DRIFT TEORİSİ BAKIŞ AÇISIYLA HAVACILIK SEKTÖRÜNDE EMNİYET KÜLTÜRÜNÜ ŞEKİLLENDİRMEK

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 23 - 41, 30.06.2022

Mehmet Akif Özer , Emrah Erdem

https://doi.org/10.46482/ebyuiibfdergi.1056657

Öz

Günümüzde havacılık sektörünün en emniyetli toplu taşımacılık uygulamalarını gerçekleştirdiği genel kabul görmektedir. Çünkü havacılık insanoğlunun tarihindeki en emniyetli sosyo-teknik üretim sistemlerinden birine sahiptir. Sadece yüz yıl içinde, emniyet açısından bakıldığında, kırılgan bir sistemden taşımacılık tarihindeki ilk son derece emniyetli sisteme ulaşan havacılığın ilerlemiş olması havacılık emniyet topluluğunun ve durmak bilmeyen çabalarının övgüyü hak ettiğini göstermektedir. Havacılığın ilk yıllarında yaşanan kazaların nedenleri incelendiğinde, uçak kazalarına daha çok teknik faktörlerin neden olduğu görülmektedir. Günümüzde ise teknik faktörler yerini insan faktörlerine ve örgütsel faktörlere bırakmıştır. Örgütün olabilecek kazaları bu çalışmanın ana temasını oluşturan Drift Teorisinin kalite odaklı sıfır hata tezinden hareketle tek vücut olarak engellemesi için emniyet kültürünün kuruluş tarafından benimsenmesi gerekmektedir. Burada emniyet kültürü; çalışanların kurumlarında uygulanan emniyet seviyesini algılama düzeyi olarak ifade edilebilir. Emniyet kültürü sayesinde havacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketler Drift teorisi tezi olan “sıfır hata” odaklı olarak çalışmalarını gerçekleştirecek, ileride karşılaşılabilecek can ve mal kayıplarını önlenebilecek veya zararla sonuçlanabilecek bir üretim veya hizmetin kârlılıkta sonuçlanmasını sağlayacaktır. Çalışmada bu varsayımı doğrulayabilmek için önce emniyet ve kültür kavramları hakkında teorik bilgiler verilecek ardından havacılıkta emniyet kültürünün mevcut durumu analiz edilecektir. Bu aşamada örnek uygulamalardan bahsedilecek ve NASA emniyet kültürü değerlendirilecektir. Çalışmanın ikinci bölümünde Drift teorisi ana hatlarıyla ele alınacak ve üçüncü bölümde ise havacılıkta Drift teorisi ve emniyet kültürü ilişkisi değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Havacılık, Emniyet, Kültür, Drift Teorisi

Kaynakça

• AKSOY, E. (2006). “Uçuş Emniyetinin Sağlanmasında İnsan Unsuru ve Bu Süreçte Mesleki Eğitimin Önemine İlişkin Bir Araştırma”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• AYKAN, R. (2014). Havacılık Bakım Kuruluşlarında Emniyet Yönetim Sistemi Yaklaşımı, HITEK Hava Harp Okulu.
• BÜKEÇ, C., M., ve GEREDE, E. (2017). “Türkiye’deki Hava Aracı Bakım Kuruluşlarındaki Disiplin Sistemlerinin Mevcut Özelliklerinin ve Olumlu Adalet Kültürüne Muhtemel Yansımalarının Araştırılması”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 155-195.
• DEĞİRMENCİOĞLU, ÖZHAN (2018). “DRIFT Teori”, 21. Yüzyıla Yön Veren Yönetim Teorileri, Ed. M. Akif Özer, Gazi Kitabevi, Ankara.
• DURSUN, S. (2011). “Güvenlik Kültürünün Güvenlik Performansı Üzerine Etkisine Yönelik Bir Uygulama”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yönetim ve Çalışma Psikolojisi Bilim Dalı, Bursa.
• ERDENER, M. (2019). Havacılıkta Emniyet Kültürü, Emniyet Kültürü ile Emniyet Yönetim Sistemi (EYS-SMS) Arasındaki İlişki ve Olumlu (Pozitif) Emniyet Kültürü Oluşturulması İçin Öneriler Üzerine Kavramsal Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Ün., SBE, Kırıkkale.
• FLEMING, M. (2000). “Safety culture maturity model”. The Keil Centre for the Health and Safety Executive (HSE). Retrieved from the world wide web 19/11/01.
• GEREDE, E. (2017). “Havacılık Emniyetinin Artırılmasında Önemli Bir Araç: Emniyet yönetim sistemi”, Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu.
• GILL, G.K. VE SHERGILL G.S. (2004). “Perceptions of Safety Management and Safety Culture in The Aviation Industry in New Zealand”, Journal of Air Transport Management 10 (2004) 233–239.
• GÜRSEL, S., RODOPLU, H. VE ORHAN, G. (2020). “Havacılıkta Emniyet Kültürü Geliştirme”, International Social Sciences Studies Journal, 6, (69), 3935-3945.
• HAUKELID, K., (2008). “Theories of (safety) culture revisited—An anthropological approach”, Safety Science 46 (2008) 413–426.
• HUDSON, Patrick Thomas William, (2014). Achieving a Safety Culture in Aviation.
• KENTON, Will (2022). Do It Right The First Time (DRIFT). https://www.investopedia.com/terms/d/drift.asp (11.01.2022), p.1.
• KING, D. (1998). “Learning Lessons the (not quite so), Hard Way; Incidentsthe Route to Human Factors in Engineering”, 12th Symposium on Human Factors in Aviation Maintenance, Basılmış Seminer notları, Mart.1998.
• KURNAZ, S. VE DENİZ, M. (2018). “Havacılık sektöründe emniyet kültürü algısı ile çalışan Performansı ilişkisi”, 6. Örgütsel Davranış Kongresi,125-138.
• OKOYE, P. U., OKOLIE K. C. (2013). “Social Approach to Sustainable Construction Practices Through Safety Culture”, International Journal of Engineering Research and Development, Volume 6, Issue 11 (April 2013), pp. 76-83.
• ÖNEN, Vahap (2016). Havacılıkta Emniyet Kültürü-İklimi, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• POZZO, R. (2015). Legal Framework For Safeguarding Air Passenger Rights, İsviçre: Springer Yayıncılık.
• SAFETY MANAGEMENT and Safety Culture (2001). The Long and Winding Road. As presented to CASA, September 10, Canberra.
• ŞEKERLI, E. B. ve Gerede, E. (2011). “Kültürün EKY’ye Etkileri ve Türk Pilotların Hofstede Kültür Boyutları Açısından Durumları”, “İşGüç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt/Vol: 13, Sayı/Num: 1, Page: 17-39.
• TERRY L. VON THADEN VE ALYSSA M. GİBBONS (2008). The Safety Culture Indicator Scale Measurement System, National Technical Information Service, 1-47.
• UÇAR, Hakan (2021). Havacılıkta Emniyet Yönetim Sistemi, Yüksek Lisans Tezi, Gelişim Ün. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• USTAÖMER, T. C. VE ŞENGÜR F. (2020). “Havacılıkta Emniyet Kültürü: Reason’ın Emniyet Kültürü Modelinin İncelenmesi”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1) 95–104.
• USTAÖMER, T.C (2020). Havacılıkta Emniyet Kültürünün Ölçümüne Yönelik Bir Araç Geliştirme: Türk Pilotlar Üzerinde Bir Araştırma, Doktora Tezi, Anadolu Ün. SBE, Eskişehir.
• ÜZÜLME, M. (2020). Havacılıkta Emniyet Yönetiminin Başarısı Bağlamında Üst Düzey Yönetim Desteğinin Kavramsallaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Ün. SBE, Eskişehir.
• WANG, L., SUN, R. (2012). “The Development of a New Safety Culture Evaluation Index System”, Procedia Engineering 43, pp. 331 – 337.
• WIEGMANN, D. A., H. ZHANG, T. VON THADEN, VD. (2002). “A Synthesis of Safety Culture and Safety Climate Research”, Technical Report ARL-02-3/FAA-02-2, Aviation Research Lab Institute of Aviation, <http://www.humanfactors.illinois.edu/Reports&PapersPDFs/TechReport/02-03.pdf>, (02.08.2021).
• YULE, S. (2003), “Senior Management Influence on Safety Performance in the UK and US Energy Sectors”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Aberdeen Üniversitesi Aberdeen, Scotland.