Hasan Tahsin ve “İlk Kurşun” Üzerine Bir Literatür Analizi

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 1, 281 - 310, 26.07.2019

Mithat Kadri Vural

https://doi.org/10.18513/egetid.596151

Cited By: 1

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Paris Konferansı’nda alınan
karar gereği 15 Mayıs 1919 günü İzmir şehri, Yunan ordusu tarafından işgal
edilir. İşgal sırasında yaşanan kargaşa bir anda Osmanlı ve Batı kamuoyunun
gündemine oturur. Sabah saatlerinde rıhtıma çıkan Yunan birlikleri, Saat Kulesi
ve Sarıkışla’yı geçip Kemeraltı girişine geldiğinde bir veya bir kaç el silah
sesi duyulur. Bunun üzerine Yunan askerleri; kışlaya, hükümet konağına ve alana
bağlanan caddelerle, binalara ateş etmeye başlamış, Yunan askerlerinin açtığı
ateş sonucunda çok sayıda Müslüman hayatını kaybetmiştir. Yaşananlardan dolayı
ilk kurşun veya kurşunların kaynağıyla ilgili tartışmalar resmi raporlara
girmiştir. Milli Mücadele yılları dâhil uzun bir dönem Türkiye’de, Kurtuluş
Savaşı’nın İzmir’de Yunan askerlerine karşı atılan “ilk kurşunla” başladığı
yönünde bir tarihsel anlatıya başvurulmamış, dolayısıyla “ilk kurşunu” kimin
attığı ile ilgili de herhangi bir isim 1940’lara kadar da telaffuz edilmemiştir.
Özellikle 1960’lardan sonra Hasan Tahsin (Osman Nevres) ismi ile birlikte “ilk
kurşun” kavramı da tarih anlatımına eklemlenmiştir. Bu çalışma “ilk kurşunu”
kimin nerede attığından ziyade; Hasan Tahsin’in attığını öne süren tarihsel
anlatının referansı kabul edilen eserleri ve bu eserlerde sunulan tarihsel kanıtları
kritik etmeyi, öte yandan ise Hasan Tahsin ve “ilk kurşun” etrafında dönen
tartışmaların tarihsel serüvenine bakmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hasan Tahsin, İlk Kurşun, Osman Nevres, Anıt Adam, İzmir

A Literature Analysis on the Issue of Hasan Tahsin and “The First Bullet”

Öz

At the end of the First World War, the
Greek army following the decision taken at the Paris Conference on 15 May 1919
occupied Izmir. The unrest during the occupation suddenly appeared on the
agenda of the Ottoman and Western public. When the Greek troops arrived at the
quay in the morning, went through the Clock Tower and the Yellow Barracks and
arrived at the entrance of Kemeralti, one or more shots were heard. Thereupon,
the Greek soldiers first started shooting at the streets, the buildings
connected to the area, the Government House and the Yellow Barracks, and as a
result of the fire set by the Greek soldiers, many Muslims lost their lives and
in a short time the occupation led to great chaos. A long period of years in
Turkey, including the National Struggle period, there was no indication of a
historical narrative that the War of Independence begun in Izmir with "the
first bullet” against the Greek troops. Therefore, no name had been mentioned
about who was the first to open fire until 1940s. Especially after the 1960s,
the concept of “the first bullet” was added to the historical narrative with
the name of Hasan Tahsin. This study, on one hand, aims to criticize the works
considered references for the historical narrative on the issue that Hasan
Tahsin was the first to open fire and the historical evidences presented in
these works, rather than who was the first to open fire. On the other hand,
this study aims to analyze the historical adventure of the discussions around
Hasan Tahsin and “the first bullet".

Anahtar Kelimeler

Hasan Tahsin, The First Bullet, Osman Nevres, Monument Man, Izmir

Kaynakça

• Aka vd. 1993 Süvari Yüzbaşı Ahmet, “Türk İstiklal Harbi Başında Milli Mücadele”, Yayınlayanlar İsmail Aka - Vehbi Günay - Cahit Telci, Akademi Kitabevi, İzmir.
• Apak 1942 Rahmi Apak, Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Güven Basımevi, İstanbul.
• Aydemir 2011 Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal 1919-1922, Cilt 2, 17. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Baykara 2005 Tuncer Baykara, Atatürk ve XX. Yüzyıl Türk Tarihi Araştırmaları, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Bayar 1997 Celal Bayar, Ben De Yazdım, Cilt 6, Sabah Kitapları, İstanbul.
• Berber vd. 2013 Ali Orhan İlkkurşun’un Kaleminden İlk Kurşun ve Sonrası, Yayıma Hazırlayan Engin Berber-Taner Bulut-Tülay Gül, Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Yay., İzmir.
• Çelebi 2000 Mevlüt Çelebi, İtalyan Arşiv Belgelerinde Anadolu’da Yunan Mezalimi (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Dinamo 1986 Hasan İzzettin Dinamo, Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikâyesi 1, Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Ediz 2015 İsmail Ediz, Diploması ve Savaş İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Gökbel 2005 Asaf Gökbel, Milli Mücadele’de Aydın, Kolalı Matbaası, Aydın.
• Gönenç 2012 Volkan Gönenç, Küllerin Altındaki İzmir (1909-1930), Çatı Kitapları, İstanbul.
• İnal 2014 Buğra İnal, “Bir İngiliz Subayının Gözünden İzmir’in İşgali ve Yaşananlar”, Büyük Taarruzun 90. Yıldönümünde Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Cilt II, Ankara.
• İzmir Fecayii, “1 İzmir’in Suret-i İşgali, Harbiye Nezareti ve Umum Jandarma Kumandanlığına Gelen Raporlar ve sair Vesikalar”, b.y., t.y.
• Kocagöz 1962 Samim Kocagöz, Kalpaklılar, Ataç Yayınları, İstanbul.
• Moralı 1976 Nail Moralı, Mütarekede İzmir Önceleri ve Sonraları, Tekin Yayınları, İstanbul.
• Moralı 1973 Nail Moralı, Mütarekede İzmir Olayları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Onay 2004 Ahmet Talat Onay, Milli Mücadele Yazıları, Hazırlayan Cemal Kurnaz-Şefika Kurnaz, MEB Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Öklem 1999 Necdet Öklem, İzmir’in İşgali, Işık Ofset Matbaacılık, İzmir.
• Öktem 1991 Haydar Rüştü Öktem, Mütareke ve İşgal Anıları, Hazırlayan Zeki Arıkan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Rodas 1950 Mihail Rodas, I Ellada Stin Mikran Asia (1918-1922), Tipografeia: Kleisouni.
• Selçuk 2002 İlhan Selçuk, Yüzbaşı Selahattin’in Romanı, II. Kitap, Cumhuriyet Kitap Kulübü, 9. Baskı.
• Parlak 1982 Türkmen Parlak, Yunan Ege’ye Nasıl Geldi, İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Kültür Yayınları, İzmir.
• Taçalan 2007 Nurdoğan Taçalan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Bilgi Yay., Ankara.
• Tarih IV 2004 Kemalist eğitiminin Tarih Dersleri (1931-1941), Kaynak Yayınları, 4. Baskı, 2004, İstanbul.
• Turan 1991 Mustafa Turan, “İstiklal Harbinde ‘Müttefikler Arası Tahkik Heyeti’ Çalışmaları, Raporu ve Tahkikat Neticesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 8, Ankara.
• Umar 2011 Bilge Umar, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2. Baskı, İzmir.