İDRÎS-İ MUHTEFÎ'NİN BİR ŞATHİYESİNE ALÎ ŞERMÎ EFENDİ'NİN YAPTIĞI ŞERH

Year 2014, Issue: 12, 152 - 172, 01.12.2014

Ahmet Akdağ

Abstract

İlk bakışta anlamsız, anlaşılmaz, boş ve saçma gibi görünen şathiyelerin kendine özgü bir dili ve anlam dünyası vardır. Bu dilin çözülmesi ve onların anlam dünyasına nüfuz edilebilmesi için şathiyelerle ilgili terminolojinin bilinmesi gerekir. Bu terminoloji bilindikten sonra şathiyelerin arka planında yatan tasavvuf dünyasının sırları anlaşılmaya başlar. 16. yüzyılda yaşayan İdrîs-i Muhtefî'nin "İşbu deme irince üç kez doğdum aneden" mısraıyla başlayan şiiri de görünüşte anlaşılmaz bir dile sahip şathiye örneğidir. İdrîs-i Muhtefî'nin bu şiiri, Alî Şermî Nakşibendî olarak bilinen bir kişi tarafından şerh edilmiştir. Alî Şermî Efendi, İdrîs-i Muhtefî'nin şathiyesini tamamen tasavvufi ıstılahlarla izah etmiştir. Bu çalışmada, öncelikle şathiyenin sahibi İdrîs-i Muhtefî ile şârihi Alî Şermî Efendi hakkında kısa bilgi verilecek, eserin nüshalarının tanıtımı yapılacak, eserin muhtevasına değinilecek ve akabinde şerhin iki nüshasının karşılaştırmalı metnine yer verilecektir

Keywords

İdrîs-i Muhtefî, Alî Şermî Efendi, şerh, şathiye

ALÎ ŞERMÎ EFENDİ'S COMMENTARY ON ONE OF IDRÎS-İ MUHTEFÎ'S SHATHIYYA

Abstract

Seeming meaningless, incomprehensible, empty and absurd at first glance; shathıyya have their own language and semantic world. To resolve this language and semantic world, its necessary to know the terminology about shathıyya. By learning such terminology one begins to understand the secrets of sufism behind shathıyya. Idris-i Muhtefi's poem - who lived in 16th century- beginning with the verse as "since present I have been born three times from my mother" is an example of shathıyya that seems incomprehensible at first glance. This poem of İdrîs-i Muhtefî was expounded by a person known as Alî Şermî Nakşibendî. He has expounded this shathıyya of İdrîs-i Muhtefî within terms of sufism. In this work, firstly Idrîs-i Muhtefî and Alî Şermî Efendi will be presented, the copies of the shathıyya will be introduced, the content of the shathıyya will be mentioned and a comparative text of its two copies will be included

Keywords

Idrîs-i Muhtefî, Alî Şermî Efendi, commentary, shathıyya

References

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. (1999), İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Açık, Turan, Kaçar, Mücahit. (2013), Cafer Iyânî Bey Nûr-nâme (Varlığın İncisi), Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• Ak, Suat. (2012), Çıktım Erik Dalına, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• Beyatlı, Yahya Kemal. (2007), Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul.
• Ceylan, Ömür. (2007), Tasavvufi Şiir Şerhleri, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Çapan, Pervin. (2005), Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü'l-Âsâr Min Fevâ'idi'l-Eş'âr) İnceleme-Metin, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1931), Melâmîlik ve Melâmîler, Devlet Matbaası, İstanbul.
• ________, Abdülbaki. (1973), Yunus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• İnce, Adnan. (2005), Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Kurnaz, Cemâl, Tatcı, Mustafa. (2001), Türk Edebiyatında Şathiyye, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1998), Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Osmânzâde Hüseyin Vassâf. (2006), Sefîne-i Evliyâ, (Haz.) Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, Kitabevi Yayınları, C. 2, İstanbul.
• Özdemir, Fatma. (2011), Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ II. Cilt s. 468-734, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Yazar, Sadık. (2011), Andaolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.