Dinin Özelleşmesi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 21 - 34, 20.04.2022

Recep Bozkurt

Öz

Dinin özelleşmesinin temeli modernlik düşüncesine, modernlik düşüncesinin temeli ise Aydınlanma felsefesine dayanmaktadır. Aydınlanmanın epistemolojik temel ilkesi rasyonalizm ve ampirizmle açımlanan pozitivist felsefeyle temellenmiştir. Pozitivizm, sadece rasyonel olarak doğrulanabilir nesnel bilgilerin geçerliliğini kabul eder. Söz konusu bu epistemolojik tutum, metafizik yönelimlerle biçimlenen geçmişe ait ne varsa her şeyin sorgulanmasına yol açmıştır. Modern bilimin gelişmesi ile birlikte din ve tanrıya ihtiyaç olmadığı, hakikate sadece modern bilimin metodolojisiyle ulaşılabileceği düşüncesi egemen olmaya başlamıştır. Bu nedenle, modernitenin deist (hatta ateist) bir temelde inşa edildiği rahatlıkla söylenebilir. Ancak modernitenin bütün bu din karşıtı tutumuna rağmen din geri döndürülemez bir biçimde son bulmamıştır. Modern dönemde tanrıya karşı bir mücadelenin içinde olan kolektif akıl, postmodern döneme gelindiğinde tanrıyı sorun olmaktan çıkaran indirgeyici, bireyci akla teslim olmuştur. Postmodernizm tanrıyı ve dini bir sorun olarak tanımlamaktan uzaklaştığı için tanrı ve din tekrardan önem kazan-maya ve kendine yer bulmaya başlamıştır. Fakat bu din anlayışı, hem geleneksel hem de modern dö-nemdeki din algısı ve anlayışından çok farklı bir boyut kazanmıştır. Nihayetinde, postmodernite kesinlikten, evrensellikten, netlikten söz etmiyor; her şeyin geçerli olabileceğini iddia ediyor. Hakikatin olmadığı ama hakikatlerin olduğu yer bulanıktır, müphemdir. Bu çalışmada, dinin postmodern toplumdaki önemi ve yeri, sekülerleşme tartışmaları ve modernlik düşüncesinin başta hakikat olmak üzere birçok ilkelerine bir meydan okuma olarak ortaya çıkan “postmodern düşüncenin din anlayışı” üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak, dinin nasıl özelleştiği ve özelleşen dinin neler doğurabileceği postmodernite tartışmaları bağlamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din, Modernite, Sekülerleşme, Postmodernite, Özelleşme

Kaynakça

• Anderson, Perry. Postmodernitenin Kökenleri. çev. Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2002.
• Bauman, Zygmunt. Postmodernizm ve Hoşnutsuzlukları. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 2000.
• Bayer, Ali. “Sekülerleşme Din İlişkisi: Kuramsal Bir Yaklaşım”. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 155-184. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Bruce, Steve. “Sekülerleşme: Sistematik Bir Betimleme”. çev. İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 25-44. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 6. Basım, 2005.
• Çağan, Kenan. Postmodernizm ve Mahremiyetin Dönüşümü. Ankara: Pruva Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 8. Basım, 2013.
• Dağ, Ahmet. Transhümanizm: İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü. Ankara: Elis Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Dobbelaere, Karel. “Sekülerleşmenin Anlamı ve Kapsamı”. çev. Mehmet Süheyl Ünal. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 57-74. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015. Eagleton, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 1999.
• Eagleton, Terry. Tanrı’nın Ölümü ve Kültür. çev. Selin Dingiloğlu. İstanbul: Yordam Kitap, 2. Basım, 2018.
• Ertit, Volkan. Endişeli Muhafazakârlar Çağı. Ankara: Orient Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme Teorisi. Ankara: Liberte Tarih Kurumu, 1. Basım, 2019.
• Furseth, Inger – Repstad, Pal. Din Sosyolojisine Giriş. çev. İhsan Çapçıoğlu ve Halil Aydınalp. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2. Basım, 2013.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 8. Basım, 2018.
• Günerigök, Mustafa. Risk Toplumu ve Din: Yeni Bir Sosyolojiye Doğru. Ankara: Maarif Mektepleri, 1. Basım, 2018.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu. çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları, 1. Basım, 1997.
• Keskin, İbrahim. Modernizmin Kıskacından Postmodern Dünyaya. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 1. Basım, 2014.
• Kirman, Mehmet Ali. “Sekülerleşme ve Dinin Geleceği”, Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşım-lar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 339-354. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Kirman, Metmet Ali. Din ve Sekülerleşme: Üniversite Gençliği Üzerinde Sosyolojik Bir Araştırma. Ada-na: Karahan Kitabevi, 1. Basım, 2005.
• Koyuncu, Ahmet Ayhan – Günerigök, Mustafa. Bauman ve Postmodernite. İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Luckmann, Thomas. Görünmeyen Din: Modern Toplumda Din Problemi. çev. Ali Coşkun ve Fuat Aydın, İstanbul: Rağbet Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Nietzsche, Friedrich. Güç İstenci. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Say Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Riis, Ole. “Modern Toplumda Din Araştırmaları Alanındaki Son Gelişmeler”. çev. Bünyamin Solmaz ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 355-374. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Robinson, Dave. Nietzsche ve Postmodernizm. çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Everest Yayınları, 1. Basım, 2000.
• Şaylan, Gencay. Postmodernizm. Ankara: İmge Kitabevi, 1. Basım, 1999.
• Tarnas, Richard. Batı Düşüncesi Tarihi: Modernite’den Günümüze Kadar Tarnas II. çev. Yusuf Kap-lan. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Taşgetiren, Çağrı. Batı’nın Sekülerleşme Süreci: Charles Taylor ve Modernite Eleştirisi. İstanbul: Açılımkitap, 1. Basım, 2018.
• Touraine, Alain. Modernliğin Eleştirisi. çev. Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 11. Basım, 2018.
• Tüzer, Abdüllatif. Din ve Rasyonalite: Postmodern Bir Yaklaşım. Ankara: Lotus Yayınevi, 1. Basım, 2009.
• Ünal, Mehmet Süheyl. Dinsel Bireycilik. İstanbul: Açılımkitap Pınar Yayınları, 1. Basım, 2011.
• Vattimo, Gianna. “Yorum Çağı”. çev. Rahmi G. Öğdül. Dinin Geleceği. ed. Santiago Zabala. 45-56. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 2009.
• Wagner, Peter. Modernliğin Sosyolojisi: Özgürlük ve Cezalandırma. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1. Basım, 1996.
• Wilson, Bryan. “Sekülerleşme”. çev. Ali Bayer. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. haz. M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. 9-24. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.