İslamcı Bir Düşünür, Said Halim Paşa’nın Batılılaşmaya Bakışı

Year 2021, Issue: 54, 7 - 43, 15.12.2021

Hilmi Türkyılmaz

https://doi.org/10.21054/deuifd.910386

Cited By: 1

Abstract

Said Halim Paşa (1864-1921), Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşamış, sadrazamlık da dahil olmak üzere bir çok devlet görevinde bulunmuş önemli şahsiyetlerden biridir. Paşa’yı önemli kılan unsur, uzun yıllar devlet görevinde bulunduğu halde siyasetten ziyade toplumsal sorunlarla ilgilenmesidir. Onun görev yaptığı zamanlar devletin en buhranlı olduğu, toplumun en çalkantılı olduğu bir döneme tekabül etmektedir. Batı’nın, Osmanlı toplumunu her alanda kıskaca aldığı bu dönemde toplumsal sorunları kendine dert edinmiş, Batı karşısında “nasıl kalkınabiliriz” sorusuna cevap aramıştır. Özelde Osmanlı toplumunun genelde ise İslam dünyasının sorunlarını tespit edip çözümler üretmeye çalışmıştır. Bu amaçla Batı’yı ve İslam Dünyası’nı çok iyi bilen Said Halim, Osmanlı toplumunu derin bir tahlile tabi tutmuştur. Müslüman toplumların, Batı karşısında nasıl bir tavır alması gerektiği ve nasıl bir modernleşme yöntemi takip etmesi gerektiği üzerinde fikirlerini ortaya koymuştur. Yaptığı tahliller ve ürettiği çözümlerin özgün olması sebebiyle Said Halim Paşa, aynı konularda fikir üreten devrindeki diğer düşünürlerden ayrılmaktadır.

Keywords

Din Sosyolojisi, Said Halim Paşa,, Batılılaşma, Modernleşme, Batılılaşma ve Din

References

• Akgül, Mehmet. Türk Modernleşmesi ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi, , 1999.
• Berger, Peter. “Dinin Krizinden Sekülerizmin Krizine”. Sekülerizm Sorgulanıyor haz. Ali Köse. Ufuk Kitapları, İstanbul 2002.
• Bora, Tanıl. Cereyanlar- Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Bostan, M. Hanefi. Ummana Dökülen Irmaklar-II, Mehmet Âkif Ersoy’un Dost Çevresi: Bir İslamcı Düşünür ve Sadrazam Said Halim Paşa, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2017.
• Bostan, M. Hanefi; “Said Halim Paşa ve Fikirleri”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 8/22, (Bahar 2019), 53-90.
• Bostan, M. Hanefi; “Said Halim Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35/557-560.
• Bostan, M. Hanefi. Bir İslamcı Düşünür: Said Halim Paşa. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1992.
• Bülbül, Kudret. Siyasal Bir Düşünür ve Devlet Adamı Said Halim Paşa. İstanbul: Tezkire Yayınları, 2015.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Said Halim Paşa: Buhranlarımız ve Son Eserleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Eşref Edip. “Alemi İslam İçin Pek Büyük Bir Bir Zâyi”: Prens Said Halim Paşa Hazretlerinin Şehadeti’”. Sebilürreşad, 19/492, (16 Ocak 1922), 256-259. Gencer, Bedri; İslam’da Modernleşme (1839-1939), Doğu-Batı Yayınları. İstanbul 2014.
• Hanioğlu, M. Şükrü, “Batılılaşma”, TDV İslam Ansiklopedisi, 5/182-186. İstanbul 1992.
• Hanioğlu, M. Şükrü: “Abdullah Cevdet”, TDV İslam Ansiklopedisi. 1/90-93. İstanbul 1998.
• İleri, Celal Nuri. Türk İnkılabı. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2000.
• Jaschke, Gotthard. Yeni Türkiye’de İslamcılık çev. Hayrullah Örs. Ankara: Bilgi Yayınları, 1970.
• Kayalı, Kurtuluş. “Said Halim Paşa”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 5/1304-1306, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Kılıçbay, M. Ali. “Osmanlı Batılılaşması”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, I/147-152. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Mardin, Şerif; “İslamcılık”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 5. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Meriç, Ümid. Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1975.
• Nal, Sabahattin. “Sait Halim Paşa’nın Egemenlik Anlayışı ve Öngördüğü Hükümet Sistemi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, İnÜHFD 10/1, 2019, 144-158.
• Özyurt, Cevat. Said Halim Paşa, Muhafazakâr Reformcu İslamcılığın Doğuşu. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 10/37, (Eylül 2013), 67-102.
• Polat, Nazım H.. “İctihad”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 21/446-448. İstanbul 2000.
• Prens Said Halim Paşa. Buhranlarımız, Said Halim Paşa Külliyât-ı Âsârından, İstanbul: Şems Matbaası, 1335-1338.
• Said Halim Paşa. “İslam’da Teşkilât-ı Siyasiyye”, Sebilürreşâd, 19/493, 26 Şubat 1922.
• Said Halim Paşa. “İslam’da Teşkilât-ı Siyasiyye”, Sebilürreşâd, 19/494, 11 Mart 1922.
• Said Halim Paşa. “İslam’da Teşkilât-ı Siyasiyye”, Sebilürreşâd, 20/495, 27 Mart 1922.
• Stark, Rodney. “Toprağın Bol Olsun Sekülerleşme”, Sekülerizm Sorgulanıyor, Haz. Ali Köse. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2002.
• Topaloğlu, Aydın. “Materyalizm”, TDV İslam Ansiklopedisi. 28/137-140. Ankara, 2003.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri. Ankara: Arba Yayınları, 1994.