ENTELEKTÜEL SERMAYENİN FİRMA PERFORMANSINA ETKİSİ: BİST TURİZM ENDEKSİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Year 2023, Volume: 5 Issue: 1, 54 - 67, 26.06.2023

Fatih Konak , Ozan Anıl Atar

Abstract

Bilgi toplumuna geçişle beraber bütün dünyada toplumsal ve ekonomik anlamda büyük değişiklikler yaşanmıştır. Bu çerçevede, bilgi ve teknolojinin her alanda kullanıldığı günümüzde, entelektüel sermaye kavramının değeri her geçen gün artmaktadır. Bahsi geçen ve maddi olmayan bu varlıklar, firmaların kendilerine katma değer sağlamak için yatırım yaptıkları en önemli unsur haline evrilmiştir. Bu süreç, firmaların bu sermaye unsuruna daha fazla odaklanmaları ve entelektüel sermayelerini ölçümlemelerini zorunlu hale getirdiği bilinen bir gerçektir. Ayrıca, entelektüel sermaye değerine bilançodan ulaşmak mümkün değildir, dolayısıyla firmaların gerçek değerlerine ulaşabilmelerinin yolu entelektüel sermaye hesaplama yöntemlerini kullanmalarından geçmektedir. Bu perspektifte, hizmet yoğun bir sektör olan turizm sektöründe bu olgunun dikkatleri üzerine çekmesi kaçınılmazdır. Bu çalışmada, Borsa İstanbul Turizm Endeksi’nde yer alan işletmelerin entelektüel sermaye yapıları ve firma performansları arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma bütünü içerisinde, entelektüel sermayenin hesaplanabilmesi için entelektüel sermaye katma değer katsayısı (VAIC) kullanılırken, firma performansı ile olası etkileşimin tespiti için Panel Veri Analizi yönteminden faydalanılmıştır. Entelektüel sermaye değişkenlerinin etkisini ölçülmesi sürecinde farklı ağırlıklı ortalama sermaye maliyetleri düzeylerinde gerçekleştirilen analizler sonucunda, genel manada, entelektüel sermaye unsurlarının firma performansına etkisinin pozitif olduğu saptanmıştır. Elde edilen nihai bulguların firma paydaşları açısından katma değer sağlayıcı bir değerlendirme kriteri olarak ele alınabileceği söylenebilir.

Keywords

Entelektüel Sermaye, Firma Performansı, VAIC, BIST Turizm Endeksi

References

• Arıkboğa, Ş.F. (2003). Entelektüel sermaye. İstanbul, Derin Yayınları
• Barut, A., Karabayır, M.E. & Torusdağ, M. (2019). Entelektüel sermaye– firma değeri ilişkisi: Borsa İstanbul’da ampirik bir analiz. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,9(1), 169– 173.
• Bulgurcu, E.B. (2011). Entelektüel sermaye ve entelektüel sermayenin ölçülmesi. Ankara SMMO Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 4(3), 1-14.
• Can, A.V. & Bardi, Ş. (2020). Entelektüel sermaye ile firma performansı arasındaki ilişki: BİST KOBİ Sanayi Endeksi’nde yer alan firmalar üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13(3), 709-738.
• Erdem, Z. (2007). Entelektüel sermayenin küresel ekonomi içindeki yeri ve önemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Dergisi, (53), 275-294.
• Ertaş, F.C. & Coşkun, M. (2005). Turizm işletmelerinde entelektüel sermayenin ölçülmesine ve İMKB’ deki turizm şirketlerinde ampirik bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(10), 121-138.
• Fındık, H. (2013). Finansal performansın değer odaklı ölçülmesi: ekonomik katma değer yaklaşımı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(8), 90-105.
• Gedikli, İ. (2007). Kamu örgütlerinde entelektüel sermayenin algılanmasına ilişkin bir araştırma: t.c. başbakanlık gençlik ve spor müdürlüğü örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülcemal, T. & Çıtak, L. (2017). Entelektüel katma değer katsayısı ile ölçülen entelektüel sermayenin firma performansı üzerinde etkisi. Cumhuriyet Üniveristesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 35-55.
• Gürol, B. (2021). Entelektüel sermaye ile finansal başarısızlık ilişkisi: Borsa İstanbul Mali Kuruluşlar Endeksi Örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 5(9), 31-44.
• İşveroğlu, G & Ercen, C. (2019). Entelektüel sermaye bileşenlerinin teknoloji şirketleri üzerine etkisi: BİST’de ampirik bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (83), 111-130.
• Karacan, S. & Ergin, E. (2011). Bankaların entelektüel sermayesi ile finansal performansı arasındaki ilişki. Bussines and Economics Research Journal, 2(4), 73-88.
• Kaya, Y. & Özdemir, S. (2019). Entelektüel sermayenin ölçülmesinde ve raporlanmasında kullanılan yöntemler: Türkiye banka sektöründe bir uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 269-284.
• Kayalı, C.A., Yereli, A.N., & Ada, Ş. (2007). Entelektüel katma değer katsayısı yöntemi kullanılarak entelektüel sermayenin firma değeri üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(1), 67-90.
• Koç, F. & Avcı, E. (2020). Ar-Ge yatırımları ve entelektüel sermaye: BİST’te Bir uygulama. Journal of economics Finance and Accounting, 7 (4), 374-391
• Kendirli, S. & Konak, F. (2015). Entelektüel performansı üzerinde etkisi: Borsa İstanbul’da işlem gören bilişim şirketleri üzerine bir uygulama. Sakarya İktisat Dergisi, 4(1), 31-51.
• Kerimov, R. (2011). Entelektüel sermayenin ölçülmesi, raporlanması ve işletme performansına etkisi: örnek bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Odabaşoğlu, Ş. (2018). Entelektüel sermayenin hava yolu işletmelerinde finansal performansa etkisi. International Journal of Social Science Research, 7(2), 211-237.
• Özer, A. & Özer, N. (2014). Kaynak temelli yaklaşım ve paydaş yaklaşımı açısından entelektüel sermayenin BİST’deki çokuluslu işletmelerin finansal performansa etkisi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 8(2), 119-149.
• Stewart, T.A. (1997). Entelektüel sermaye, Kuruluşların yeni zenginliği. Çeviri: Nurettin Elhüseyin, İstanbul: BZD Yayıncılık
• Şahin, O. & Alabay, M.N. (2011). KOBİ’lerde entelektüel sermayenin firma performansı üzerine etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 249-268.
• Yıldız, S. (2010). Entelektüel sermaye teori ve araştırma. İstanbul, Türkmen Kitabevi.
• Yörük, N. & Erdem, M.S. (2008). Entelektüel sermaye ve unsurlarının, İMKB’de işlem gören otomotiv sektörü firmalarının finansal performansı üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (2), 397-413.
• Yüksel, F. (2018). Entegre raporlama, değer yaratma ve entelektüel katma değer katsayısı: BİST Kurumsal Yönetim Endeksi’nde bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20, 473-492.