CHP’DE AKAMETE UĞRAMIŞ BİR REFORM TEŞEBBÜSÜ: 1954 ISLAHAT KOMİSYONU

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 4, 1373 - 1402, 31.12.2020

Murat Kılıç

https://doi.org/10.16953/deusosbil.718595

Öz

CHP, yaklaşık çeyrek asırdır sahip olduğu iktidarı, 1950 seçimlerinde DP’ye devretmek zorunda kalmıştır. Muhalefette geçirdiği dört yılın ardından iktidarı geri almak için büyük umutla girdiği 1954 seçimlerinde büyük bir yenilgi ve hayal kırıklığı yaşamıştır. Seçim yenilgisinin ardından yenilginin sebebini partide hakim olan statükocu yapı olarak gören bir grup, reform talebiyle ortaya çıkmıştır. Bu talebin neticesinde özellikle Faik Ahmet Barutçu, Cemil Sait Barlas gibi isimlerin etrafında toplanan yenilikçi kanat ile Kasım Gülek ve Nihat Erim gibi isimlerin başını çektiği statükocu geleneksel yapı arasında bir mücadele yaşanmıştır. Yenilikçi kanadın talepleri, önce partinin ilgili organlarında görüşülmüştür. Bu görüşmeler neticesinde yapılması istenen yeniliklerin tartışılması ve belirlenmesi için bir “Islahat Komisyonu”nun kurulmasına karar verilmiştir. Komisyon laiklik, devletçilik, halkçılık gibi temel ilkelerin yeniden yorumlanması; hatta CHP’ye yeni bir hüviyet kazandırılması gibi pek çok konuda radikal öneriler getirmiştir. Islahat Komisyonunun önerileri, partinin resmi organlarını ve statükocu yapıyı aşamamış ve sadece cüzi bir kısmı hayata geçmiştir. Buna karşın Islahat Komisyonu, CHP tarihinde, çok partili hayata geçişten, ortanın solu söylemine kadar geçen süreçte önemli bir durak ve süreç olarak yerini almıştır. Söz konusu bu süreç ele alınırken, kaynak olarak, dönemin basını, sürecin içinde bulunan isimlerin anıları ve CHP üzerine kaleme alınmış monografik çalışmalar kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Demokrasi Tarihi, CHP, 1954 seçimleri, Islahat Komisyonu

Kaynakça

• Kitap ve Makaleler
• Ahmad, F. (1994). Demokrasi Sürecinde Türkiye. İstanbul: Hil Yayınları.
• Arcayürek, C. (1983). Cüneyt Arcayürek Açıklıyor-2 Yeni İktidar Yeni Dönem 1951-1954. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Atay, F. R. (1954, 11 Mayıs). Ben de Bir Rapor Vereyim. Dünya, s.7.
• Aydemir, Ş. S. (1988). İkinci Adam (Cilt.3). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Barlas, C. S. (1954, 13 Temmuz). CHP’nin Durumu-II. Son Havadis. s.4.
• Barlas, C. S. (1954, 7 Mayıs). Cumhuriyet Halk Partisi Kurultayı Hemen Toplanmalıdır. Son Havadis, s.1.
• Barutçu, F. A. (2001). Siyasi Hatıralar (Cilt.2). Ankara: Yüzyıl Yayınları.
• Bila, H. (1979). CHP Tarihi 1919-1979. Ankara: DMS Doruk Matbaacılık.
• Erim, N. (1954, 30 Temmuz). Kurultayın Kararı. Halkçı. s.1,3.
• Erim, N. (2005). Günlükler 1925-1979 (Cilt.1). Haz. Ahmet Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Giritlioğlu, F. (1965). Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii (Cilt.1). Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Güngör, S. (2004). Muhalefette CHP. Ankara: Alternatif Yayınları.
• Karacan, A. N. (1954, 4 Mayıs). Halkın Sesi Hakkın Sesi. Milliyet, s.1.
• Koçak, C. (2015). Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (Cilt. 4). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2017). Demokrat Parti Karşısında CHP. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Rado, Ş. (1954, 6 Mayıs). Muhalefetin Hataları. Akşam, s. 2.
• Toker, M. (1966). İsmet Paşayla 10 Yıl (Cilt. 1). İstanbul: Akis Yayınları.
• Toker, M. (1991). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, DP Yokuş Aşağı 1954-1957. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uyar, H. (2017). Demokrat Parti İktidarında CHP 1950-1960. İstanbul: Doğan Kitap.
• Yalçın, H. C. (1954, 7 Temmuz). Halk Partisinin Mukadderatı. Halkçı, s.1.
• Raporlar
• CHP Genel İdare Kurulu’nun XI. Kurultaya Sunduğu Rapor (1954, 26 Temmuz).
• Gazete ve Dergiler
• (1954, 4 Mayıs), Akşam
• (1954, 5 Mayıs), Akşam
• (1954, 8 Mayıs), Akşam
• (1954, 10 Mayıs), Akşam
• (1954, 16 Mayıs), Akşam
• (1954, 10 Haziran), Akşam
• (1954, 12 Haziran), Akşam
• (1954, 14 Haziran), Akşam
• (1954, 4 Temmuz) Akşam
• (1954, 5 Temmuz) Akşam
• (1954, 18 Temmuz) Akşam
• (1954, 24 Temmuz) Akşam
• (1954, 27 Temmuz) Akşam
• (1954, 28 Temmuz) Akşam
• (1954, 29 Temmuz) Akşam
• (1954, 30 Temmuz) Akşam
• (1954, 22 Mayıs), Akis
• (1954, 19 Haziran) Akis
• (1954, 10 Temmuz) Akis
• (1954, 31 Temmuz) Akis
• (1954, 11 Haziran) Cumhuriyet
• (1954, 12 Haziran) Cumhuriyet
• (1954, 4 Mayıs) Dünya
• (1954, 7 Mayıs) Dünya
• (1954, 17 Mayıs) Dünya
• (1954, 11 Haziran) Dünya
• (1954, 13 Haziran) Dünya
• (1954, 4 Temmuz) Dünya
• (1954, 7 Temmuz) Dünya
• (1954, 27 Temmuz) Dünya
• (1954, 28 Temmuz) Dünya
• (1954, 29 Temmuz) Dünya
• (1954, 30 Temmuz) Dünya
• (1954, 9 Haziran) Halkçı
• (1954, 16 Haziran) Halkçı
• (1954, 14 Haziran) Halkçı
• (1954, 18 Temmuz) Halkçı
• (1954, 26 Temmuz) Halkçı
• (1954, 28 Temmuz) Halkçı
• (1954, 30Temmuz) Halkçı
• (1954, 11 Haziran) Milliyet
• (1954, 12 Haziran) Milliyet
• (1954, 4 Temmuz) Milliyet
• (1954, 18 Temmuz) Son Havadis