COMMENTARY OF QUR’AN AS THE SOURCE OF LİFE İN TERMS OF METHOD AND WORDİNG

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 191 - 244, 30.05.2021

Cahit Karaalp

Abstract

Prof. Dr. M. Sait Şimşek who dedicated his life to studies regarding commentary (i.e. tafseer) of Qur’an and published many books in the field wrote up a book called “Commentary of Qur’an as the source of life) that is important in several aspects. Basic issues and problems of commentary science is discussed in this book which is undoubtedly distinctive from contemporary commentaries regarding its method and wording.
This work which can be described as distinctive commentary, as the author has benefited from past commentaries in many issues, the imitations were avoided and the comments regarding many points are different from views of past scholars. The commentary emphasized true path of the Qur’an and it is distanced from the typical scientific commentaries. In this context, we can say that the commentary is combined narrative and wisdom and stayed out of the denominational views thus it is rather close to literary and conventional commentaries.
The commentary is written in a fluent and up-to-date way, offers solutions to today's fiqh (Islamic law), commentaries (tafseer) and theology (kalam) problems and brings distinctive insights into the verses that are difficult to understand. In the current study, we elaborated the method and wording used in this commentary. We aim to introduce “Commentary of Qur’an as the source of life) which is consisted of five volumes and thus highlight the distinctive aspects of the study.

Keywords

Qur'an, Commentary, Verse, Life, The True Path

Usûl ve Üslûp Açısından “Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri”

Abstract

Ömrünü tefsir ilmine adamış, tefsir alanında birçok kitap yazmış Prof. Dr. M. Sait Şimşek hocanın kaleme aldığı “Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri” birçok yönden önem arz etmektedir. Tefsir ilminin temel konu ve problemlerinin işlendiği bu eseri diğer çağdaş tefsirlerden ayıran en önemli yönü hiç şüphesiz ki üslubu ve metodudur.
Sıra dışı bir tefsir olarak nitelendirebileceğimiz bu eserde müellif birçok konuda geçmiş tefsirlerden yararlanmasına rağmen taklitten uzak durmuş ve birçok yerde kadim müfessirlerden farklı yorumlarda bulunmuştur. Tefsirde bilimsel tefsir anlayışına mesafeli durulmuş ve Kur’an’ın hidayet yönü öne çıkarılmıştır. Bu bağlamda “Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri’nin rivayet ve dirayeti meczeden, mezhebi anlayışın dışında kalan, edebi ve ictimai tefsire yakın duran bir tefsir olduğunu söyleyebiliriz.
Akıcı ve güncel bir üslupla kaleme alınan tefsirde günümüz fıkıh, tefsir ve kelam problemlerine çözümler sunulmakta ve anlaşılmasında güçlük yaşanan ayetlere farklı yorumlar getirilmektedir. Makalemizde sayın hocamızın tefsirde kullandığı usul ve üslup üzerinde durulacaktır. Çalışmamızda beş ciltten oluşan “Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri’ni tanıtmayı ve farklı yönlerine dikkat çekmeyi hedeflemekteyiz.

Keywords

Kur'an, Tefsir, Ayet, Hayat, Hidayet

References

• Abdulkadir Muhammed Huseyn. Me’ayiru’l-kabul ve’r-red li tefsiri’n-nassi’l-Kur’ani. Dimeşk: Dâru’l-Gavsânî, 2. Baskı, 2012.
• Abdulkahir el Bağdadi, Ebu Mansur. en-Nasih ve’l-mensuh. Thk. Hilmî Kâmil Abdulhâdî. Amman: Daru’l-Adevi, ts.
• Abdullah Draz. En Mühim Mesaj Kur’ân. Trc. Suat Yıldırım. İzmir: Yeni Akademi Yay., 2006.
• Abdulmüteâlî, Muhammed el-Cebrî. en-Nasih ve’l-mensuh beyne’l-isbâti ve’n-nefy. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2. Baskı, 1987.
• Abdulmute’âl es-Sa’îdî. Edebî Mesaj Kur’ân. Trc. Hüseyin Elmalı. İzmir: Yeni Akademi Yay., 2006.
• Abdulvahhâb Reşîd Sâlih Ebû Safiyye. Hucciyyetü’d-delâleti’s-siyâkiyyeti fi’t-tefsîr. Ammân: Dâru Ammâr, 2010.
• Abdulvahhâb Reşîd Sâlih Ebû Safiyye. el-Bu’d ani’s-siyâk ve ehemmü esbâbihi. Ammân: Dâru Ammâr, 2011.
• Ahmed Hicazi es-Sekâ. Le nesh fi’l-Kur’ân. Kahire: Daru’l-Fikr el-Arabi, 1978.
• Ahmed Muhammed Fadıl. Nakdi’t-tefsîri’l-ilmî. Dimaşk: Merkez en-Nakdi’s-Sekafî, 2009.
• Arslan, Filiz Akaydın. Sait Şimşek’in Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri Adlı Eserinde Aile Hayatıyla İlgili Ayetlere Yapılan Yorumların Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, 2019.
• Atmaca, Gökhan. “M. Sait Şimşek‟in Tefsirinde Kur‟ân‟ın Çağdaş Yorumları”. International Journal of Social Science, 5/7 (2012).
• Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrâiliyyât. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Bekâî, Burhaneddîn Ebû’l-Hasen İbrahîm bin Ömer. Nazmu’d-dürer fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-sûver. Thk. Abdurrezzâk Ğâlib el-Mehdî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Bs., 2011. Bakıllani, Ebi Bekr İbn Tayyib. el-İntisâr li’l-Kur’ân. Thk. Dr. Muhammed İsam el-Kuzât. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2001.
• Bessam el-Cemel. Esbâbü’n-nüzul ilmen min ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’l-Arabiyyeti li’t-Tahdisi’l-Fikri, 2005.
• Beyzâvî, Nasiruddîn, Ebû Saîd Abdullâh bin Ömer bin Muhammed eş-Şirâzî. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl/Tefsîru’l-Beyzâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 2002.
• Bilgin, Abdulcelil. Kur’ân’daki Deyimler ve Zemahşerî’nin Keşşaf’ı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
• Bonukalın, Mehmet. “Usul”. DİA. İstanbul: TDV Yay., 2012.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed bin Alî. Ahkâmu’l-Kur’ân. Thk. Abdusselâm Muhammed Ali Şahîn. 3 Cilt. 4. Bs. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2013. Cevherî, İsmâîl bin Hammâd. Mu’cem es-sıhâh. Tthk. Halîl Me’mun Şeyhâ. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 3. Baskı, 2008.
• Cündioğlu, Dücane. Anlamın Buharlaşması ve Kur’an. İstanbul: Kapı Yay., 2015.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ânı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kaknüs Yayınları. 2005.
• Cürcânî, Abdulkâhîr bin Abdurrahmân bin Muhammed. Esrâru’l-belâğati fî ilmi’l-beyân. Thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Bs., 2012.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf Ebu’l- Hasen Alî bin Muhammed. et-Ta’rifât. Thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd. Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Baskı, 2013.
• Çalışkan, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2017
• Ebu Abdullah Muhammed bin el-Belensi. Tefsiru mübhemâti’l-Kur’an. Thk. Abdullah Abdulkerim Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1991.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed. el-İsrâiliyyât ve’l mevdûât fî kütübi’t-tefsîr. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 4. Baskı, 1408. Ebu Ubeyde el-Kâsım bin Sellâm el Herevî. en-Nasih ve’l-mensuh fi’l-Kur’an’il-Azîz. Thk. Muhammed bin Salih el-Mudeyfir. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• Erin, Abdulvehap. Prof. Dr. M. Sait Şimşek’in Tefsirdeki Metodu. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, 2013. Ersöz, Muhammed. Kur’ân’ın Dil Yapısı ve Kur’ân Kelimelerinin Terimleşmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Mu’cemu tehzîbi’l-luğâ. Thk. Riyâz Zekî Kâsım. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2001. Ferâhî, Abdulhamîd. Müfredat’ül-Kur’ân. Thk. Dr. Muhammed el-Islahi. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslamî, 2002.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. Thk. Dr. Davud Sellum vd. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 2004.
• Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed bin Muhammed bin Ahmed et-Tûsî. İslam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi. Çev. Yunus Apaydın. 2 Cilt. Kayseri: Rey Yay., 1994.
• Gezer, Süleyman. Kur’an’ın Bilimsel Yorumu Bir Zihniyet Tahlili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• Gırnatî, Ebi Ca’fer Ahmed bin İbrahim bin Zübeyr. el-Burhân fî tertibi suveri’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Şa’bân. Mağrib: Vezâratu’l-Evkâf, 1990.
• Hind Şelbî. Tefsiri’l-ilmi li’l-Kur’âni’l-Kerîm beyne’n-nazariyyeti ve’t-tatbîk. Tunus: Y.y., 1985.
• İbn Cezeri, Muhammed b. Muhammed. Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed bin Zekeriyyâ. es-Sâhibiyyu fî fıkhi’l-lûğâti’l-Arabiyyeti ve mesâilihê ve süneni’l-Arab fî kelâmihê. Thk. Dr. Ömer Farûk Tabbâ’. Beyrut: Dâru Mektebetü’l-Meârif, 3. Baskı, 2013.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed bin Zekeriyyâ. Mekâyîsu’l-luğâ. Thk. Enes Muhammed eş-Şâmî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed bin Alî. el-Ucâb fî beyâni’l-esbâb. Thk. Abdulhakîm Muhammed el-Enîs. Riyad: Dâru İbnu’l-Cevzî, 1997.
• İbn Hâleveyh, Ebi Abdullah el-Huseyn bin Ahmed. el-Huccetu fi’l-kirâati’s-seb’a, thk.Ahmed Ferid el-Mezîdî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• İbn Hazm el-Endelüsi. en-Nasih ve’l-mensuh fi’l-Kur’an’il-Kerim. Thk. Dr. Abdulgaffar Süleyman el-Bindâri. Beyrut: Menşurât el-Cemel, 2016.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed bin Mukerrem el-Ifrikî el-Mısrî. Lisânu’l-Arab. Thk. Yusuf Bekai vd. 2 Cilt. Beyrut: Müesseseti’l-A’lem li’l-Matbuât, 2005.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullâh Şemsuddîn Muhammed bin Ebû Bekr. Dav’ul munîr ale’t-tefsîr. Thk. Alî Ahmed Muhammed es-Sâlih. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü dâru’s-selâm, ts.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmail bin Ömer el-Kureşî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü Daru’s-Selam, 1994.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh bin Müslim ed-Dineverî. Te’vilu müşkili’l-Kur’’ân. Thk. Sa’d bin Necdet Ömer. Beyrut: Müesseseti’r-Risâle, 2015.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed bin Şihâbuddin Abdulhalîm. Şerhu Mukaddimeti’t-Tefsîr. Şerh: Muhammed Sâlih Useymin. Riyad: Mededü’l-Vatani, 2005.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferâc Cemalüddîn Abdurrahmân bin Alî bin Muhammed. Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2015.
• İz bin Abdüsselam. Fevâid fî müşkili’l-Kur’ân. Thk. Seyyid Rıdvan Alî en-Nedvî. Cidde: Dâru’ş-Şurûk, 2. Baskı, 1987.
• Kantemir, Enise. Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Engin Yayınevi, 1997.
• Karakaya, Mehmet Murat. Kur’an’ın anlaşılmasında Dil Problemi. İstanbul: Marifet Yay., 2003.
• Karataş, Ali. “Mehmet Said Şimşek’in “Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri” Üzerine Bir İnceleme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12/2 (2012).
• Kaya, Remzi. “Kıraat Açısından Abdest Ayeti”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/5 (1993).
• Kirmânî, Mahmud bin Hamzâbin Nasr. el-Burhân fî tevcîhu müteşâbihu’l-Kur’ân. Thk. Abdulkadir Ahmed Ata. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Koç, İhsan. Cumhuriyet Dönemi Türkiye’si Akademik Tefsir Çalışmalarında Nesh Meselesine Teorik ve Pratik Yaklaşım: Süleyman Ateş ve M. Sait Şimşek Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2019.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed bin Ahmed el-Ensârî. el-Câmi’ lî ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed İbrahim el-Hafnevî-Mahmûd Hâmîd Osmân. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2002.
• Makri, Hibetullah bin Selamete bin Nasr. en-Nasih ve’l-mensuh min kitâbillahi Azze ve Celle. Thk. Zuheyr Şavîş-Muhammed Kan’ân. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1984.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed bin Muhammed bin Mahmûd. Te’vilâtu’l-Kur’ân. Thk. Dr. Mecdi Basillum. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Maverdî, Ebû’l-Hasen Alî bin Muhammed. en-Nuket ve’l-ûyûn. Thk. Seyyid Abdulmaksud bin Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Mekki bin Ebi Talib el-Kaysi. el-İzâh li’n-nasihi’l-Kur’an ve mensuhihi ve ma’rifeti usulihi ve ihtilafi’n-nasi fîhî. Thk. Dr. Ahmed Hasen Ferhât. Cidde: Dâru’l-Menâr, 1986.
• Muhammed Abdulhalik Azime. Dirâsât li üslûbi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 11 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadis, ts.
• Muhammed bin Umar bin Sâlim Bâzmûlî. el-Kiraât ve eseruhe fi’t-tefsir ve’l-ahkâm. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hicre, 1996.
• Muhammed Huseyn Âl-i Yâsîn. el-Ezdâd fi’l-lûğâ. Ammân: Dâru Ammâr, 2013.
• Mustafa Zeyd. en-Nesh fi’l-Kur’ân’il-Kerîm. 2 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefa, 1987.
• Nehhas, Ebu Ca’fer Ahmed bin Muhammed bin İsmail. en-Nasih ve’l-mensuh fi kitâbillâhi Azze ve Celle ve ihtilafu’l-ulemâi fi zalik. Thk. Süleyman bin İbrahim bin Abdullah. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1991.
• Okiç, Tayyib. Kur’ân’ı-Kerîmin Üslûp ve Kırâati. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1963.
• Öğmüş, Harun, “Kur’an’ın Sıhhati Bağlamında Kıraat Farklılıklarının Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (2010/2).
• Polat, Fethi Ahmet. Tefsîr Araştırmalarında Yöntem Sorunları I-II. Konya: Aybil Yayınları, 2. Baskı, 2014.
• Rağıb el-İsfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyn bin Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Halil Ayteni. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 3. Baskı, 2001. Râzî, Fahruddîn Muhammed bin Ömer bin Hasen bin Huseyn bin Alî et-Teymî. Tefsîru’l-Kebîr. Thk. İbrahîm Şemsuddîn-Ahmed Şemsuddîn. 23 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Baskı, 2013.
• Remzi Na’nâ’.el-İsrâiliyyât ve eseruhâ fî kütübi’t-tefsîr. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 1970.
• Rummânî, Ebi Hasen Ali bin İsâ. İ’câzu’l-Kur’ân. Thk. Dr. Abdulalim. Dehli: Mektebetü’l-Câmiati’l-Meliyyeti’l-İslâmiyye, 1934.
• Samarrâî, Fâzıl Sâlih. et-Tenâsübü beyne’l-müftetehi ve’l-hâtimeti fi’s-sûrê. Beyrut: Dâru İbnu’l-Cevziyye, 2010.
• Sekafi, Ahmed bin İbrahim bin Zubeyr. el-Burhân fî tenâsübi’s-suvâri’l-Kur’ân. Thk. Said bin Cumua el-Fellâh. Riyad: Daru İbnu’l-Cevzî, 1468.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Tarihsellik ve Esbâb-ı Nüzul. İstanbul: Şule Yay., 1996.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. Thk. Abdusselâm Muhammed Harûn. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Baskı, 1988.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân bin Ebû Bekr bin Muhammed. Lübâbü’n-nükûl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2002.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân bin Ebû Bekr bin Muhammed. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Mustafâ Deyb el-Bûğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 5. Bs., 2002.
• Suyuti, Celâlüddîn Abdurrahmân. Müfhimâtu’l-ekrân fî mübhemâti’l-Kur’ân. Thk. Dr. Mustafa Deyb el-Buğâ. Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, 1982.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân bin Ebû Bekr bin Muhammed. Esrâru tertibu’l-Kur’ân. Thk. Merzuk Ali İbrahim-Abdulkadir Ahmed Ata. Kahire: Daru’l-Fazile, 2001.
• Şafii, Muhammed bin İdris. er-Risale. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şen, Ercan&Mart, Ayşenur. “Prof. Dr. Mehmet Sait Şimşek ile Bir Söyleşi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi, 2/2 (2018).
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yay., 2012.
• Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Hikmetevi Yay., 2018.
• Şimşek, M. Sait. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yay., 6. Baskı, 2005.
• Şimşek, M. Sait. Kur’an Kıssalarına Giriş. Konya: Kitap Dünyası Yay., 2013.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed bin Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2013.
• Tâhir bin Âşûr, Muhammed. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 12 Cilt. Tûnus: Dâru Suhnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, ts.
• Tâlib Muhammed İsmâîl. Eseru’s-siyâki’l-Kur’âni fî iştirâki’l-lafzî. Ammân: Dâru Künûzu’l-Ma’rifeti, 2015.
• Vâhidî, Ebû’l- Hasen Alî bin Ahmed bin Muhammed. Esbâbu nüzûli’l-Kur’ân. Thk. Kemâl Besyûnî Zeğlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• Yavuz, Narin. Kadınlarla İlgili Hükümler Açısından Konyalı Mehmet Vehbi Efendi ve Sait Şimşek Tefsirleri. Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Üniversitesi, 2019.
• Yusuf el-Hâc Ahmed. Mevsûatu’l-i’câzi’l-ilmi fi’l-Kur’âni’l-Kerîm ve’s-sünneti’l-mutahhara. Dimeşk: Mektebetü İbn Hacer, 2. Baskı, 2003.
• Zehebi, Muhammed Hüseyin. el-İsrâiliyyât fi’t-tefsîri ve’l-hadîs. Kahire: Mektebetü Vehb, 4. Baskı, 1990.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah Mahmûd bin Ömer bin Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdusselâm Şâhîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed bin Abdullâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’t-Turâs, 3. Baskı, 1984.
• Zürkani, Muhammed Abdulazim. Menahilu’l-irfan fi ulûmi’l-Kur’an. Thk. Ahmed bin Ali. Kahire: Daru’l-Hadis, 2001.