PETROL FİYATLARI İLE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİLER: AZERBAYCAN EKONOMİSİ ÜZERİNE İNCELEMELER

Year 2023, Volume: 15 Issue: 2, 178 - 201, 31.12.2023

Elshan Osmanov , Nazlı Gökçe , Ömer Selçuk Emsen

https://doi.org/10.55827/ebd.1341361

Abstract

Dünya ekonomisinde petrol fiyatları tüm ekonomileri etkilerken, fiyat şokları özellikle petrol ihracatına ve dolayısıyla gelirine yüksek derecede bağımlı ekonomilerde daha kuvvetli etkiler yaratmaktadır. Çalışmada toplam mal ihracatında petrol ihracatının %65 ve ulusal gelirinde de %40 payının olduğu Azerbaycan ekonomisinde petrol fiyatları ile GSYH arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Çalışmanın veri dönemi 2007:Ç1-2021:Ç4 arasını kapsamış ve üçer aylık veriler yardımıyla analizler yapılmıştır. Burada Solow modelindeki değişkenler kontrol değişkenler olarak alınarak ve buna petrol fiyatları eklenerek etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılan analizlerde değişkenler arasında uzun dönemli ilişkilerin varlığı tespit edilirken, FMOLS ve DMOLS tahminlerinde petrol fiyatlarındaki %1’lik artışın GSYH’yi %0.4 civarında artırdığı belirlenmiştir. Nedensellik analizlerinde ise petrol fiyatlarından GSYH’ye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığı tespit edilmiştir. Sonuçlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Azerbaycan ekonomisinin petrole yüksek ölçüde bağımlı yapısı teyit edilmiş ve bunun da ekonomide adeta doğal kaynakların laneti argümanını işleterek zımnen gelişmeyi frenleyici rol oynadığına ilişkin sinyaller yakalanmıştır. Dolayısıyla Azerbaycan ekonomisinin tabiatın kendisine bahşettiği bu imkânı başta sanayi alanına kaydırmak suretiyle kalkınmanın sanayileşme ile eşanlam taşıdığı gerçeğine uygun olarak bu kapsamdaki politikaları takip etmesi gerektiği söylenebilir.

Keywords

Azerbaycan ekonomisi, Petrole bağımlılık, Ekonomik büyüme, Sabit sermaye birikimi, Zaman serisi analizleri.

References

• Abdel-Latif, H., Rehab, A. O. & Heba, A., (2018), Asymmetric Impacts of Oil Price Shocks on Government Expenditures: Evidence from Saudi Arabia, General and Applied Economics, 6(1): 1-14.
• Abeysinghe, Tilay (2001), "Estimation of Direct and Indirect Impact of Oil Price on Growth", Economics Letters, Cilt 73, Ss 147-153.
• Abutalipov, Murat, İhracatta Ürün Çeşitliliği ve Ekonomik Büyüme: Geçiş Ekonomileri Üzerine Panel Veri Analizleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Trabzon, 2022.
• Burbidge, John, Alan Harrison (1984), "Testing for The Effects of Oil-Price Rises Using Vector Autoregressions", International Economic Review, Cilt 25, No 2, Ss 459-484.
• Darby, M. (1982) The Price of Oil and World Inflation and Recession, "American Economic Review", 25, 459-484.
• Dünya Bankası (2021). https://www.worldbank.org/. (Erişim Tarihi: 07.05.2021). Eltony, A. and Al-Awadi (2001), "Oil Price Fluctuations and Their Impact on the Macroeconomic Variables of Kuwait: A Case Study Using a VAR Model", International Journal of Energy Research, 25, 939-959.
• Emsen, Ömer Selçuk (1999), Kapitalist Kentleşme ve Marksist Yedek Sanayi Ordusu: Analitik Bir Bakış, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12 (1-2): 161-172.
• Emsen, Ömer Selçuk (2022), Anayasa Tartışmaları Çerçevesinde Tasarrufsuzluk Açmazı-Batıya Entegre Olma Çabaları-Borç Derinleşmesi, Anayasa Tartışmaları Gündemine Hukuki, Ekonomik ve Siyasi Bakış Açısıyla Bütünleşik Yaklaşım, (Ed. Recep Kök), Nişantaşı Üniversitesi Yayınları, 2022, ss: 229-248.
• Emsen, Ömer Selçuk, Ş. Mustafa Ersungur ve Dilek Polat, Ekonomik Sistemler ve Geçiş Ekonomileri: Orta Asya ve Kafkasya Ekonomilerine Bir Bakış, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2011. Gerber, James, International Economics, Second Edition, Addison Wesley, New York, 2002.
• Göçer, İsmet, Şahin Bulut (2015), "Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Rusya Ekonomisine Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme ve Simetrik Nedensellik Analizi", Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Ss 721-748.
• IEA – International Energy Agency. https://www.iea.org (Erişim Tarihi: 02.08.2021).
• Ito, Katsuya (2010), "The Impact of Oil Price Volatility on Macroeconomic Activity in Russia", Economic Analysis Working Papers, Cilt 9, Sayı 5, Ss 1-10.
• Karadaş, Hacı ve Koşaroğlu, Şerife (2012) Geçiş Ekonomilerinde Dış Ticaretin Gelişimi ve Kalkınma Potansiyeli, https://ulk.ist/media/kitap/I-UKODTLK/gecis-ekonomilerinde-dis-ticaretin-gelisimive-kalkinma-potansiyeli.pdf (29.06.2022).
• Kazgan, Gülten, Küreselleşme ve Ulus-Devlet: Yeni Ekonomik Düzen, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kilian, Lutz, Alessandro Rebucci, Nikola Spatafora (2009), "Oil Shocks and External Balances", Journal of International Economics, Cilt 77, Ss 181-194.
• Kılıan, Lutz, Daniel P. Murphy (2014), "The Role of Inventories and Speculative Trading in The Global Market for Crude Oil", Journal of Applied Econometrics, Cilt 29, Ss 454-478.
• Kuşkay, S. Yılmaz, Sovyet-Tipi Ekonomilerin Merkezi Plandan Serbest Piyasaya Geçiş Deneyimi (1989-2000): Türkiye ve Diğer Gelişmekte Olan Ülkelere Dersler, Atatürk Üniversitesi SBE (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2001.
• Livaneli, Zülfü (2022), “Mihail Sergeyeviç Gorbaçov”, T24 Bağımsız İnternet Gazetesi, 04.09.2022. Luttmer, Erzo F. P., Measuring Poverty Dynamics and Inequality in Transition Economies: Disentangling Real Events from Noisy Data, The World Bank, Washington D.C., 1999.
• Mehrara, M., and Oskoui, K.N. (2007): “The Sources of Macroeconomic 0Study,” Economic Modelling 24(3), 365-379.
• Mercan, Mehmet, Osman Peker, İsmet Göçer (2015), "Ham Petrol Fiyat Artışlarının Enflasyonist Etkisi: Seçilmiş OECD Ülkeleri İçin Yapısal Kırılmalı Dinamik Panel Veri Analizi", Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, Ss 123-137.
• Nazir, Sidra and Qayyum Abdul (2014), “Impact of Oil Price and Shocks on Economic Growth of Pakistan: Multivariate Analysis”, MPRA Paper, No. 55929, posted 17 May 2014 16:02 UTC, pp: 1-24.
• Nişancı, Murat, Ziya Çağlar Yurttançıkmaz, Aslı Cansın Doker ve Ömer Selçuk Emsen (2016), “Geçiş Ekonomilerinden Petrol Gelirlerine Bağımlılığı Yüksek Olduğu Dört Ülkede Petrol Fiyatları-İhracat-İstihdam ve Ekonomik Büyüme İlişkileri”, International Conference on Economics Finance and Banking, Kaposvar-Macaristan, 29-31 August 2016, ss: 752-759.
• Ofer, Gur (1987), “Soviet Economic Growth: 1928-1985”, Journal of Economic Literature, 25 (4): 1778-1779. UNCTAD. (2021). https://unctadstat.unctad.org/wds/ TableViewer/tableView.aspx (Erişim Tarihi: 29.07.2021).
• Yardımcıoğlu, Fatih, Ahmet Gülmez (2013), "OPEC Ülkelerinde Hollanda Hastalığı: Petrol Fiyatları ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir Analizi", Sosyo-Ekonomi, Ocak-Haziran 2013-1, Ss 117-140.