, Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 1985. (Roma Eşya Hukuku).
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1975. (Lügat).
• Watson, Alan (ed. ve çev.): Digesta Iustiniani, Vol. 1-4, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1998.
• Yeşiller, Mehmet: Roma Hukuku’nda Kira Sözleşmesi (Locatio Conductio Rei), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2012.
• Zimmermann, Reinhard: The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Juta & Co., Ltd., Cape Town 1990.