Evaluatıon of Çaykur factorıes' effıcıency wıth data envelopment analysıs

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 3, 11 - 37, 01.04.2012

Seymur Ağayev , Ali Rıza Saklı

Öz

In this study, the efficiency of tea processing factories of General Directorate of Tea Enterprises (Çaykur), which is a Public Economic Enterprise, is investigated using data envelopment analysis (DEA) and data set for the period of 2005-2010. First, efficiency analyses are subjected to the every individual year separately. Then using data set in constant prices, factories' efficiency levels of 2005 and 2010 are compared. Findings show that after 2008, efficiency problems are increased in a numbers of factories and efficiency scores decreased in inefficient factories. Homogeneity with respect to productivity is declined in the same period among the factories. Conclusions of the DEA related to comparison of 2005 and 2010 years prove that productivity problems arise in much more factories and effectiveness scores of those factories worsened. These results indicate that productivity levels of Çaykur tied factories are declined in 2010 compared with 2005.

Anahtar Kelimeler

-

Çaykur fabrikalarının etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmada, veri zarflama analizi (VZA) ve 2005-2010 yıllarına ait veri seti kullanılarak bir KİT olan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü'ne (Çaykur)bağlı yaş çay işleme fabrikalarının etkinlik analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada önce her bir yıl için ayrı ayrılıkta etkinlik analizleri gerçekleştirilmiş. İkinci aşamada fabrikaların 2005 ve 2010 verileri kullanılarak yıllara göre etkinlik düzeylerindeki değişiklik tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgular, 2008 yılı ve sonrasında etkinlik sorunu yaşayan fabrika sayılarında artış olduğunu, ayrıca sorunlu fabrikalara ait etkinlik düzeyini yansıtan etkinlik skorları da tam etkinlik düzeyinden daha fazla uzaklaşıldığını gösterir. Bu bulgular, 2008 ve sonrası yıllarda Çaykur'a bağlı fabrikaların etkinlik yönünden homojenlikten daha fazla uzaklaştıkları anlamına gelmektedir. Fabrikaların 2005-2010 yılı reel karşılaştırılmasına ilişkin VZA bulguları ise, 2010 yılında daha fazla fabrikada nispi etkinlik sorunu olduğunu ve bu yıla ait etkinlik skorlarının daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, 2010 yılında 2005 yılı değerleriyle karşılaştırıldığında Çaykur'a bağlı fabrikalarda etkinlik düzeyinde gerilemenin olduğu anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çaykur Fabrikaları, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi

Kaynakça

• Ajans53, “Çaykur’da inanılmazdeğişim”, CAYKURda-inanilmaz-degisim-1798.html (05.04.2011)
• ajans53.com/Haber/ Alkan, I., Köprülü, O. ve Alkan, B. (2009). Last advances in world tea production and trade, Turkey’s aspect. World Journal of Agricultural Sciences, 5 (3): 345-349
• Baki, B. ve Ar, İ. M. (2009). Çaykur’a bağlı fabrikaların etkinlik analizi: Malmquist-TFV endeksi uygulaması. İktisat İşletme ve Finans, 24 (284): 77-108
• Banker, R. D., Charnes A. ve Cooper W. W. (1984). Some models for estimating technical and scale inefficiencies. Management Science, 30 (9): 1078- 1092
• Çaykur (1998). Çaykur Yeniden Yapılanma Çalışması, Yayınlanmamış Rapor, Rize. Çaykur Raporu. (2005). 2005 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=769 (01.09.2011)
• Çaykur Raporu. (2006). 2006 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=770 (01.09.2011). Çaykur Raporu. (2007). 2007 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=5062 (01.09.2011). Çaykur Raporu. (2008a). 2008 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=10322 (01.09.2011). Çaykur Bülteni. (2008b). 2008 Yılı İstatistik http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=11042 (10.12.2011). Çaykur Raporu. (2009). 2009 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=14502 (01.09.2011). Çaykur Raporu. (2010). 2010 Yılı Faaliyet http://www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=19282 (01.09.2011). Charnes, A., Cooper W. W. ve Rhodes E. L. (1978), “Measuring the efficiency of decision making unit”. European Journal of Operational Research, 2(6): 429-44
• Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Tone, K. (2007). Data envelopment analysis, a comprehensive text with models, applications, references and DEA- solver software. London: Kluwer Academic Publishers
• DPT (2001). Gıda Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Çay Sanayii Alt Komisyon Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı. Ankara: DPT
• FAOSTAT (2011). Faostat, FAO. http://faostat.fao.org/site/567/Desktop Default.aspx?#ancor (03.12.2011)
• Kamu Ortaklığı İdaresi. (1991). Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nün Özelleştirilmesi Hakkında Rapor (Kahveci Raporu). Kamu Ortaklığı İdaresi Yayınlanmamış Rapor. Ankara
• Keh, H. T. ve Chu, S. (2003). Retail productivity and scale economies at the firm level: a DEA approach. Omega The International Journal of Management Science. 31 (2): 75-82
• Özden, D. V. (2009). Türkiye siyah çay sektör raporu. Avrupa İşletmeler Ağı-Karadeniz 2009. http://www.blacksea-een.org/dosyalar/BB_sekrap/BB_sekrap -10-45.pdf (29.08.2011)
• Rize Ticaret Borsası (2011). 2006-2010 www.rtb.org.tr/dosyalar/2006-2010.xls (24.08.2011)
• Çay alımları
• Saklı, A. R. (2004). Çay sektöründe sorunlar ve çözüme yönelik model arayışları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara
• Saklı, A. R. (2008). Türk çayının dünü ve bugünü: çayın bölge tarihindeki yeri ve Çaykur’un üreticiye devri için bir model çalışması. İstanbul: Kaknüs Yayınları
• The Nielsen Company (2010). Superbrands Turkey, www.superbrandsturkiye.com/images_pdf/2010/dogus%20cay.pdf ( 05.04.2011)