Temadan Kavramsal: Toplumsal Bellek ve İletişim Alanı Üzerine Birkaç Not

Year 2024, Issue: 25, 1 - 1, 08.11.2024

Alev Aslan

Abstract

Kolektif hafıza, psikolojik varsayımlarla dolu olsa da esasında sosyolojik bir kavramdır. Bireylerin hatırlama süreçlerine psikologlar, psikanalistler ve sinirbilimcilerin duyduğu ilginin farklı bir versiyonu sosyal bilimcilerde -sosyologlar, tarihçiler, antropologlar, siyaset bilimciler, iletişim bilimciler- kolektivitelerin -aileler, gruplar, uluslar- geçmişi nasıl hatırladıkları, anlatı yapıları aracılığıyla nasıl kavramsallaştırdıkları ve anıtlar, müzeler, törenler ve diğer anma biçimleri aracılığıyla nasıl hafızalaştırdıklarını ortaya koymak biçiminde gerçekleşmektedir (Prager, 2001). Sosyal bilimcilerin toplumsal bellek meselesine gün geçtikçe daha fazla ilgi duydukları ortadadır. İletişim araştırmaları ve toplumsal bellek çalışmaları özelinde mesele ele alındığında ise bu iki alan arasında çeşitli paralellikler olduğu görülür. Bu koşutlukta biri paradigmatik diğer ikisi ise yapısal olmak üzere üç temel neden üzerinde duran Orhon (2015), medya ve bellek çalışmaları arasındaki ilişkiye şu sözler ile dikkat çeker: “…bu iki çalışma alanı arasında, her iki alanın da disiplinler arası karakterlerinin olması, anlamın dinamik yapısına bakmaları ve inşacı epistemolojileri açısından çok sayıda paralellik saptanabilir… Medya çalışmalarının, etki paradigmasından ve yapısalcı paradigmadan, özne ve anlamlandırma merkezli, haz gibi kişisel/duygulanımsal süreçlerin hesaba katıldığı, daha demokratik bir epistemolojiye eğilimli hale gelişi ve tüm bu dönüşümün berraklaştığı Kültürel Çalışmalar geleneğinin geçerlik ve meşruiyet kazanması bu paradigmatik dönüşümün alandaki görünümüdür.” Benzer bir bağlamda bellek çalışmaları doğmuştur (Orhon, 2015: 12). Esasında iletişim ve toplumsal bellek çalışmaları arasındaki bu koşutlukların yanı sıra toplumsal bellek, iletişim ve kitle iletişimi arasındaki bağ da oldukça nettir. Bellek inşası ve medya içeriği arasındaki ilişki son derece doğrudan bir ilişkidir. Toplumsal bellek ve medya ilişkisini daha detaylı ele almadan önce toplumsal bellek kavramını kısaca açıklayalım.

Keywords

Editoryal, Editorial, 4. Boyut