İSLÂM ÂİLE HUKUKUNDA VE AFGÂN HUKUK SİSTEMİNDE BEDENSEL KUSUR VE HASTALIK NEDENİ İLE KAZÂÎ BOŞANMA

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 141 - 161, 30.12.2019

Ghulam Hazrat Rayeq , İrfan İnce

Öz

          İslâm aile hukukunda boşama yetkisi prensip olarak erkeğe
verilmiştir. Koca herhangi bir zarara maruz kaldığı ve evlilik hayatından memnun
kalmadığı zaman son çare olarak bu yetkiyi kullanarak kendisini bu evlilikten
kurtarabilmektedir. Ancak kadının hakkı da bu konuda ihmal edilmemiştir. Kadın
da zulüm ve zarara maruz kaldığında kânunda öngörülen sebeplere dayanarak zulüm
ve zararı önlemek yahut onu bertaraf etmek amacıyla mahkemeye müracaat ederek
boşanma talebinde bulunabilmektedir. Bu makalede, kadının hakkı olan bedensel
kusur ve hastalık nedeniyle kazâî boşanmaya hem fıkıh öğretisinde hem de Afgânistân
ve İrân Medenî Kânunu’nda değinilmektedir. Biz bu araştırmada öncelikle fesih,
talâk ve tefrîk kavramlarını inceleyip İslâm aile hukukunda, Afgânistân ve İrân
hukuk sisteminde boşanmaya sebep olan ayıp ve hastalıkları ve tefrik hakkının
ispatlanmasına dair bazı şartları ele almaya çalıştık. Afgânistân Medenî Kânunu
ayıp ve hastalık sebebiyle boşanma konusunda Hanefi mezhebinin dışına
çıkmayarak İmâm Muhammed’in görüşünü benimsemiştir. İrân Medenî Kânunu’nda ise
konu Ca’ferî mezhebine göre tanzim edilmiştir.  Bu araştırmada elde ettiğimiz önemli
neticelerden biri olan, İslâm dininin aile kuruluşunu koruması ve karı koca
arasında adâleti göz önünde bulundurarak onların haklarına riâyet etmesidir.

Anahtar Kelimeler

Afgânistân Medenî Kânunu, İrân Medenî Kanunu, Kazâî Boşanma, Fizyolojik Kusur ve Hastalık, İslâm Aile Hukuku

Kaynakça

• 1. Kur’ân-ı Kerîm.
• 2. Abdullah, Nazâmüddin. Aile Hukuk (Medeni kanunun açıklaması). Kabil: İntişarat-e Saîd: 1394 hş.
• 3. Adâlethâh, Abdülkâdir. Aile Hukuku. Kabil: Mmatbaayı Meyvend, 1387 hş.
• 4. Acar, Halil İbrahim. İslâm Aile Hukuku. 2. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyatı, 2018.
• 5. Âmilî, Muhammed Cemâlüddîn b. el-Mekki. er-Revdatu’l-Behiyye fi Şerhi el- Lumatu’d-Dımeşkiyye, thk. Abdullâh es-Sebtî. Kâhire: 1960.
• 6. Aynî, Bedreddin Ebî Muhammed Mahmûd b. Ahmed. el- Binâye fi Şerhi’l-Hidâye. Beyrût: 1990.
• 7. Aydın, Mehmet Âkif. “Osmanlı Hukukunda Kazâî Boşanma”. Osmanlı Araştırmaların Dergisi, sy: 5, İstanbul: 1986.
• 8. Bilmen, Ömer Nasuhî. Hukukı İslâmiyye ve İstılâhâtı Fıkhîyye kamusu. İstanbul: ty.
• 9. Döndüren Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Erkam yayınları, 2013.
• 10. Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye. Kâhire: Dârü’l-Fikrı’l-Arabî, 2005.
• 11. ed-Desûkî, Burhânüddîn İbrâhim b. Ebû’l-Mecd Abdülazîz. Hâşiyetu’d-Desûkî. Mısır: Dâr İhyâi’l-kutübı’l-Arabiyye, tsz.
• 12. ed-Derdîr, Ebû’l-Berakât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’s-Sağîr alâ akrabi’l-Mesâlik ilâ Mezhebi’l-İmâmi’l-Mâlik. Kâhire: Dâru’l-Marifa, tsz.
• 13. el-Cezirî, Abdurrahman. Kitâbu’l-Fıkıh Ale’l-Mezâhibi’l-Erbaa. 3. Baskı. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyetü’l-Kübrâ, tsz.
• 14. el-Hüraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdullâh b. Ali. Şerhu Muhtasarı’l-Halîl. Bûlâk: 1317.
• 15. el-Hüsarî, Ahmed. el-velâye el-Vesâye et-Talâk fi’l-Fıkhı’l-İslâmi Li’l-Ahvâli’ş Şahsiyye. Beyrût: 1992.
• 16. el-Muğniyye, Muhemmed Cevâd. ez-Zevâc ve’t-Talâk ale’l-Mezâhibi’l-Hamsa. Beyrût: 1960.
• 17. el-Hillî, Cemâlüddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Fahd, el-Mühezzebu’l-Bâri’ fi Şerhi’l-Muhtasarü’n-Nâfı. yy. ty.
• 18. es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebi Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrût: Dâru’l Kutubu’l-İlmîyye, 1984.
• 19. et-Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasan. Tehzîbu’l-Ahkâm. Nacaf: tsz.
• 20. Fâyiz, Abdülbasîr. Tavzihî der Kânun-e Medeni-yi Afgânistân. Kabil: 2008.
• 21. Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed. el-Misbâhu’l-Münîr fi Ğaribi’ş-Şerhi’l-Kebîr. Lübnân: 1987.
• 22. Gubâr, Mir Ghulam Muhammed. Afgânistân der Mesîr-e Tarîh. Tahran: İntişârât-e Cumhurî, 2005.
• 23. Habîbî, Abdülhay. Tarîh-e Afgânistân ba’d az İslâm. İrân: İntişârât-e Efsün, 2002.
• 24. Hallâf, Abdülvehhâb. Ahkâmu’l- Ahvâli’ş-Şahsiyye. Kuveyt: 1990.
• 25. Hillî, Ebû Mansur el-Hasan b. Yusuf b. Muhtâr. kevâ’idü’l-Ahkâm fi Ma’rifeti’l-Helâl ve’l-Harâm. Kum: 1419.
• 26. Hillî, Ebû’l-Kâsım Necmüddin Ca’fer b. Hasan. el-Muhtasarü’n-Nafi fi Fıkhıl’l-İmâmiyye. Beyrût: 1985.
• 27. Hillî, Ebû’l-Kâsım Necmüddin Ca’fer b. Hasan. Şerâiü’l-İslâm fi Mesâili’l-Halâl ve’l-Harâm. Beyrût: tsz.
• 28. Humeynî, Mustafa el-Musevî. Tahrîru’l-Vesîle. Kum: ty.
• 29. İbü’l-Hümam, Kemâlüddin Muhammed b. Abdülvâhid es-Sivâsî. Şerhu Fethu’l- Kadîr. Bûlâk: 1316 h.
• 30. İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: 1990.
• 31. İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim. el-Eşbâh ve’n-Nezâir. Beyrût: 1985.
• 32. İbn. Kudâme, Muhammed b. Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî fi Fıkhı’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Kâhire: tsz.
• 33. İbn. Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said. el-Muhallâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kâhire: Dâru’t-Turâs, tsz.
• 34. İbn. Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. (el-Hafîd). Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. İstanbul: 1985.
• 35. İbn. Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye, Zâdu’l-Meâd. Trc. Mehmet Erdoğan v.dğr. İstanbul: 1990.
• 36. Kânûn-ı Medenî-yi Afgânistân, Resmi Cerîde, sy: 353, 1977.
• 37. Kânun-ı Esâsî-yi Afggânistân ( Afgânistân anayasası), Resmî Cerîde, sy:818, 2004.
• 38. Kânun-ı Ahvâl-ı Şahsiyye-yi Ehl-e Teşeyyü’, Resmî Cerîde, sy: 988, 2009.
• 39. Kânun-ı Usûl-e Mahâkemât-ı Medenî-yi Afgânistân, Resmî, Cerîde, sy: 722, 1369.
• 40. Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. 19. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyatı, 2016.
• 41. Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. İstanbul: İrfan Matbaası, 1974.
• 42. Karâfî, Şihâbüddin Ahmed b. İdrîs. ez-Zehîra. thk. Muhammed Buhbuze. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• 43. Karslı, İlyas. İslâm Hukukunda Kazâî Boşanma. (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,1988),.
• 44. Kâsânî, Alâuddin Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedâiu’s-Sanâi fi Tertîbi’ş-Şerâi. Beyrût: 1982.
• 45. Kâtuzyân, Nâsır. Kânun-e Medenî Der Nazm-e Hukuk-e Kanûnî. 13. Baskı. Tahrân: Mizân Yayınları, 1385 hş.
• 46. Kâtuzyân, Nâsır Hukuk-e Medenî-yi Hânevâde. Tahran: 2003.
• 47. Khwajamiri, Mehtarkhan. “Afgânistân Medenî Kânunun Oluşum Süreci ve Muhtevası”, İslâm hukuku araştırmaları dergisi, sy. 26, 2015, 369-382.
• 48. Koçak, Muhsin-Dalgın, Nihat- Şahin, Osman. İslâm Hukuku. 4. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyatı, 2017.
• 49. Medkûr, Muhammed Selâm. el-Vecîz Li Ahkâmi’l-Üsra. Mısır: 1975.
• 50. Merğinânî, Ebû Bekr b. Abdülcelîl er-Rüşdânî. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedî. İstanbul: 1991.
• 51. Mevsılî, Abdullah b. Mahmüd b. Mevdûd. el-İhtiyâr Li Ta’lîli’l-Muhtâr. İstanbul: 1996.
• 52. Râzî, Ebû Bekir. Muhtâru’s-Sıhâh. İstanbul: 1980.
• 53. Sâbûnî, Abdürrahmân. Ahkâmü’t-Talâk fi’l-Fıkhı’l-İslâmi. 2. Baskı. Dübey: Dârü’l-Kalem, 1993.
• 54. Sâbûnî, Abdürrahmân. Medâ Hürriyyeti’z-Zevceyni fi’t-Talâk fi’ş-Şeriat’l-İslâmiyye. Dârü’l-Fikr: 1968.
• 55. Serahsî, Ebû Bekr Şemsü'l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marifat, 1989.
• 56. Sıbâî, Mustafa. el-Mer’etu beyne’l-Fıkhı ve’l-Kânûn. Beyrût: 1975.
• 57. Sıbâî, Mustafa. Şerhu Kânûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmi, 1997.
• 58. Sistânî, Muhsin el-Hakîm Ali el-Huseynî. Mihâcu’s-Sâlihîn. Kum: 1996 .
• 59. Şa’bân, Zekiyyüddîn. el-Ahkâmü’ş-Şer’iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye. Bingazi: 1993.
• 60. Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. Beyrût: Dâru’l-Marifa, ty.
• 61. Şelebî, Muhammed Mustafa. Ahkâmü’l-Üsra fi’l İslâm. Beyrût: 1977.
• 62. Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylü’l-Evtâr Şerhu Münteka’l-Ahbâr mine’l-Ahâdis-i Seyyidi’l-Ahyâr. Kahire: 1952.
• 63. Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Hatîb. Muğnî’l-Muhtâc. Mısır: Dâru’l-Fikr, ty.
• 64. Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. 18. Baskı. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• 65. Zerkeşî, Muhammed b. Abdullâh. Şerhu’z-Zerkeşî alâ Muhtasarı’l-Hırakî. Riyad: 1993.
• 66. Zeydân, Abdülkarîm. el-Mufassal fi Ahkâmi’l-Mer’e ve’l-Beyti’l-Müslim fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Beyrût:1994.
• 67. Zühaylî, Vehbetü. el-Fıkhu’l İslâmî ve Edilletuhü. Dımeşk: 1989.