Stefan Zweig’ın “Satranç” Adlı Eserinde Dönemin Panoraması

Year 2021, , 411 - 428, 01.12.2021

Merve Karabulut

https://doi.org/10.37583/diyalog.1030291

Cited By: 1

Abstract

1881 Viyana doğumlu olan Stefan Zweig, savaş ortamını bizzat yaşamış ve eserlerinde daima savaş karşıtı bir tutum sergilemiştir. Zweig’ın tek isteği, yaşanılan savaş sonrasında, insanların huzuru ve barışı yakalamasıdır. 1938-1942 yılları arasında Brezilya'da sürgündeyken kaleme aldığı “Satranç” adlı son eseri de göstermek istediği değerler açısından büyük bir öneme sahiptir. Zweig, insan ruhunun derinliklerine inerek, betimlemelerle ve benzetmelerle Nazizm’in/ Nazi Almanya’sının ülke ve insanlar üzerinde bıraktığı sosyal ve psikolojik etkileri yansıtmaya çalışır. Savaşın insanlığı getirdiği noktada, yazarın intiharından önce bıraktığı bir veda mektubu niteliği taşıyan bu eserde, Hitler iktidarının toplama kamplarının haricinde aydınlar için kullandığı başka bir yönteme dikkat çekilir. Zweig’e göre kullanılan bu yöntem, belki de toplama kamplarındaki insanların yaşadıklarından bile daha ağır bir zulümdür.
Alman Edebiyatı’nda önemli bir yere sahip olan Stefan Zweig, “Satranç” adlı eserinde, satranç oyunu üzerinden, yaşanılan tüm olumsuzluklara rağmen savaş döneminde bireylerin ayakta kalma/ var olmaya çalışma süreçlerini aktarır. Otobiyografik özellik gösteren eserde, savaş döneminde Naziler tarafından tutuklandıktan sonra yersiz-yurtsuzluğa mahkûm edilen bir karakterle, dünya satranç şampiyonu olan bir karakterin satranç mücadelesi ele alınır. 20. yüzyılın acımasızlığı gözler önüne serilirken, tarihsel olayların bıraktığı izlere ve o izlerle yaşamaya çalışmanın ne demek olduğuna yakından tanık olmak mümkündür. Bu çalışmada, eserden hareketle (metne bağlı/ werkimmanent yaklaşımla) Nasyonal Sosyalizmin toplumda ve insanlar üzerinde bıraktığı izler, yarattığı yıkımlar ve Nasyonal Sosyalizm dönemi aktarılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Stefan Zweig, Satranç, Nasyonal Sosyalizm, Hitler, Faşizm

The Panorama of the Period in Stefan Zweig’s “Chess”

Abstract

Born in Vienna in 1881, Stefan Zweig personally experienced the war environment and always displayed a pacifist attitude in his works. Zweig's only wish for people is to find peace and tranquillity after the war. His last work called “The Royal Game”, which he wrote while he was in exile in Brazil between 1938-1942, is also of great importance in terms of the values he wants to show. Because of his intention to touch the human soul, Zweig tries to reflect the social and psychological effects of Nazism/ Nazi Germany in the country and people with descriptions and metaphors. In his work, which is a farewell letter left by the author before his suicide, at the point where war and war brought humanity, attention is drawn to another method used by the Hitler government for intellectuals apart from the concentration camps. According to Zweig, this method used is perhaps even more severe cruelty than the people in the concentration camps.
Stefan Zweig, who has got an important place in the German Literature, conveys the survival/ trying to exist processes of individuals during the war despite all the negativities experienced through the game of chess in his work named The Royal Game. The chess struggle of a character who is a world chess champion with a character chosen is discussed. While revealing the brutality of the 20th century, it is possible to witness closely the traces left by historical events and what it means to try to live with those traces. In this study, it has been tried to convey the traces of National Socialism on society and people, and the destruction it created, based on the work.

Keywords

Stefan Zweig, Chess, National Socialism, Hitler, Fascism

References

• Zweig, Stefan (2019): Satranç. Çev.: Edanur Erem. İstanbul: Toptan Kitap.
• Akyıldız Ercan, Cemile (2020): Dünün Dünyası Işığında Stefan Zweig’ın Hayatı. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Akyıldız Ercan, Cemile / Balkaya, Dursun (2019): Stefan Zweig’ın ‘Sabırsız Yürek’ Adlı Romanında Acıma ve Suçluluk Duygusu. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 62, 305-316.
• Arendt, Hannah (1997): Şiddet üzerine. Çev.: Peker, Bülent. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayramoğlu, Mustafa Bahadır (2009): Mental ve Fiziksel Bir Nedene Bağlı Kronik Hastalık Tanısı Alan Çocuk ve Ergenlerin Ebeveynlerinde Anksiyete, Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyi (Uzmanlık Tezi). T.C. Sağlık Bakanlığı Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği, İstanbul.
• Bideau, Bernadette / Karninski, Nicole (2005): Der Entstehungskontext, der Einfluss anderer Autoren und die Verwendung moderner Stilmittel in Anna Seghers’ Roman Transit. Norderstedt: Grin Verlag.
• Caplan, Jane (2018): Hitler Almanyası 1933-1945. Çev.: Erman, İdem. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Cevizci, Ahmet (1999): Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
• Christmann, Stefanie (1990): Auf der Suche nach dem verhinderten Subjekt, DDR Prosa über Faschismus im Lichte der Frankfurter Schule. Würzburg: Könighausen Verlag.
• Coşan, Leyla (2013): “A Mosquito Against an Elephant” or Individual Struggle Against the State’s Reign of Terro. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 (3), 57-70.
• Eberle, Henrik / Uhl, Matthias (2017): Hitler Kitabı. Çev.: Tüzel, Mustafa. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Eicher, Thomas (2003): Vorwort. Eicher, Thomas (Hg.): Stefan Zweig im Zeitgeschehen des 20. Jahrhunderts. Oberhausen: Athena, 7-12.
• Elsner, Ursula (1999): Anna Seghers: Das siebte Kreuz. Oldenburg: Schulbuchverlag.
• Gallagher, Hugh (2001): What the Nazi ‘Euthanasia Program’ Can Tell Us About Disability Oppression. Journal of Disability Policy Studies 12(2), 96-99.
• Gellately, Robert / Stoltzfus, Nathan (2002): Nazi Almanyası’nda Toplumdan Dışlananlar. Çev.: Tanrıseven, Bilge vd.. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Göğebakan, Turgut (2004): Tarihsel Roman Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hançerlioğlu, Orhan (1976): Felsefe Ansiklopedisi. Cilt 4. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hitler, Adolf (2016): Kavgam. Çev.: Birol, G. Ankara: Yason.
• Kayğın, Şenay (2014): Stefan Zweig’ın ‘Acı Duygular’ Adlı Romanında Özyaşamöyküsünden İzler. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13, 17-24.
• Keser, Melda (2020): Stefan Zweig’ın Nasyonal Sosyalizme Karşı Yükselen Sesi: Castellio Calvin’e Karşı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3(1), 63-72.
• Özakın, Duygu (2020): Muselmann ve Dohogyaga: Nazi ve Sovyet Toplama Kamplarında Yaşayan Ölüler. Lectio Socialis 4(2), 125-138.
• Prater, Donald A. (1981): Stefan Zweig. Das Leben eines Ungeduldigen. Aus dem Englischen von Annelie Hohenemser. München: Carl Hanser Verlag.
• Skirbekk, Gunnar / Gilje, Nils (2006): Antik Yunan'dan Modern Döneme Felsefe Tarihi. Çev. Mutlu, Şule/ Akbaş, Emrullah. İstanbul: KCSİT.
• Tuncer, Cihan (2020): Stefan Zweig’ın Öykülerinde Kadın İmgesi: Cinselliğe ve Ötekiliğe Hapsol (Un)Muş Bedenler. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi 47, 327-341.
• Zimmerman, Michael E. (2011): Heidegger-Moderniteyle Hesaplaşma/Teknoloji, Politika, Sanat. Çev. Arslan, Hüsamettin. İstanbul: Pradigma Yayıncılık.
• Zschachner, Evelyn (2003): Das Deutschlandbild in Anna Seghers ‘Das siebte Kreuz’. Norderstedt: Grin Verlag.