Abstract
Ozon (O3), azot oksitler (NOx) ve karbon monoksit (CO) konsantrasyonları ve saatlik olarak ölçülen bazı meteorolojik parametreler, O3 ile NOx, CO, hava sıcaklığı, rüzgar hızı, bağıl nem ve hava basıncı arasındaki etkileşim eğilimini incelemek için, onların Trabzon'daki kentsel alanda (Akçaabat) günlük değişimlerini dikkate alarak analiz edildi. Bağımsız değişkenler olarak adlandırılan belirli parametrelerin (NOx ve CO konsantrasyonu, hava sıcaklığı, rüzgâr hızı, bağıl nem ve hava basıncı) etkilerini dikkate alarak O3 seviyelerinin değişimleri Jaya ve Öğretme-Öğrenme Tabanlı Optimizasyon (TLBO) algoritmaları ile modellenmiştir. Jaya ve TLBO yöntemlerinin doğruluğu belirlenmiş ve bu yöntemler ikinci dereceden, üstel, doğrusal ve güç olmak üzere dört farklı fonksiyona uygulanmıştır. Bu modellerin başarımını test etmek için bazı istatistiksel belirteçler (ortalama karesel hata, ortalama karesel hatanın karekökü, ortalama mutlak hata, ortalama mutlak yüzde hata ve belirleme katsayısı) kullanılmıştır. Sonuç olarak, Jaya ve TLBO algoritmalarının, bazı hava kirletici etkileşimlerinin modellenmesinde regresyon fonksiyonu katsayılarının optimizasyonunda kullanılabileceği ve her parametre için en uygun denklemin ikinci derece fonksiyonundan elde edildiği görülmüştür.