İKTİDAR VE AŞK: CİHANGİR ŞAH’IN NUR CİHAN BEGÜM’E OLAN AŞKININ TÜZİK-İ CİHANGİRİ’DEKİ YANSIMALARI

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 4, 1591 - 1615, 31.12.2020

Canan Kuş Büyüktaş , Sevilay Karataş Yozgat

https://doi.org/10.16953/deusosbil.783912

Cited By: 2

Öz

Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ın (1605-1627) eşi olan Nur Cihan’ın asıl adı Mihrünnisâ olup, 1577’de Kandehar’da doğmuştur. Babası Mirza Gıyas (Gıyâseddin et-Tahrânî), Annesi ise Asmat Begüm’dür. Nur Cihan’ın Cihangir Şah’tan önceki eşi olan Ali Kulu (Şir Afgan Bey), Bengal Burduran’da cagirdarlık yaparken Cihangir Şah’ın süt kardeşini öldürdüğü için, 1607’de öldürülmüştür. Bu süreçten sonra Mihrünnisa, kızı Ladili Begüm ile Agra’ya gönderilmiş ve bir süre tutsak kalmıştır. Daha sonra Saray’da Cihangir Şah’ın üvey annesi Sultan Begüm’ün hizmetine giren Mihrünnisa’nın 1611 yılı Nevruz kutlamaları sırasında Cihangirin onu görüp âşık olmasıyla hayatı değişmiştir. Mihrünnisa, artık padişahın eşi olmuştur. Onun adı önce Nur Mahal sonra da Nur Cihan olarak değişmiştir. Bu gelişmelerden sonra Nur Cihan’ın babası Mirza Gıyas, divan (vezir) ve saltanat vekilliği makamına, akrabaları da çeşitli devlet işlerine getirilmiştir.
Nur Cihan, güzelliği, zekâsı ve yeteneği ile Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ı kısa sürede etkilemeyi başarmıştır. Öyle ki, Cihangir Şah, Nur Cihan Begüm’ün adına pençe (tuğra) yaptırmış ve para bastırmıştır. Bu durum Nur Cihan’ın ferman çıkarma ve emir verme hakkını doğurmuştur. Ayrıca Cihangir Şah’ın Tüzik-i Cihangiri (Cihangirname)’de kullandığı ifadelere bakıldığında, Nur Cihan Begüm’e ne denli kıymet verdiği açıkça anlaşılmaktadır.
Bu bilgilerden yola çıkarak bu çalışmanın amacı; Cihangir Şah ve Nur Cihan Begüm arasındaki ilişkiyi inceleyip irdelemektir. Ayrıca Tüzük-i Cihangiri ışığında Nur Cihan Begüm’ün özelde Cihangir Şah’ın hayatındaki; genelde ise Babürlü Devleti’nin siyasi arenasındaki yeri ve önemini tespit etmektir. Çalışmada, Tüzük-i Cihangiri (Cihangirname) adlı eser merkezde olmakla birlikte konuya ilişkin zengin bilgiler içeren Ekbername ve Maasiru’l-Umerâ gibi diğer ana kaynaklardan yararlanılmıştır. Bununla birlikte Babürlü tarihi araştırmalarına yönelik güncel literatürden de faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nur Cihan, Cihangir Şah, Babürlü Devleti, Tüzük-i Cihangiri (Cihangirname)

Kaynakça

• Abul-Fazl Allami. (1997). The A-in-i Akbari (Cilt I). (H. Blochmann, Çev.) Delhi: Low Price Publications.
• Ansari, A. (1994). Divan (Gazneliler ve Hindistan’daki Diğer Müslüman Devletlerde Divan). TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 385-386.
• Ansari, A. (2001). İʽtimâdüddevle. TDV İslam Ansiklopedisi, 23, 460-461.
• Bayur, Y. H. (1987). Hindistan Tarihi (Cilt II). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çubukçu, A. (1994). Devâtdâr. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 221-222.
• Farhat, K. (2016). Artisans and Craftsmen in 18th Century Jaipur. (PhD Thesis). Aligarh Muslim University Department of History. Aligarh.
• https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/152480 (Erişim Tarihi: 11.08.2020).
• Farsça Sözlük. (2020). https://pauctle.com/fatr/index.php (Erişim Tarihi: 18.08. 2020).
• Findly, E. B. (1993). Nur Jahan Empress of Mughal India. New York: Oxford University Press.
• Flüechter, A. (2012). Weighing the Mughal. German Perception of Governmental Structures and the Staging of Power in the Early Modern Indian Mughal Empire. A. Flüechter, & S. Richter (Dü), Structures on the Move Transcultural Research – Heidelberg Studies on Asia and Europe in a Global Context içinde (ss. 147-166). Heidelberg : Springer-Verlag. doi:10.1007/978-3-642-19288-3
• Habib, I. (1985). Postal Communications in Mughal India. Proceedings of the Indian History Congress, 46, 236-252. https://www.jstor.org/stable/44141356?seq=1#metadata_info_tab_contents (Erişim Tarihi: 10.08.2020).
• Hadi, N. (1995). Dictionary of Indo-Persian Literature. New Delhi: Indira Gandhi National Centre for the Arts.
• Hinz, W. (1990). İslâm'da Ölçü Sistemleri. (A. Sevim, Çev.) İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Iftikhar, R. (2012). Behind The Veil:An Analytical Study of Political Domination of Mughal Women. Quarterly Research Journal of Islamic and Oriental, 87, 11-29. http://pu.edu.pk/images/journal/uoc/PDF-FILES/(12)%20Dr.%20Rukhsana%20Iftakhar_87-3(1).pdf (Erişim Tarihi: 19.08.2020).
• Jahangir. (1909-14). Tūzuk-i-Jahāngīrī: Or, Memoirs of Jahāngīr (Cilt I-II). (H. Beveridge, Dü., & A. Rogers, Çev.) London: Royal Asiatic Society.
• Jahangir. (1999). The Jahangirnama Memoirs of Jahangir, Emperor of India. (W. M. Thackston, Dü., & W. Thackston, Çev.) New York: Oxford University Press.
• Jauhar, A. F. (2015). Asaf Khan - A Political Biography. (PhD Thesis). Jamia Milia Islamia University Department of History and Culture. New Delhi. https://shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/209718 (Erişim Tarihi: 02.11.2019).
• Konukçu, E. (1991). Babürlüler. TDV İslam Ansiklopedisi, 4, 400-404.
• Konukçu, E. (1993). Cihangir. TDV İslam Ansiklopedisi, 7, 538-539.
• Kortel, S. H. (2012). Tüzük-i Cihângîrî. İslam Ansiklopedisi, 42, 9-9.
• Krishan, B. (2004). Padshah, Jagir, and Jagirdar - A Re-Examination of the Mughal Jagirdari System during the Reign of Akbar. Proceedings of the Indian History Congress, 65, 380-399. https://www.jstor.org/stable/44144755?seq=1#metadata_info_tab_contents, (Erişim Tarihi: 11.08.2020).
• Moghadam, B.-u.-s. A. (1977). Negâhî be Jâygâh-i Khândân-i E'temâd-ed-Dawla Tehrânî der Dore-yi Jahangir Teymurî. Motalaât-i Tarih-i İslâm, 5(17). http://journal.pte.ac.ir/article-1-274-fa.pdf (Erişim Tarihi: 04.11.2019).
• Mukherjee, S. (2001). Royal Mughal Ladıes And Their Contributions. New Delhi: Gyan Publıshıng House.
• Nûreddîn Muhammed Cihângîr Gurkânî. (1359/1980). Cihângirnâme-Tûzuk-i Cihângîrî. (M. Haşîm, Dü.) Tahran: Bunyad-i Farheng-i İran.
• Past present: Festivities at the Mughal court. (2010). https://www.dawn.com/news/588844/past-present-festivities-at-the-mughal-court (Erişim Tarihi: 12.08.2020).
• Prasad, B. (1930). History Of Jahangir. Allahabad: The Indian Press.
• Shah Nawaz Khan. (1979). The Maathir-ul-Umarâ (Cilt I). (H. Beveridge, Çev.) Patna: Janaki Prakashan.
• Sıddıqui, I. H. (2007). Nur Cihan. TDV İslam Ansiklopedisi, 33, 251-252.
• Şahinoğlu, M. N. (1995). Emin-i Ahmed-i Râzî. TDV İslam Ansiklopedisi, 11, 114-114.
• TDK. (2019). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 18.08.2020).
• What is "pargana". (2020). https://findwords.info/term/pargana (Erişim Tarihi: 14.08.2020).
• Zahîrüddin Muhammed Babur. (1987). Vekayi. (R. R. Arat, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ziauddin, M. (2015). Role of Persians at the Mughal Court: A Historical Study, During 1526 A.D. to 1707 A.D.. (Phd Thesis). The Area Study Center for Middle East and Arab Countries University of Balochistan. Quetta.