ÇOCUK HİKÂYE KİTAPLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET UNSURLARI: AYŞEGÜL KİTAP SERİSİ ÖRNEĞİ

Year 2023, Volume: 3 Issue: 5, 1 - 30, 31.03.2023

Damla Hareket , Hakan Dündar

Abstract

Bu araştırmada, Ayşegül Kitap Serisinde yer alan çocuk kitaplarında toplumsal cinsiyet unsurlarına yer verilme biçimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda araştırmada, seride yer alan altmış öykü kitabı çeşitli toplumsal cinsiyet alanları ekseninde incelenmiştir. Nitel araştırma yaklaşımına uygun olarak dizayn edilen bu araştırma, betimsel desene sahiptir. Doküman incelemesi tekniği ile elde edilen bu araştırmanın verileri, betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu kapsamda seride yer alan hikâye kitabı içerikleri; cinsiyet dağılımı, meslek tercihi, renklendirme eğilimi, oyun ve oyuncak tercihi, bulunulan mekânlar, fiziksel görünüm özellikleri, aile içi roller, bilişsel yeterlikler ve akademik başarı, boş zaman değerlendirme faaliyetleri, sergilenen duygusal temelli davranışlar ve mizaç özellikleri, psikomotor yeterlikler, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılım tercihleri, üslup biçimleri ve liderlik özellikleri sergileme alanları açısından incelenmiştir. Araştırma sonucunda seride yer alan kitaplarda; aile içi roller, cinsiyet dağılımı, renk tercihi, oyun ve oyuncak tercihi, bulunulan mekân türleri, fiziksel görünüm, mizaç özellikleri ve psikomotor yeterlikler açısından toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik içeriklerin yoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan seride; bilişsel yeterlikler ve akademik başarı, boş zaman değerlendirme etkinlikleri, sanatsal ve sportif faaliyet tercihleri, üslup biçimleri ve yöneticilik özellikleri sergileme konuları açısından toplumsal cinsiyet eşitliği veya eşitsizliği yönünde değerlendirilebilecek içerik unsurlarına sahip olmayan kitapların da olduğu görülmüştür. Ayrıca seride yer alan bazı kitaplarda, yalnızca meslek tercihleri açısından toplumsal cinsiyet eşitsizliğini işaret eden içerik unsurlarının olduğu görülmüştür. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, seride yer alan kitaplara dayalı toplumsal cinsiyet eğitimlerinin gerçekleştirilmesine, farklı araştırma süreçlerinin tasarlanmasına ve kitapların farklı uluslararası kültürel perspektiflerle incelenmesine yönelik çeşitli öneriler geliştirilmiştir.

Keywords

Toplumsal Cinsiyet, Ayşegül Serisi, Eşitlik, Toplumsal Cinsiyet Eğitimi, Çocuk Kitapları

References

• Asan, H.T. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2, 65-74.
• Başkan Takaoğlu, Z. (2021). Fizik ders kitaplarında yer alan resimlerin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. SEFAD, 46, 355-378.
• Bal, M. H. ve Reyhanoğlu, G. (2022). Toplumsal cinsiyet bağlamında Âşık Şevki Halıcı’nın hikâyelerinde kadın. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 899-924.
• Batmaz, Ö. (2021). Resimli çocuk kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliğine bir bakış. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-18.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th edition). Sage Publication.
• Davarcı, Y. ve Zengin, Z. S. (2021). Din dersi ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet üzerine bir analiz. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 283-300.
• Demirel, E. (2010). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Cinsiyet Ayrımcılığı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Demir, R. (2022). Toplumsal cinsiyet bağlamında çözümlenen bir hikâye: “Şahmeran’ın Bacakları”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 191-214.
• Dündar, S. (2021). Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Emeksiz, B. M. ve Bay, D. N. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarının oyunlarında toplumsal cinsiyet algısının incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 7(2), 29-61.
• Emir, M., Baysan, M.P., Koyunoğlu, E. ve Yükselen, A. (2022). 3-6 yaş resimli öykü kitaplarındaki kadın ve erkek karakterlerin mesleki açıdan incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 77-90
• Kaynak, D. ve Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi. 21 (72), 67-85.
• Kırbaşoğlu Kılıç, L. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3).
• Kitiş Çınar, E. (2013). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özdemir, E. ve Balcı Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781.
• Özcivanoğlu, S. (2022). Sait Faik’in öykülerinde toplumsal cinsiyet. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(24), 72-94.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Sarıtaş, E. ve Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477
• Sönmez, K. ve Dikmenli, Y. (2021). İlkokul sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 434-458.
• Temellioğlu, Ş. H. ve Küçükturan, A.G. (2022). Dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 679-698.
• Ünelöz, G. (2017). Ödüllü çocuk romanlarının toplumsal cinsiyet kalıp yargıları bağlamında incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yağan Güder, S. ve Alabay, E. (2016). 3-6 yaş arasındaki çocukların oyuncak tercihlerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2) ,91-111.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.