Ceneviz Ticaret Kolonisi Simisso (1280-1420)

Yıl 2021, Cilt: 36 Sayı: 2, 527 - 563, 30.12.2021

Savaş Eğilmez , Ahmet Safa Yıldırım , Yunus Emre Aydın

https://doi.org/10.18513/egetid.1050201

Öz

Antikçağdan itibaren Karadeniz’de yelken açan gemiler için uğrak bir yer olan Amisos/Aminso(s), kuzey rüzgârlarından kısmen korunan limanına rağmen, Anadolu içlerine ulaşan ticaret yolu sayesinde yüzyıllar boyunca önemini korudu. 13’üncü yüzyılın ikinci yarısında Karadeniz’e yelken açan ve kıyılar boyunca birçok koloni kuran Cenevizler, Aminso’nun kıyısında Simisso adında, doğrudan Cenova’dan atanan bir konsolos tarafından idare edilen ticaret kolonisi kurdular. Ekonomik temeller üzerine inşa edilen koloninin nüfusu ve ticaret hacmi gün be gün arttı. 1417-1418’de tarihi ve sebebi kesin olarak bilinmeyen bir yangın Simisso’nun sonu oldu. Yangın haberini duyan Osmanlılar önce Simisso’yu, 1419 yılında da Müslüman Samsun’u ele geçirdiler. 1420’de ise Simisso’nun surlarını temellerine kadar yıktırdılar. Cenevizler 1421-1425 yılları arasında, Simisso Kalesi’nin yeniden inşasına yönelik diplomatik girişimlerde bulunsalar da ne kale ne de koloni yeniden inşa edilemedi. Buna rağmen hem Cenevizlerin hem de diğer Latinlerin Müslüman Samsun’la olan ticari ilişkileri devam etti.

Anahtar Kelimeler

Amisos, Samsun, Simisso, Cenevizler, Ticaret, Ekonomi

Simisso, the Genoese Trade Colony (1280-1420)

Öz

Amisos/Aminso(s), which had been a frequent destination for ships sailing in the Black Sea since antiquity, maintained its importance for centuries thanks to the trade route that reached the interior of Anatolia, despite its harbor partially protected from the north winds. The Genoese who sailed to the Black Sea in the second half of the 13th century and established many colonies along the coast, established a trading colony on the coast of Aminso, called Simisso where was administered by a consul who directly appointed from Genoa. The population and trade volume of the colony which was built on economic foundations, increased day by day. In 1417-1418, a fire, the date and cause of which is unknown, was the end of Simisso. Hearing the news of the fire, the Ottomans first captured Simisso and in 1419 the Muslim Samsun. In 1420, they had the walls of Simisso destroyed. Although the Genoese made diplomatic attempts to rebuild the Simisso Castle between 1421 and 1425, neither the castle nor the colony could be rebuilt. Despite this, the commercial relations of both Genoese and other Latins with Muslim Samsun continued.

Anahtar Kelimeler

Amisos, Samsun, Simisso, Genoese, Trade, Economy

Kaynakça

• Alfonso Assini, “Atti Rogati Nel Mar Nero e nel Mediterraneo dai Notai Filippo Fasceto e Francesco da Silva el 1314-1315”, The Black Sea Region in the Middle Ages, X, Notai Genovesi in Oltremare: Atti Redatti a Caffa ed in Altre Localita del Mar Nero nei Secoli XIV e XV, Ed. S. P. Karpov, St. Petersburg, s.31-176.
• Michel Balard, Genes et L’outre-Mer I: Les Actes de Caffa du notaire Lamberto di Sambuceto 1289-1290, Paris.
• Michel Balard, Genes et L’outre-Mer II: Actes de Kilia du notaire Antonio di Ponzo 1360, Paris.
• Giovanna Balbi, “Atti Rogati a Caffa da Nicolo Beltrame (1343-44)”, Notai Genovesi in Oltremare Atti Rogati a Caffa e a Licostomo (Sec. XIV), Genova, s.8-134.
• Giovanna Balbi – Silvana Raiteri, Notai Genovesi in Oltremare Atti Rogati a Caffa e a Licostomo (Sec. XIV), Genova.
• Laura Balletto, Liber Officii Provisionis Romanie (Genova, 1424-1428), Genova.
• Laura Balletto-Enrico Basso, “Atti Redatti a Caffa dal Notaio Giovanni de Labaynoy nel 1410-1412”, The Black Sea Region in the Middle Ages, X, Notai Genovesi in Oltremare: Atti Redatti a Caffa ed in Altre Localita del Mar Nero nei Secoli XIV e XV, Ed. S. P. Karpov, St. Petersburg, s.347-471.
• “Cinque Documenti Genovesi Orientali”, ASLi, 17, Yay., L. T. Belgrano, s.221-251.
• G. I. Bratianu, Actes des notaires génois de Péra et de Caffa de la fin du XIIIe siècle (1281-1290), Bucarest.
• “Intorno Alla Impresa di Megollo Lercari in Trebisonda: Lettera di Bartolomeo Senarega a Giovanni Pontano”, Atti della Società Ligure di Storia Patria, XIII, Yay., Conerlio Desimoni, Genova, s.495-536.
• P. Karpov, “Regestı Dokumentov Fonda Diversorum Filze Sekretnogo Arhiva Genui, Otnosyatşiesya k İstorii Priçernomor’ya”, Priçernomor’e v Srednie Veka 3, Ed., S.P. Karpov, Sankt-Peterburg, s.9-81.
• “Liber Iurium Reipublicae Genuensis”, Historiae Patriae Monumenta, I, Turin.
• “Liber Iurium Reipublicae Genuensis”, Historiae Patriae Monumenta, II, Turin.
• I Cartolari del Notaio Nicolò di Santa Giulia di Chiavari (1337, 1345-1348), Yay., Francesca Mambirini, Genova.
• Geo Pistarino, Notai Genovesi in Oltremare Atti Rogati a Chilia da Antonio di Ponzo (1360-61), Genova
• Statuti della Colonia Genovese di Pera, Ed., Vingenzo Promis, Torino.
• “Regulae Communis Ianue Anno MCCCLXIII Tempore Ducatus Domini Gabrielis Adurni Conditae”, Monumenta Historiae Patriae XVIII: Leges Genuenses, Yay., C. Desimoni, L.T. Belgrano, V. Poggi, Torino, stn.243-388.
• N. Jorga, “Notes et Extraits Pour Servir a L’histoire des Croisades au XVe Siecle”, Revue de L’Orient Latin 4, Paris, s.25-118, 226-320, 503-612.
• N. Jorga, “Notes et Extraits Pour Servir a L’histoire des Croisades au XVe Siecle”, Revue de L’Orient Latin 5, Paris, s.108-212, 311-386.
• N. Jorga, “Notes et Extraits Pour Servir a L’histoire des Croisades au XVe Siecle”, Revue de L’Orient Latin 6, Paris, s.50-143, 370-434.
• Massaria Caffae 1374:http://hist.msu.ru/departments/8823/projects/MC1374/2700/ (E.T. 08/05/2021)
• Massaria Caffae 1381:http://hist.msu.ru/departments/8823/projects/MC1381/ (E.T. 08/05/2021)
• Massaria Caffae 1424:http://hist.msu.ru/departments/8823/projects/MC1424/ (E.T. 08/05/2021)
• Girolamo Rossi, “Gli Statuti della Liguria”, Atti della Societa Ligure di Storia Patria XIV, Genova.
• Antonella Rovere, “Le Carte del Monestero di San Benigno di Capodifaro (Secc. XII-XV”), Atti Della Societa Ligure di Storia Patria, Nuova Serie XXIII/XCVII/I, Genova.
• Ludovico Sauli, “Imposicio Officii Gazariae”, Monumenta Historiae Patriae: Leges Municipales, Turin: Regio typographo, stn.305-430.
• “Statutum Caphe”, Atti della Societa Ligure di Storia Patria VII/II/II, Genova, s.575-680. c. Ana Kaynaklar
• Georgios Akropolites, Vekâyiname, Çev., Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, Çev., Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara.
• Aksaraylı Mehmed oğlu Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeret ül-Ahbâr: Mogollar Zamanında Türkiye Selçukluları Tarihi, Neşr Osman Turan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Âşıkpaşazâde Tarihi: Osmanlı Tarihi (1285-1502), Haz., Necdet Öztürk., İstanbul.
• Il Libro dei Conti di Giacomo Badoer (Constantinopoli 1436-1440), Yay., Umberto Dorini- Tommaso Bertele, Roma.
• Behiştî Ahmed Çalebi, Târîh-i Behiştî, Vâridât-ı Sübhânî ve Fütûhât-ı Osmânî (791-907 / 1389-1502) II, Haz., Fatma Kaymaz, TTK, Ankara.
• Annali Genovesi di Caffaro e de’suoi Continuatori dal MXCIX al MCCXCIII, I, Yay., Luigi Tommaso Belgrano, Roma.
• Annali Genovesi di Caffaro e de’suoi Continuatori dal MCLXXIV al MCCXXIV, 2, Yay., Luigi Tommaso Belgrano – Cesare Imperiale di Sant’ Angelo, Roma.
• Annali Genovesi di Caffaro e de’suoi Continuatori dal MCCXXV al MCCL, 3, Cesare Imperiale di Sant’ Angelo, Roma.
• Annali Genovesi di Caffaro e de’suoi Continuatori dal MCCLI al MCCLXXIX, 4, Cesare Imperiale di Sant’ Angelo, Roma.
• Annali Genovesi di Caffaro e de’suoi Continuatori dal MCCLXXX al MCCLXXXXIII, 5, Cesare Imperiale di Sant’ Angelo, Roma.
• Codex Cumanicus, Haz., Mustafa Argunşah, Galip Güner, İstanbul.
• Ruy Gonzâlez de Clavijo, Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat, Çev., Ömer Rıza Doğrul, İstanbul.
• Colophons of Armenian Manuscripts 1301-1480: A Source for Middle Eastern History, Trans., Avedis, K. Sanjian, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts.
• Ebü’l-Fidâ Coğrafyası, Çev., Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Şihabeddin b. Fazllullah El-Ömerî, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım: Mesâliku’l Ebsâr, Çev., Ahsen Batur, İstanbul.
• Evliya Çelebi, Seyâhatnâme (I. ve II. Cilt): İndeksli Tıpkıbasım, 1, Yay. Haz., Seyit Ali Kahraman, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Agostino Giustiniani, Annali della Repubblica di Genova I, Genova.
• Nicephori Gregorae, Byzantina Historia, Graece et Latine, II, Yay., Ludovici Schopeni, Bonnae.
• Hadîdî Tarihi: Manzum Osmanlı Tarihi (1285-1523), Haz., Necdet Öztürk, İstanbul.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnamesi, Çev., A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• İbni Arabşah, Acâibu’l-Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela): Acâibu’l Makdûr fî Nevâib-i Timûr, Çev., Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul.
• İbn Bibi El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali El-Ca’feri Er-Rugadi, El-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye: Selçuknâme, II. Tercüme, Çev., Mürsel Öztürk, Ankara.
• İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi: El-Kâmil Fi’t-Târih Tercümesi, C.10, Çev., Ahmet Ağırakça vd., İstanbul.
• Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206): İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması, Çev., Işın Demirkent, İstanbul.
• John Macdonald Kinneir, Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan, in the years 1813-1814, London.
• Feldmareşal Helmuth von Moltke, Moltke’nin Türkiye Mektupları, Çev., Hayrullah Örs, İstanbul.
• Mevlânâ Mehmed Neşrî, Cihânnümâ 6. Kısım: Osmanlı Tarihi (687-890/1288-1485), Haz., Necdet Öztürk, İstanbul.
• Oruç Beğ Tarihi: Osmanlı Tarihi (1288-1502), Haz., Necdet Öztürk, İstanbul.
• Georges Pachymeres, Relations Historiques IV, Livres X-XIII, Yay., Albert Failler, Paris.
• Panaret’in Trabzon Tarihi, Yay., A. Hahanov, Çev., Enver Uzun, Trabzon.
• Francesco Balducci Pegolotti, La Pratica Della Mercatura, Ed., Allan Evans, The Medieaeval Academy of America, Cambridge/Massachusetts.
• Les Voyages en Asie au XIVe Siecle du Bienheureux Frere Odoric de Pordenone Religieux de Saint-François, Yay., Henri Cordier, Paris.
• Victorius Poggi, “Leges Genuenses”, Historiae Patriae Monumenta XVIII, Turin.
• Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, Ed. GY. Moravcsik, Trans., R.J.H. Jenkins, Washington D.C. Ruysbroeckli Willem 2010 Ruysbroeckli Willem, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk 1253-1255, Çev., Zülal Kılıç, İstanbul.
• Hans Schilbergers Reisebuch, nach der Nürnberger Handschrift, Yay., Dr Valentin Langmantel, Tübingen.
• Johann Schiltberger, Als Sklave im Osmanischen Reich und bei den Tartaren: 1394-1427, Wiesbaden.
• Georgii et Iohannis Stellae, Annales Genuenses, Yay., Giovanna Petti Balbi, Bologna.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIII-XIV), Çev., Adnan Pekman, İstanbul.
• Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, Yay., W. De Tiesenhausen, Çev., İsmail Hakkı İzmirli, İstanbul.
• Continuazione della Cronaca di Jacobo di Varagine dal MCCXCVII al MCCCXXXII, Yay. Vincenzo Promis, Genova.
• Lobero Antonio, Memorie Storiche della Banca di S. Giorgio, Genova.
• Sümer Atasoy, Antikçağda Amisos, Doktora Tezi, İstanbul.
• Filiz Aydın, “Sinop, Alaiye (Süleyman Pervane) Medresesi”, Vakıflar Dergisi 10, s.251-272.
• Michel Balard, La Romanie Génoise (XIIe -début du XVe siècle), I, Genova.
• Michel Balard, Gênes et la Mer - Genova e il Mare, Genova.
• Hannah Barker, That Most Precious Merchandise: The Mediterranean Trade in Black Sea Slaves 1260-1500, Philadelphia.
• Tuncer Baykara, “Samsun Örneğinde XIV. Yüzyıl Başlarında Karadeniz Ticaretinin Gelişmesi”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik-Samsun I, Ed., Osman Köse, Samsun, s.51-53.
• L. T. Belgrano, Storia Coloniale dell’Epoca Antica, Medievale e Moderna, Firenze.
• G. I. Bratianu, Recherches sur le Commerce Génois dans la Mer Noire au XIIIe Siècle, Paris.
• Mario Buongiorno, L’Amministrazione Genovese nelle “Romania”: Legislazione-Magistrature-Fisco, Cenova.
• Claude Cahen, Osmanlılardan Önce Anadolu, Çev., Erol Üyepazarcı, İstanbul.
• Carlo Carosi, “Notai Genovesi Medievali in Oltremare: Area del Mar Nero”, Vita Notarile nr.1-2, s.47-57.
• Virgil Ciocîltan, “Chestiunea Strâmtorilor în Politica Sultanului Otoman Murad II (1421-1451), Analele Universităţii”, Dunărea de Jos” Galaţi, Seria 19, Istorie, tom VII, s.41-57.
• Osman Emir, “M.Ö. VI. Yüzyılda Samsun ve Çevresinde Kolonizasyon Faaliyetleri”, Uluslararası Samsun Sempozyumu (13-16 Ekim 2011) 3, Samsun, s.663-672.
• Kate Fleet, Erken Osmanlı Döneminde Türk-Ceneviz Ticareti, Çev., Özkan Akpınar, İstanbul.
• S. P. Karpov, İtal’yanskie Morskie Respubliki i Yujnoe Priçernomor’e v XIII-XV vv.: Problemı Torgovli, Moskva.
• S.P. Karpov, “The Grain Trade in the Southern Black Sea Region: The Thirteenth to the Fifteenth Century”, Mediterranean Historical Review 8/1, s.55-73.
• S.P. Karpov, “New Documents on the Relations Between the Latins and the Local Population in the Black Sea Area (1392-1462)”, Dumbarton Oaks 49, s.33-41.
• S. Karpov, Srednevekovıy Pont, Lewiston/Queenston/Lamper.
• Selim Kaya, I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211), Ankara.
• Ievgen Alexandrıvitch Khvalkov, The Colonies of Genoa in the Black Sea Region: Evolution and Transformation, Appendix: Volume II, Florence.
• Evgeny Khvalkov, The Colonies of Genoa in the Black Sea Region: Evolution and Transformation, New York/London.
• Emel Kılıç, “Bir Ortaçağ Yerleşiminin İktisadî Yapısı Üzerine Bazı Değerlendirmeler: XIII-XV. Yüzyıllar Arasında Samsun”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik-Samsun I, Ed., Osman Köse, Samsun, s.19-44.
• Charles King, Karadeniz, Çev., Zülal Kılıç, İstanbul.
• A. І. Kuz', “Statut Kafi 1290 r. jak dzherelo z rann'oї іstorії genuez'kih torgovel'nih kolonіj u Krimu”, Іstorіja Torgіvlі, Podatkіv ta Mita 2/4, s.14-19.
• F. Özden Mercan, “Karadeniz’in Güney Kıyılarında Ceneviz Varlığı ve Faaliyetleri (13.-15.yy)”, Konur Alp Gazi ve Düzce Tarihi Sempozyumu 23-24 Kasım 2018, Yay.Haz., Ali Ertuğrul, Fırat Yaşa, Ankara, s.399-420.
• Tülay Metin, “Türkiye Selçuklu Devleti’nin Karadeniz’deki Siyasî ve Askerî Faaliyetleri”, Akademik İncelemeler 3/2, s.13-26.
• Donald M. Nicol, Bizans ve Venedik: Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine Bir Araştırma, Çev., Gül Çağalı Güven, İstanbul.
• Mehmet Öz, XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, Ankara.
• Mehmet Öz, “Samsun”, DİA 36, İstanbul, s.83-88.
• M. Kemal Özergin, “Türkiye Kitabeleri I. (Samsun) Kale-Kapısı Mescidi II. (Alaşehir) Şeyh Sinan Türbesi”, Sanat Tarihi Yıllığı, 4, 1971, ss.61-72.
• Rafał Quirini-Popławski, “Simisso: historia, lokalizacja i wygląd genueńskiej placówki w Poncie”, Polonia Italia Mediterraneum: studia ofiarowane Pani Profesor Danucie Quirini-Popławskiej, Ed., Łukasz Burkiewicz, Rafał Hryszko, Wojciech Mruk, Piotr Wróbel, Kraków.
• Rafał Quirini-Popławski, “New Research on Genoese Colonies-Samastri and Simisso in the First Half of the 15th Century”, Orta Çağ’da Anadolu’da Kültürel Karşılaşmalar: 12-15. Yüzyıllarda Anadolu’da İtalyanlar Sempozyum Bildirileri (13 Mayıs 2016), Ankara, s.131-151.
• F. Élie de La Primaudaie, Études sur le Commerce au Moyen Âge. Histoire du Commerce de la mer Noire et des Colonies Génoises de la Krimée, Paris.
• W.M. Ramsay, Küçük Asya’nın Tarihi Coğrafyası, Çev., Mihri Pektaş, İstanbul.
• Sercan Sağlam, Urban Palimpsest at Galata and Architectural Inventory Study dor the Genoese Colonial Territories in Asia Minor, (Basılmamış Doktora Tezi), Department of Architecture and Urban Studies, Preservation of the Architectural Heritage PhD Program 30th Cycle, Politecnico di Milano.
• Annika Stello, Grenzerfahrung: Interaktion und Kooperation im Spätmittelalterlichen Schwarzmeerraum, Doktora Tezi, Trier. https://ubt.opus.hbz-nrw.de/files/537/Stello_Diss.pdf.
• Krzysztof Stopka, Amenia Christiana: Armenian Religious Identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th – 15th century), Krakow.
• Emily Sohmer Tai, “Restitution and the Definition of a Pirate: The Case of Sologrus de Nigros”, Mediterranean Historical Review 19/2, s.34-70.
• İbrahim Tellioğlu, “Samsun’a Türk Yerleşiminin Tarihî Gelişimi”, Turkish Studies 9/4, s.1107-1117.
• Mehmet Tezcan, Klasik ve Ortaçağ Dönemlerinde Karadeniz ve Kafkasya, Trabzon.
• Zekiye Tunç, Arzu Özbek, “Sinop’ta Selçuklu Mirası”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 48, s.285-312.
• Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye: Siyâsi Tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318), İstanbul.
• Şerafettin Turan, Türkiye-İtalya İlişkileri I: Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erişine, Ankara. Tüfekçioğlu ve Boran 2004 Abdülhamit Tüfekçioğlu, Ali Boran, “Kitabelerin Diliyle Samsun Kalesi ve İç Kale Mescidi”, Vakıflar Dergisi XXVIII, Ankara, s.283-290.
• A.A. Vasiliev, “The Foundation of The Empire of Trebizond (1204-1222)”, Speculum 11/1, January, s.3-37.