Muhammediye’nin Bir Beyti Üzerine Mehmed İsmet’in Şerhi

Year 2020, Volume: 4 Issue: 2, 1 - 13, 30.11.2020

Abdullah Uğur

Abstract

İslam kültürü içerisinde bir eserin kapalı noktalarını açıklamak maksadıyla kaleme alınan eserlere genel olarak şerh adı verilmektedir. Şerh, o metnin, dâhil olduğu kanona ait diğer eserler ile ilişkisi bağlamında toplumsal zihin/kavram dünyası içinde açıklanmasına ve ele alınan mesele üzerine yeniden düşünmeye, metnin telifi ile şerhi arasındaki ilmî birikimi metne eklemeye hizmet etmektedir. Bu bakımdan her şerhin hem metne bağlı ve yakın hem de metinden kopuk ve -geleneğin kuralları içerisinde- yeni anlamlar üretmeye müsait olduğu söylenebilir. Türk-İslâm edebiyâtında çoğunlukla Hâfız-i Şîrâzî, Molla Câmi, Ferîdüddin Attâr gibi İranlı şairlerin eserlerine şerhler yazılmıştır. Bununla birlikte Kasîde-i Bürde’ye yazılan şerhler de oldukça büyük bir yekûn tutmaktadır. Türkçe telif edilmiş eserlere yazılan şerhler ise sayı oalrak görece azdır. Yûnus Emre’nin şatahat tarzındaki gazellerine yazılmış şerhler ile başlayan Türkçe eserlere Türkçe şerh yazma geleneği İsmail Hakkı Bursevî’nin telifleri iel ivme kazanmış ve on sekizinci yüzyıldan sonra artarak devam etmiştir.
Bu makalede Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’nin onbeşinci yüzyılın ortasında kaleme almış olduğu Muhammediye üzerine yazılmış bir şerh üzerinde durulacaktır. Müderris Mehmed İsmet Efendi’nin Muhammediye’de geçen bir beyti şerh ettiği eseri hacmen küçük olmakla birlikte Türkçe eserlere yazılmış şerh literatürene katkı sağlaması bakımından önemlidir.

Keywords

Muhammediye, Yazıcıoğlu Mehmed, Şerh, Mehmed İsmet

References

• Attâr, Ferîdüddin. Musîbetnâme. thk. Muhammed Rızâ Şafî’î Kedkenî. Tahran: İntişarât-ı Suhan, 2007.
• Aydüz, Salim. “İsmet Mehmed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-1/664-666. Ankara: TDV Yayınları, 2016.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Ferâhü’r-rûh. İstanbul: el-Hâc Bosnevî Matbaası, 1284/1867. Câmî. Dîvân-ı Molla Câmî. İstanbul: Vezirhan Matbaası, 1284/1867.
• Çelebioğlu, Âmil. Muhammediye. İstanbul: Dergah Yayınları, 2018.
• Dîvânu Emîri’l-Müminîn el-İmâmu Alî ibn Ebî Tâlib. haz. Abdülazîz el-Kerem. y.y., 1988.
• Erünsal, İsmail E. “Bir Osmanlı Kadısının Günlüğü: Sadreddin-zâde Telhîsî Mustafa Efendi ve Cerîdesi”, Osmanlı Kültür Tarihinin Bilinmeyenleri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Evliyâ Çelebi. Seyahatnâme. haz. Robert Dankoff vdğr., İstanbul: YKY, 2011.
• Grenier, Carlos. The Yazıcıoğlus and the Spiritual Vernacular of the Early Ottoman Frontier. Chicago Üniversitesi. Doktora Tezi. 2016.
• Hatice Taş, Murâd Buhârî’nin Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, (Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), 2015.
• Heinzelmann, Tobias. Populaere religiöse Literatur und Buchkultur im Osmanischen Reich: eine Studie zur Nutzung der Werke der Brüder Yaziciogli. Würzburg: Ergon Verlag, 2015.
• Hindî Mahmud. Sergüzeştnâme-i Hindî Mahmûd. haz. Ahmet Karataş. İstanbul:YEK, 2013.
• Hüdâyî, Aziz Mahmud. Vâkıat-ı Üftade. Hacı Selim Ağa, 250: 12a. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi. Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl. Ankara: TTK Yayınları, 1999.
• Mahmûd b. eş-Şeyh El-Hâc Muhammed b. Tanrıvermiş, Vesîle. Ms. or. Quart, 1758. Almanya Milli Kütüphanesi.
• Mahmûd-ı Şebüsterî. Gülşen-i Râz (Metin ve Şerhi). haz. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2015.
• Mecmûatü’r-resâil. Selimiye, 560: 60a-b. Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi.
• Mehmed İsmet. Mecmûa. Veliyyüdin Efendi, 3249: 59b-62a. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
• Mehmed İsmet. Mecmûa. Veliyyüddin Efendi, 1780. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
• Müstakimzâde, Süleyman Sâdeddîn. Tuhfe-i Hattâtîn. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Sa’dî, Külliyât-ı Sa’dî. thk. Mehmed Ali Furûgî. Tahran: Peyâm-ı Adâlet, 1389.
• Semerkandî. Mültekâ fi’l-Fetâvâ. Veliyyüdin Efendi, 1573: 230a. Beyazıt Devlet Kütüphanesi.
• Şeyh Sa’dî-i Şîrâzî. Bostan ve Gülistan. çev. Kilisli Rıfat. İstanbul: Can Kitabevi, 1968.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Murad Buhârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31:185-187. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Uğur, Abdullah. “Ekberî Düşüncenin Yaygınlaşmasında Bir Araç Olarak Edebiyat: Mevlid, Muhammediye ve Envârü’l-Âşıkîn”, İlm-i Tasavvuf, ed. Ercan Alkan, Osman Sacid Arı. 83-102 İstanbul: İsar Yayınları, 2018.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Türk Edebiyatında Klâsik Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. 2011.