Aslında olmayan Elif-Nun ile Biten İsimlerin Morfolojik Analizi

Year 2022, Issue: 55, 133 - 165, 15.06.2022

Nurullah Şentürk

https://doi.org/10.21054/deuifd.1015116

Abstract

Aslında olmayan harf ilave edilen kelimeye “mezid” denir. Bu harfler bir tür yapım eki görevi görürler ve ilave edildikleri kelimeye artı anlamlar katarlar. Bu cümleden olmak üzere Arapçada isim, sıfat ve mastarların sonuna eklenen elif-nun harfleri kelimeye ekstra anlamlar katmaktadır. Bu çalışmada morfolojik olarak sonunda elif-nun bulunan isim, sıfat ve mastarlar ele alınmıştır.
Bilindiği üzere elif ve nun kelimelere ya irab (kelimelerin cümledeki konumuna bağlı olarak sonlarında meydana gelen değişim) veya sarf (kelimeye ilave anlamlar katmak için kelime türetme) nedeniyle eklenmektedir. İrab nedeniyle yapılan elif-nun ilavesi Nahiv ilmimdeki musennâ / ikil konusunu ilgilendirdiği için çalışmada konuya değinilmemiştir.
Bu çalışmada hangi kelimelere elif-nun eklendiği, hangilerinin tekil-çoğul oldukları ve asıllarının ne oldukları konuları üzerinde durduk. Ayrıca elif-nun ile biten bazı isimler gayri munsarif olduğu için, elif nun alan gayri munsarif isimler ve ism-i tasgir konularını detaylıca ele aldık.

Keywords

gayri munsarif, fa'lân kalıbı, elif-nun, sıfatı müşebbehe, ziyade harfler

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

Sayın hocam şimdiden teşekkür eder, size kolaylıklar dilerim.

Morphological Analysis Of Names Ending With Alif-Nun, Which Is Not Actually

Abstract

The word with the missing letter added is called "mazeed" These letters act as a kind of constructive suffix and add additional meanings to the word they are attached. Because of this, the letters alif-nun added to the end of nouns, adjectives and infinitives in Arabic add extra meanings to the word. In this study, morphologically adjectives and infinitives with alif-noon are discussed.
As it is known, alif and noons were added to words either because of the science of 'İ'râb (change at the end of words according to their place in the sentence) or because of the science of word derivation (word derivation to add additional meanings). The addition of elif-nun due to the knowledge of Arabic Grammar 'İ'râb is not mentioned in the study because it concerns the muthana/dual noun.
In this study, we focused on alif-nun that is added to words, which ones are singular or plural of them and what their origins are. In addition, we have discussed in detail the diptote noun (mamnu’ min as-sarf) in Arabic, that take alif nun and diminutive suffix since some nouns ending in alif-nun are nouns without inflections.

Keywords

nouns without inflections, fa'lan pattern, alif-nuun, morphological adjective, adjective resembiling, extra letters /characters

Project Number

yok

References

• Abdullah İbnu’l-Mu’tezz, Kitâbü’l-Bedî’, thk. İgnatyûs Karaçokovski, Beyrut: Dâru’l-Mesîra, 3. Baskı, 1982.
• Altınörs, Atalan, Platon ile Arsitoteles’in Anlayışlarının Karşılaştırılması, Akev Akademi Dergisi, 15/ 49 (Güz 2011)
• Aristoteles, el-Hitâbe, thk. Abdurrahmân Bedevî, Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1979. Aristoteles, Poetika, trc. İsmail Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.
• Aristoteles, Retorik, trc. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, 1995.
• Cebeci, Oğuz, Metafor ve Şiir dilinin Yapısal Özellikleri, İstanbul: İthaki Yayınları, 1. Baskı, 2013.
• Cuhfe, Abdulmecîd, el-İstiârât elletî Nahyâ bihâ, Fas: Dâru Tûbukâl, 2. Baskı, 2009.
• Demir, Gökhan Yavuz, Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, İstanbul: İthaki Yayınları, 1. Baskı, 2015.
• Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl, el-Askerî, Kitâbü’s-Sınâ’ateyn el-Kitâbe ve’ş-Şi’r, thk. Alî Muhammed el-Becâvî ve Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, yrs: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1. Baskı, 1952.
• Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe, ed-Deynûrî, Te’vîlü Müşkili’l-Kur’ân, thk. İbrâhîm Şemsüddîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Ebû Muhammed b. Abdillah b. Saîd b. Sinân, el-Hafâcî el-Halebî, Sirru’l-Fesâha, yy: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1982.
• Ebû Ubeyde Mu’ammar b. el-Müsennâ, et-Temîmî el-Basrî, Kitâbü’n-Nakâ’id Nakâidu’l-Cerîr ve’l-Ferezdak, şerh. Halîl Umrân el-Mansûr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1. Baskı, 1998, 2 C. Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd, el-Müberrid, el-Kâmil fi’l-Luğa ve’l-Edeb, thk. Abdulhamîd Hindâvî, 1 C. Riyad: Vizâratü Şu’ûni’l-İslâmiyye, ts, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd, el-Müberrid, Kitâbü’l-Muktedab, thk. Muhammed Abdulhâlık Adîme, 3 C. Kahire: Vizâratü’l-Evkâf, 1994.
• Ebu’l-Feth Dıyâ’üddîn Nasrullâh b. Muhammed b. Abdilkerîm, eş-Şeybânî el-Cezerî, el-Câmi’u’l-Kebîr fî Sınâ’ati’l-Manzûm mine’l-Kelâmi ve’l-Mensûr, yrs: Matba’atü’l-Mecma’al-İlmî, 1375h.
• Ebu’l-Mehâsin Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ali, İbnü Hıcce, Hızânetü’l-Edeb ve Ğâyetü’l-Ereb, Mısır (Bolak) el-Matb’atü’l-Hayriyye, 1. Baskı, 1304h. ed-Dâye, Fâyiz, İlmu’d-Delâleti’l-Arabî, Dimaşk: Dâru’l-Fikir, 2. Baskı, 1996.
• Ekinci, Nurşen. Metafor ve Mantık, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Journal of Social Sciences 57 (Aralık / December 2016)
• el-Alevi, Yahya b. Hamze b. Ali b. İbrahîm, et-Tırâz Li Esrâri'l-Belağa ve Ulûmi Hakaiki’l-İ’câz, thk. Abdulhalîm el-Hindâvî, 1 C. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1. Baskı. 2002. el-Cürcânî, Alî b. Abdulazîz, el-Vesâta beyne’l-Mütenebbî ve Husûmihî, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm ve Alî Muhammed el-Becâvî, yrs: Dâru İsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Ergün, Ebubekir Sıddık, Edebi Metnin Yorumunda Algı ve Anlama Bağlı Öznel Yaklaşım Sorunu: Türk Şiirinde Metafor Sorunu, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; Doktora Tezi, 2015.
• et-Tîbî, Şerafüddîn, el-Beyân fi’t-Tibyân, thk. Abdussettâr Huseyin ez-Zemût, ys. 1977.
• Göktürk, Akşit, Sözün Ötesi, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1989.
• Güler, İsmail, “İslam Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler, İstanbul: İsam Yayınları, 1. Baskı, 2015.
• Hawkes, Terence, Metaphor, el-İsti’âra, Arapçaya tercüme, Amr Zekeriyyâ Abdullah, Kahire: el-Hey’etü’l-Âmme li Dâri’l-Kütüb ve’l-Vesâikı’l-Kavmiyye,1. Baskı, 2016.
• http://shamela.ws/index.php/author/1974 erişim (11/08/2021)
• https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AF%D9%8A%D8%A8 erişim (11/08/2021)
• Hüseyin Saraç, http://www.dergizan.com/2016/07/23/edebiyatin-icten-incelenmesinde-imaj-metafor-sembol-ve-mit-unsurlari-huseyin-sarac/ Erişim (12/08/2021)
• I.A., Richards, The Philosophy of Rhetoric, Felsefetü’l-Belâğa, trc. Saîd el-Ğânimî ve Nâsır Halâvî, İfrîkıyâ eş-Şark: 2002.
• İbn Ebi’l-Isba’ el-Mısrî, Bedî’u’l-Kur’ân, thk. Hafnî Muhammed Şeraf, Kahire: Nehdatu Mısr li’t-Tıbâ’a ve’n-Neşr, ts., 2 C.
• İbn Ebi’l-Isba’, el-Mısrî, Tahrîru’t-Tahbîr fî Sınâ’ati’ş-Şi’r ve’n-Nesr ve Beyâni İ’câzi’l-Kur’ân, thk. Hafnî Muhammed Şeraf, yrs: el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye Yayınları, ts. İbnu’l-Esîr, Dıyâ’uddîn, Kifâyetu’t-Tâlib fî Nakdi Kelâmi’ş-Şâir ve’l-Kâtib, thk. Nûri Hammûdî, el-Kaysî, Hatim Sâlih, ed-Dâmin ve Hilâl, Nâcî, yrs: el-Mevsıl Üniversitesi Yayınları, Mektebetü’ş-Şâir Şefîk Cebrî, ts.
• İbnu’l-Esîr, Necmüddîn Ahmed b. İsmâîl el-Halebî, Cevheru’l-Kenz, thk. Muhammed Zağlûl Selâm, İskenderiyye: Menşeetü’l-Meârif bi’l-İskenderiyye, 2009.
• İbnu’n-Nâzım Bedruddîn b. Mâlik, el-Mısbâh fi’l-Me’ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî’, thk. Husnî Abdulcelîl, Yûsuf, Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, ts.
• İspirli, Ömer Lütfi, Almanca ve Türkçede Eğretileme Süreci, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Karamehmet, Bilge, Kuramsal İletişimde Metafor, İstanbul: Beta Yayınları, 1. Baskı, 2012.
• Kaya, Mahmut, “Aristo”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 1991, 3 C. 375-378.
• Kayhan, Şahan, “Metafor Ne Değildir” Kesit Akademi Dergisi, 3/8 (Haziran 2017) 166-176.
• Kılcan, Bahadır, Metafor ve Eğitimde Metaforik Çalışmalar İçin Bir Uygulama Rehberi, Ankara: Pegem Akademi, 1. Baskı, 2017.
• Kitâbü Aristo, Fennü’ş-Şi’r, trc. thk. İbrâhîm Hamâde, yrs: Mektebetü Anglo-Mısriyye, ts.
• Lahvîdak, Abdulazîz, Nazariyyâtü’l-İstiâra fi’l-Belâğati’l-Ğarbiyye, Amman: Kunûzü’l-Ma’rife, 1. Baskı, 2015.
• Nâdiye, Vîdîr, el-İstiâra ve’l-Mevsûa fi’l-Hitâbi’r-Rivâî “Zâkiratü’l-Cesed” Ünmûzecen, Mevlûd Muammerî Tizî Vuzû Üniversitesi, Doktora Tezi, 2011.
• Ramadân, Sâlih b. el-Hâdî, en-Nazariyyetü’l-İdrâkiyye ve Eseruhâ fi’d-Dersi’l-Belâğî, “el-İstiâratü Ünmûzecen”, Nedvetü’d-Dirâsâti’l-Belâğıyye, yrs: el-Vâkı’ ve’l-Me’mûl, ts Salman, Yurdanur. Kitap-lık, Aylık Edebiyat Dergisi, 65/11. Ekim, 2003,
• Taşdelen, Vefa. Edebiyattaki Felsefe Felsefedeki Edebiyat, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 21. Kış 2011. Tepebaşılı, Fatih. Metafor Yazıları, Konya: Çizgi Kitabevi, 2013. Uçan Eke, Nagehan. Klasik Türk Edebiyatında Metaforik Üslûp, Ankara, Akçağ Yayınları, 1. Baskı, 2017. Yörük, Ahmet, Aristoteles Retoriğindeki Metafor Kavramına Getirilen Eleştiriler, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.