Ignaz Goldziher’in Müslümanlara Yaklaşımındaki Tutarsızlıklar Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2023, , 193 - 225, 27.12.2023

Ahmet Emin Seyhan

https://doi.org/10.21054/deuifd.1378335

Cited By: 2

Abstract

Ignaz Goldziher, Batı dünyasında İslâm araştırmalarının üstadı kabul edilen, çalışmalarıyla Müslüman ve Batılı araştırmacıları etkileyen bir ilim insanıdır. O, bazı Müslümanlara ithamlarda bulunurken bazılarını övmüş, bu durum Müslümanlara karşı tutarsız davranışlar sergilediği düşüncesini akıllara getirmiştir. Makalenin yazılma sebebi Goldziher’in bu tavrının arkasında yatan nedenleri araştırmaktır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Goldziher’in İslâm, Kur’ân, Hz. Muhammed ve hadislere yaklaşımında ilmî tarafsızlığını yitirdiğine yönelik çalışmalar olduğu halde Müslümanlara karşı tutarsızlıklarını inceleyen bir araştırma mevcut değildir. Hem bu boşluğu doldurmak hem de onun doğru tanıtılmasına katkı sunmak amacıyla bu makale yazılmış, Muhammedanische Studien (İslâm Kültür Araştırmaları) adlı kitabı ile onunla ilgili araştırmalardan faydalanılmıştır. Makale, Goldziher’in Müslümanlara karşı sergilediği bu tavrın sebeplerini araştırmakla sınırlandırılmış, çalışmanın hacmini zorlamamak amacıyla sınırlı sayıdaki örnekle iktifa edilmiştir. Makalede veri toplama ve analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonunda Goldziher’in tezlerinin önünde engel gördüğü Müslümanlara ithamlarda bulunduğu, hedeflerine ulaşmak için istismar edebileceklerini ise methettiği, ilkeli ve tutarlı bir yaklaşım içinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Hadis, Ignaz Goldziher, İslâm, Türkler, Araplar, Oryantalizm.

Ethical Statement

Gerek yoktur

Supporting Institution

Yoktur.

Project Number

yoktur

Thanks

Dergi editörlerine teşekkür ederim..

An Evaluation on the Inconsistencies in Ignaz Goldziher’s Approach to Muslims

Abstract

Ignaz Goldziher is a scholar who is considered the master of Islamic studies in the Western world and influences Muslim and Western researchers with his works. While he made unfair accusations against some Muslims, he praised others, which brought to mind the idea that he exhibited inconsistent behavior towards Muslims. The reason for writing the article is to investigate the reasons behind Goldziher’s attitude. As far as we can determine, although there are studies indicating that Goldziher has lost his scientific impartiality in his approach to Islam, the Quran, Muhammad and the hadiths, there is no research examining their inconsistencies towards Muslims. This article was written in order to both fill this gap and contribute to his correct introduction, his book named Muhammedanische Studien (Islamic Cultural Research) and the researches done on him was used. The article is limited to investigating the reasons for his attitude towards Muslims and determinated number of examples in order not to overwhelm the volume of the study. In the article, data collection and analysis method was used. At the end of the article, it is concluded that Goldziher does not have a principled and consistent approach, while making unfair accusations against Muslims, whom he sees as obstacles to his theses, and praising those they can use to achieve his goals.

Keywords

Hadith, Ignaz Goldziher, Islam, Turks, Arabs, Orientalism.

Project Number

yoktur

References

• Abdurraûf, Muhammed Avni. Yevmiyyâtü Ignaz Goldziher. nşr. Alexander Scheiber. Leiden: 1977. trc.
• Muhammed Avni Abdurraûf - Abdülhamid Merzûk. Kahire: el-Merkezü’l-Kavmî li’t-terceme, 2016.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ ve muzîlü’l-ilbâs amme’ş-tehera mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• el-A‘zamî, M. Mustafa. Dirâsât fi’l-ḥadîs̱i’n-nebevî. Riyad: y.y., 1401/1981.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ahmed, Sumaiya. “Orientalist’s Reaction on the Ḥadīth Literature: A Brief Study of the Contribution of Ignaz Goldziher”. Islam and Muslim Societies: A Social Science Journal 12/2 (2019), 54-65.
• Akdemir, Salih. “Müsteşriklerin Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Muhammed (SAV)’e Yaklaşımları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (1989), 179-210.
• Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Bağcı, Hacı Musa. Hadis Tarihi ve Usulü. Ankara: Bilay Yayınları, 2018.
• Beyanûnî, Fethuddîn Muhammed Ebu'l-Feth. “Müsteşriklerin Hadis İlmi ve Sünnet-i Nebi Çalışmalarındaki Referansları -Bir Analitik Tümevarım Çalışması-”. çev. Hatice Dülber. Hadis Tartışmalarına Yeni Yaklaşımlar. ed. Enbiya Yıldırım. 476-511. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2020.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Canikli, İlyas. “Ignaz Goldziher’in ‘İslâm Kültürü ve Araştırmaları I-II’ Eseri Bağlamında Hz. Peygamber ve Hadisler Hakkındaki Görüşlerine Yeniden Bakış”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2020), 339-364.
• Çap, Sabri. Goldziher Öncesi Oryantalizm ve Hadis. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2021.
• Çap, Sabri. “Goldziher ve Schacht’ın Hadislerin Yazılması ve Tedvinine Dair Görüşlerinin Kökenleri”. Modern Dönemde Hadis ve Babanzâde Ahmed Naîm. ed. İbrahim Özcoşar vd. 233-262. İstanbul: Divan Kitap, 2022.
• Dârimî, Abdullah b. Abdirrahman es-Semerkandî. Sünenü’d-Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Dayhan, Ahmet Tahir. “İstişrâk ile İstişhâd Edilir mi? -Eleştirel Bir Bakış-”. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/2 (2007), 7-45.
• Dayhan, Ahmet Tahir. Memâlik-i Osmâniyye’yi Keşfe Çıkan Oryantalistler. İstanbul: Rıhle Kitap, 2011.
• Dere, Ali. “Doğu ve Batı Karşılaşmasında Bir Süreç: Oryantalizm”. Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu, 11-12 Mayıs 2002 Adapazarı. 57-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Dilek, Aysun Yaşar. Oryantalist Ignaz Goldziher’in Hayatı ve Hz. Muhammed Tasavvuru. İstanbul: Sır ve Hikmet Yayınları, 2021.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as. Sünenu Ebî Dâvud. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Eyice, Semavi. “Bell, Gertrude Lowthian”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/422-423. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Goldziher, Ignaz. el-Akîde ve’ş-şerîa fi'l-İslâm. çev. Muhammed Yusuf Musa vd. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, 1946.
• Goldziher, Ignaz. Hadis Kültürü Araştırmaları. ed. Hüseyin Akgün. Ankara: Otto, 2020.
• Goldziher, Ignaz. İslâm Kültürü Araştırmaları. 2 Cilt. çev. Cihad Tunç. Sunuş. M. Said Hatiboğlu. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Goldziher, Ignaz. İslâm Tefsir Ekolleri. trc. Abdulhalim en-Neccâr. çev. Mustafa İslâmoğlu. İstanbul: Denge Yayınları, 1997.
• Goldziher, Ignaz. The Zahiris: Their Doctrine and Their History, A Contribution to the History of Islamic Theology. çev. Wolfgang Behn. Giriş, Camilla Adang. Leiden: E. J. Brill, 2008, XXV+227 sh). Kitabı tanıtan, Hülya Alper. İslâm Araştırmaları Dergisi 19/1 (2008), 123-126.
• Görgün, Tahsin. “Goldziher, Ignaz (Metodu)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/105-109. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Görmez, Mehmet. “Klasik Oryantalizmi Hadis Araştırmalarına Sevk Eden Temel Faktörler Üzerine”. İslâmiyât 3/1 (2000), 11-31.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Harman, Ömer Faruk. “Yuhannâ ed-Dımaşkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/580-582. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Yakın Doğu Seyahati ve Eserleri Bağlamında Ignaz Goldziher ve İslâm Dünyası ile Fikrî Etkileşimi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi (Bilimsel Birikim), Muhammed Hamidullah’ın Aziz Hatırasına 2/3 (2002), 107-121.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Yakındoğu Seyahatine Dair Eserleri Bağlamında Ignaz Goldziher ve İlk İslâm Dünyası Tecrübesi”. Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu, 11-12 Mayıs 2002
• Adapazarı. 153-158. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Hatiboğlu, Mehmet Said. “Goldziher, Ignaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/102-105. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Hatiboğlu, Mehmet Said. “Batı’daki Hadis Çalışmaları Üzerine”. İslami Araştırmalar 6/2 (1992), 105-113.
• Hıdır, Özcan. “Oryantalizmin Günümüzde İslâmi Metinleri (Kur’an ve Sünnet) ‘Yeniden Okuma’daki Düşünsel ve Metodolojik Etkisi”. Dini ve Felsefi Metinler: Yirmibirinci Yüzılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama Sempozyum Bildiriler Kitabı. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 11-26. İstanbul: Ege Basım, 2012.
• Kapkaç, Furkan. “İhtilâfu Ümmetî Rahmetun” Rivayetinin Hadis Kritiği Açısından Tesbit ve Tahlili. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Karlığa, H. Bekir. “Goldziher’in Kur’ân’a Yaklaşımına Eleştirel Bir Bakış”. Kur’ân ve Sünnet Sempozyumu (1-2 Kasım 1997), Bildiriler. 25-45. İstanbul: İrfan Vakfı, 1999.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. “Yarım Asır Öncesinden Oryantalizme Bir Bakış”. çev. Seyit Bahcıvan. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 23 (2007), 185-194.
• Khan, Alam. “Distortion of Facts and History in Muslim Studies by Ignaz Goldziher Chapter II As a Model”. Asian Journal of Social Sciences and Humanities 5/2 (2016), 109-118.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Goldziher’i Anlamak. PDF: y.y., 2021. Erişim 30 Mart 2023. http://www.hayrikirbasoglu.net/.
• Kılıç, Bilge. “Ignaz Goldziher’in Hadis Edebiyatı ve Kavramlarına Yaklaşımları”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56 (2022), 85-112.
• Kızıl, Fatma. “Goldziher’den Schacht’a Oryantalist Literatürde Hadis ve Sünnet: Bir Okulun Yaşayan Geleneği”. Hadis Tetkikleri Dergisi 7/2 (2009), 45-62.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvi Teorisi ve Tenkidi. İstanbul: İSAM Yayınları 2013.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvatta’. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. “Goldziher’in Hadise Yaklaşımını Belirlemesi Açısından Erken Dönem İslâm Toplumu Tasavvuru”. Darulfunun İlahiyat [İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 32/2 (2021), 421-456.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. “Hegel’in Tarih Felsefesinin Goldziher’in Hadisleri Değerlendirme Yöntemine Etkisi”. İnsan ve Toplum Dergisi 11/3 (2021), 215-248.
• Kutluay, İbrahim. “Müslüman Araştırmacıların Bazı Oryantalistlere Yönelttiği Tenkitler: Fuat Sezgin’in Goldziher Eleştirisi Özelinde”. III. Uluslararası Ahmed Hani Sempozyumu (İslâm Bilim ve Kültür Tarihçisi Olarak Prof. Dr. Fuat Sezgin), (5-6 Ekim 2019, Ağrı) Bildiriler Kitabı. ed. Adem Yerinde. 288-306. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Koçyiğit, Talat. “I. Goldziher’in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (1967), 43-55.
• Koloğlu, Orhan. “Lawrence, Thomas Edward”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/114-116. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Meriç, Cemil. Kültürden İrfana. İstanbul: İnsan Yayınlan, 1985.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu‘ayb. Sünenu’n-Nesâî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Fuad Sezgin'in Goldziher’in İddialarına Reddiyesi (Buhari'nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar Adlı Eseri Özelinde)”. III. Uluslararası Ahmed Hani Sempozyumu (İslâm Bilim ve Kültür Tarihçisi Olarak Prof. Dr. Fuat Sezgin), (5-6 Ekim 2019, Ağrı) Bildiriler Kitabı. ed. Adem Yerinde. 99-112. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Sezgin, M. Fuad. “Hadis Musannefatının Mebdei ve Ma’mer b. Râşid’in Câmi’i”. Türkiyat Mecmuası 12 (1955), 115-134.
• Sezgin, M. Fuad. “İslâm Tarihinn Kaynağı Olmak Bakımından Hadis’in Ehemmiyeti”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 2/1 (1956-1957), 19-36.
• Shaffat, Idri - Baru, Rohaizan. “Orientalists’ Perspectives on Hadith”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences 9/11 (2019), 1326-1339.
• Sıbâî, Mustafa. es-Sünne ve mekânetuhâ fî’t-teşrîi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1398/1978.
• Sıddıkî, Muhammed Zübeyr. Hadis Edebiyatı Tarihi (Menşei, Tekâmülü, Hususiyetleri ve Tenkîdi). çev. Yusuf Ziya Kavakçı. İstanbul: İrfan Yayınları, 1966.
• Şakiroğlu, Mahmut H. “İlâhî Komedya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/68-70. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘u’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Okcu, Abdülmecit. “Ignace Goldziher’in Taberî’den Aktarımda Bulunarak Bazı Kırâatleri Tenkidi ve Meselenin Arka Plânı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2002), 137-151.
• Özcan, Azmi. “Şerîf Hüseyin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/585-586. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özdemir, Mehmet. “Dozy, Reinhart Pieter Anne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/513-514. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Woodhead, Christine. “Muir, Sir William”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/94. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Yazıcı, Hafize. “Üç Mescid Dışında Dini Amaçlı Yolculuk Yoktur” Hadisi ve Çağdaş Hadis Tartışmalarındaki Yeri”. V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, 12-15 Mayıs 2016. 3/9-18. Isparta: y.y., 2016.
• Yücel, Ahmet. Oryantalist Hadis Anlayışı ve Eleştirisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 2015.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
• Yücel, Ahmet. “Oryantalistlerin Hadis ve Sünnet’e Yaklaşımları”. İslâm Geleneğinde ve Modern Dönemde Hadis ve Sünnet. ed. Bünyamin Erul. 553-590. İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2020.