Islahat Döneminde İran’da Kadınların Eşitlik Talepleri (20. Yüzyılın son 10 yılı)

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 25, 133 - 152, 26.06.2022

Müştak El-hılo Çevirmen: Meryem Tekin Şişikoğlu

Öz

Kadın meselesine ilk bakışta dünya genelinde ortak pek çok yanı olsa da siyasi, hukuki, kültürel ve toplumsal özellikler bu alanda belli başlı farklılıkları yaratmaktadır. İran’ın dinî idare şekli ve temelde az gelişmiş bir Doğu toplumu olması Batı ile arasında temel bir takım farklılıkların nedenidir. Bu makalenin amacı Muhammed Hatemi’nin Cumhurbaşkanlığı yıllarını kapsayan ıslahat dönemi olarak adlandırılan yıllarda aktivist ve yazarların kadın-erkek eşitliğine dair isteklerini ve devrimden sonraki faaliyetlerini izah etmektir. Talepler bu dönemden çok daha önce başlamış olsa da makalenin sınırlarını ıslahat döneminde yayımlanan kaynaklar belirlemiştir. Eşitlikçilerin talepleri hukuk, aile, kültür, sosyal, siyaset, eğitim ve ekonomi gibi alanlara göre taksim edilerek sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

iran, kadınların eşitlik talepleri, ıslahat devri

Kaynakça

• -Afşarnia, Ali Rıza, Zen ve Râhhâ-yi Nîruhâ-yi Tovlîd, 1.Baskı, Tahran, Pîşgâm Yayınları, 1978.
• -Ahmedî Horasani, Nevşin, Zenan Zîr-i Saye-i Pederhândehâ, 3.Baskı, Tahran, Tovse’e Yayınları, 2002.
• - Bakirian, Masume. “Zen der Câme’e-yi İmrûz. Perhîz Ez Şi’âr; Nakş-ı Hükûmet”, Zenân ve Goftegû-yı- Temeddünhâ.
• -Birleşmiş Milletler, Vaz’-ı Hukûk-ı Zenân Der Cihân (Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği Tercüme Raporu 1958), Tercüman: Mehrangiz Manoucherian, 2. Baskı, Tahran, İttihâdiye-yi Zenân-ı Hukukdân-ı İran Yayınları 1964.
• -Kaimmakamî, Ferhat, Âzâdî Yâ Esâret-i Zen (Kadın Sosyolojisine Giriş), Nazariyehâ-yi Cedîd-i Siyâsî-3, Tahran, Cavidan Yayıncılık Kurumu, 1956
• - - Haşimi, Faezeh, “Men Muhâlif-i Femisim Be Ma’nâ-yı “Zen Sâlârî” Hestem”, Zen Der Rûznâme-i Zen (Kadın Gazetesinde Yayımlanmış Makalelerin Derlemesi). 1.Baskı, Tahran, Kale Yayıncılık, 2000.
• - Kar, Mehrangiz, Hukûk-ı Siyâsî-yi Zenân-ı İran, 1.Baskı, Tahran, Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 1997.
• - _________, Müşâreket-i Siyâsi-yi Zenân (Engeller ve Fırsatlar), 1. Baskı, Tahran, Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 2000.
• - _________, Ref’-i Teb’îz Ez Zenân (Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ile İran Anayasasının Karşılaştırılması), 1.Baskı, Tahran, Pervin Yayıncılık,1999.
• - _________, Zenân Der Bâzâr-ı Kâr-ı İran (Cinsiyet Eşitsizliği Teorileri iler Birlikte), 2.Baskı, Tahran, Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 2000.
• - Manoucherian, Mehrangiz, İntikâd (Ceza, Medeni ve Temel Kanunlarda Kadın Hakları), 2. Baskı, Tahran, Sâzmân-ı Dâvtalebân-ı Himâyet-i Hânevâde Yayınları, 1963.
• - Mosaffa, Nasrin, Müşâreket-i Siyâsî-yi Zenân Der İran, 1. Baskı, Vezâret-i Hâricî Yayınları, 1996.
• - Necmabadi, Afsane ve Nerces Mehrangiz Mellah, “Nigeriş ve Nigâriş-i Zen”,-2- Bîbî Hânım Astarabâdi ve Hânım-ı Efsel Vezîri Mâder ve Duhterî Ez Pişgâmân-ı Ma’ârif ve Hukûk-ı Zenân, ( Efsel Vezîrî’nin Anlatımı ve Nerces Mehrangiz Mellah2ın Kaleminden), Derleyen: Efsâne Necmâbâdî, 1.Baskı, Amerika: Chicago, Midland Yayıncılık, 1996.
• - Rahnavard, Zehra vd. Mecmu’a-yi Musâhebehâ ve Çekîde-yi Makâlât-ı Hümâyiş-i İslâm ve Feminism, 1. Baskı, Meşhed, Defter-i Nihâd-ı Nümâyendegî-yi Makâm-ı Mu’azzam-ı Rehberî Der Dânişgâh-ı Meşhed Yayınları, 2000.
• - Sefiri, Hatice, Câme’eşinâsi-yi İştigâl-i Zenân, 1.Baskı, Tahran, Müessese-i İntişârâtî-yi Tebyân Yayınları, 1998.
• - Seyyidzade, Muhsin, “Zenân Der Câme’e-yi Medenî Çe Endâze Sehm Dâred? 1.Baskı, Tahran, Katre Yayıncılık,1998.
• - Şecai, Zahra, Müşâreket-i Siyâsî-yi Zenân Der İran. Gabl ve B’ad Ez İnkılâb-ı İslâmî-yi İran, Tahran İslâmi Azad Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 1991-1992.
• - Şeyhi, Muhammed, “Zen Be Unvân-ı Zîrbinâ-yi Tovse’e”, Mecmu’a-i Makâlât-ı Dovvomîn ve Sevvomîn Seminar-ı Sîmâ-yi Zen Der Câme’e.
• - Tabatabati, Ziyaeddin, “Şâ’ir-i Millî: Şahsiyet, Hürriyet, İçtihât”, Cidâl-i Nakş Ba Nakkâş Der Âsâr-ı Sîmîn Daneşver.
• - Taleghani, Parvane, “Kazâvet-i Zen”, Mecmu’a-yi Musâhebehâ ve Çekîde-i Makâlât-ı Hümyâş-i İslâm ve Feminism.
• - Zimeran Muhammed- Ebadi, Şirin, Sünnet ve Teceddüd der Hukûk-ı İran, 1.Baskı, Tahran, Kütüpâne-i Genc-i Dâniş Yayınları,1996.
• - Baograt, Elaheh, Zenâne, Haziran, 1997 Bojnourdi, Muhammed, Selâm Gazetesi, 2095. Sayı, 8. Yıl, (27.8.1998), s.9
• - Gazi, Sara, “Be Münâsebet-i Bozorgdâşt-ı Rûz-ı Zen”, İttihâdî ve Sosyalisthâ-yi İnkılâbî, 5.3.2001. Kargar.org/zan/march 01.htm.
• - Seyyidzade, Muhsin, “Hûnbehâ-yi Zenân Çerâ Nâberâber?”, Zenân, 37. Sayı, 6. Yıl, Eylül-Ekim 1997, s.37.