Türk Boylarının İzinde Damgalar Üzerine Bir İnceleme (Orhun’dan Kastamonu’ya)

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 33, 455 - 511, 15.12.2022

Mustafa Gezici Ahmet Bekaroğlu

Öz

Kastamonu, Cihan hâkimiyeti mefkûresi ile Anadolu’ya giriş yapan Türklerin yerleştiği, uç beyliğinin kurulduğu bir şehirdir. Bizans hâkimiyetinin sonlandırılmasıyla
başlatılan imar ve iskân faaliyetleri ile çok kısa sürede teşkilatlanmasını tamamlamıştır. Kastamonu’da, Çobanoğulları Beyliği döneminde Hüsamettin Çoban Bey tarafından Kırım’da bulunan Suğdak şehrinin kurtarılmasıyla birlikte Anadolu sınırlarını aşan bir güç ortaya çıkmıştır. Kastamonu Oğuz boyları ile milli kimliğini çok kısa sürede tamamlamıştır. Zira Türk medeniyetinin gerek iskân, gerek imar gerekse askeri yapılanması -uzun yıllar süren araştırmamızın sonucunda da gördüğümüz üzere-takdire şayandır. Günümüzde halen izlerini sürebildiğimiz Oğuz boyları ilimizin kültürel kimliğini ilmek ilmek örmüştür. Bu kadar büyük bir gücün sistemsiz bir şekilde bu coğrafyada kalma ihtimali çok düşüktür; hatta imkânsızdır. Dolayısıyla boy yerleşimleri belli bir sisteme tabidir.Boylarla ilgili olarak yapılan bu araştırmada damgalar üzerinde durulmuştur. Damgalar Orhun’dan bugüne bir kimlik belgesi gibi kullanılagelmiştir. Kastamonu’da yapılan ayrıntılı araştırmada bulunan damgalar yorumlanarak boylarla ilgisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Son dönem damgalarda (58 ve 59.damgalar) aileler hayvanların aidiyetlerini ismin ve soy ismin ilk harfleriyle ortaya koyarken Osmanlı’nın son dönemine ait (57. damga) damgalarda ise sadece ismin olduğu tespit edilmiştir. Ancak boylarla bağlantısı kurulan diğer damgalarda Oğuz boylarının kullandığı damgalara benzerlik göze çarpan ilk unsurdur. Bu şekillerin ortaya çıkması tesadüfilikten uzak ve belli bir sisteme bağlıdır. Oğuz boylarının farklı coğrafyalarda yer yer de olsa aynı boyun farklı damgalar kullandığı bilinse de şeklî bir bütünlük gözden kaçmamaktadır. Araştırmada saha araştırması, alanyazın araştırması birlikte kullanılmıştır. Kastamonu’da hayvan damgalarını alarak muhafaza eden, yerel ve genel Türk tarihi yazma
eserleri ile ilgili araştırmaları, sergi çalışmaları bulunan Araştırmacı Mustafa Gezici ‘ye ait damgalar şeklî yapı, karakteristik özellikler açısından incelenmiştir. İnceleme
sonucunda damgaların Oğuz boyları tarafından kullanılan damgalarla bağlantısı yorumlanarak kanaat belirtilmiştir. 2 damga ise farklı şahıslara aittir. Damgalar değerlendirilirken damgaların bulunduğu yer ayrıca göz önünde bulundurularak sonuca gidilmiştir. Saha araştırması esnasında kaynak kişilerden yararlanılmıştır.
Araştırmada boylarla bağlantılı olduğu düşünülen ve camii ve imaretlerde yer alan işaretler üzerinde durulmuştur. Aynı şekilde alanyazın, saha araştırması, kaynak kişilerden elde edilen bilgiler ile değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Türk damgaları, Oğuz boyları, Kastamonu'da Oğuz boyları

Kaynakça

• 1